Những trở ngại kinh tế ngày càng gia tăng, do các vấn đề từ lạm phát gia tăng đến căng thẳng địa chính trị, tiếp tục đặt ra những thách thức kinh tế cho các quốc gia trên toàn thế giới sau sự gián đoạn của đại dịch Covid-19.

Tuy nhiên, ngay cả khi một số nền kinh tế chọn hướng nội, những thành tựu sau 4 năm kể từ Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực vào cuối năm 2018 đến nay, đã cung cấp một lý lẽ thuyết phục cho tự do hóa thương mại và hội nhập kinh tế nhiều hơn. Nghiên cứu tại Viện Năng lực Cạnh tranh châu Á (ACI) đã chỉ ra những dấu hiệu gia tăng hợp tác kinh tế giữa các bên tham gia CPTPP.

Các tác động tích cực đối với việc tạo ra thương mại và đầu tư là rõ ràng, và có nhiều tiềm năng để các nước thành viên hợp tác trong nghiên cứu và phát triển hơn nữa.

CPTPP cũng đã nổi lên như một chuẩn mực chính sách với các hiệp định kinh tế kỹ thuật số (DEA) gần đây vay mượn hoặc điều chỉnh ngôn ngữ của CPTPP đối với các vấn đề kỹ thuật số nhạy cảm. Việc khuyến khích sự gia tăng và áp dụng các tiêu chuẩn này có thể mở đường cho các tiêu chuẩn kỹ thuật số.

CPTPP đang ở trong 5 năm đầu tiên, nhưng những tác động tích cực mà hiệp định này đã tạo ra cho đến nay và những tác động của hiệp định sẽ thúc đẩy nhiều cơ hội cho tương lai. Hiểu được những tác động này và tiềm năng tổng thể của hiệp định trong việc hỗ trợ trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc sẽ là chìa khóa để mở ra giá trị đầy đủ của hiệp định.

Giữa lợi ích kinh tế và tác động của chính sách

Trong vài năm qua, mối liên kết giữa các bên trong CPTPP ngày càng tăng. Thương mại hàng hóa nội khối CPTPP có thể thấy sự phục hồi mạnh mẽ từ năm 2019 đến năm 2021, với giá trị tăng từ 467 tỷ USD lên 535 tỷ USD. Những tác động tạo thương mại này đặc biệt mạnh mẽ đối với các quốc gia thành viên không có hiệp định thương mại trước với các bên ký kết trước khi tham gia CPTPP.

Nhìn chung, nghiên cứu cho thấy mức tăng từ 0,5% đến 22,9% về giá trị nhập khẩu trong CPTPP và 0,7% đến 12% về giá trị xuất khẩu trong CPTPP có tương quan với việc cắt giảm 1 điểm phần trăm thuế quan liên quan đến CPTP. Điều đáng chú ý là thương mại dịch vụ kỹ thuật số được mở rộng. Cũng có những dấu hiệu sớm nhưng đầy hứa hẹn cho thấy những lợi ích thương mại này đang được nhân rộng trong các nền kinh tế, bao gồm giữa các lĩnh vực, quy mô lớn và các nhóm dân cư khác nhau.

Ngoài thương mại, CPTPP có tác động tích cực đến việc tạo ra đầu tư và cung cấp một khuôn khổ hữu ích cho sự hợp tác công nghệ giữa các thành viên. Mặc dù việc tạo vốn đầu tư tổng thể bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực sản xuất đã phục hồi mạnh mẽ từ 17,6 tỷ USD năm 2020 lên 25,5 tỷ USD năm 2021.

Phân tích dữ liệu về ứng dụng bằng sáng chế từ năm 2010 đến năm 2019 cũng cho thấy các hoạt động nghiên cứu và phát triển xuyên biên giới được kết nối với nhau phong phú giữa các thành viên CPTPP, cho thấy tiềm năng hợp tác trong nghiên cứu chung trong tương lai. Điều không kém phần quan trọng là vai trò của CPTPP như một dấu hiệu chính sách cho các hiệp định thương mại.

Khi các chính phủ tìm cách cân bằng giữa tiềm năng sử dụng dữ liệu cho các mục đích công cộng và tư nhân với nguy cơ rò rỉ dữ liệu và tội phạm mạng, thì các điều khoản của CPTPP về vấn đề truyền dữ liệu đã nổi lên như một điểm tham chiếu quan trọng. Cả CPTPP và Hiệp định Đối tác Kinh tế Kỹ thuật số (DEPA) giữa Singapore, Chile và New Zealand đều yêu cầu các bên (không) áp đặt các hạn chế… lớn hơn mức cần thiết để đạt được (một mục tiêu chính sách công hợp pháp).

Tương tự như vậy, Hiệp định DEA của Singapore cùng với Hàn Quốc, Australia và Vương quốc Anh bắt chước CPTPP về việc không khuyến khích các luật bắt buộc các công ty phải có các cơ sở điện toán trang web trong một lãnh thổ cụ thể.

Tác động của CPTPP như một chuẩn mực chính sách phụ thuộc vào khả năng điều hướng giữa việc cho phép các ngoại lệ đối với các mục tiêu chính sách công và giới hạn chúng đối với các lợi ích an ninh. Các điều khoản kêu gọi các hạn chế tỷ lệ đối với các luồng dữ liệu và không giống như một số thỏa thuận đa phương, cho phép giải quyết tranh chấp về các vấn đề truyền dữ liệu giữa các bên. Mặc dù tồn tại một số lỗ hổng, nhưng những điều khoản này cho thấy một con đường khả thi hướng tới hợp tác về các vấn đề dữ liệu.

Nhìn về phía trước

Các tác động tích cực đang nổi lên và giá trị chính sách của CPTPP đã góp phần làm cho CPTPP trở nên phổ biến. Việc thực hiện thỏa thuận đang trên đà phát triển. Malaysia gần đây đã thông báo về việc phê chuẩn hiệp định này trong cuộc họp của Hội đồng CPTPP ngày 8/10. Hội đồng CPTPP cũng đã nhận được 5 đơn xin gia nhập hiệp định kể từ năm 2018, với nhiều nước khác bày tỏ sự quan tâm. Tuy nhiên, điều quan trọng là không bỏ lỡ các cơ hội.

Ngoài tác động nghiêm trọng đến các hoạt động thương mại và đầu tư, CPTPP có vị trí tốt để hỗ trợ trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc. Bằng cách thu hút những nước nộp đơn gia nhập bằng tính năng động kinh tế và khuyến khích hợp tác trong các vấn đề kỹ thuật số cụ thể, CPTPP có thể tạo cơ sở cho các thỏa thuận đa dạng hơn và các tiêu chuẩn tương thích.

Sự quan tâm của các thành viên ASEAN như Thái Lan, Indonesia và Philippines trong việc tham gia hiệp định cần được giải quyết, đặc biệt là vì ASEAN đang khởi động một nghiên cứu về Hiệp định khung kinh tế kỹ thuật số toàn khu vực vào năm 2023. Thiết lập sự hiểu biết về các tiêu chuẩn kỹ thuật số với nhiều thành viên ASEAN hơn sẽ tích hợp hơn nữa các tiêu chuẩn của CPTPP vào cấu trúc khu vực.

Tương tự, CPTPP có thể hoạt động như một con đường hướng tới Khu vực thương mại tự do ở châu Á Thái Bình Dương (FTAAP), như Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Singapore Gan Kim Yong đã đề cập tại cuộc họp của Hội đồng CPTPP năm nay.

Khi CPTPP mở rộng thành viên và thiết lập nhiều mối liên kết hơn với các nền kinh tế khu vực, nó cũng sẽ tạo cơ sở cho FTAAP, vốn là mục tiêu dài hạn của Diễn đàn Kinh tế châu Á Thái Bình Dương kể từ khi ra mắt vào năm 1989. Ngay cả ở giai đoạn sơ khai này, CPTPP rõ ràng là một công cụ đầy hứa hẹn cho thương mại và thiết lập tiêu chuẩn. Khi quá trình đánh giá giữa kỳ đối với hiệp định bắt đầu, các nhà hoạch định chính sách sẽ nhận ra tiềm năng và nỗ lực phát triển hiệp định hơn nữa.