Còn nhiều sai phạm trong mua sắm tài sản công

Theo Kiểm toán Nhà nước, những sai phạm chủ yếu trong kiểm toán mua sắm tài sản công thời gian vừa qua, gồm: Xây dựng và phê duyệt dự toán mua sắm không sát nhu cầu thực tế; tài sản mua về không sử dụng được hoặc chưa thực sự cần thiết, dẫn đến để tồn kho gây lãng phí; việc kiểm tra, kiểm soát của cơ quan chủ quản chưa tốt nên có tình trạng nơi thừa, nơi thiếu; còn phổ biến tình trạng chia nhỏ gói thầu để chỉ định thầu; tài sản không đủ chứng minh về nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng tài sản không đảm bảo...

Hoạt động kiểm toán đã góp phần kịp thời chỉ ra những sai phạm trong công tác mua sắm tài sản công (Ảnh minh họa)

Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước cũng đã chỉ ra nhiều sai phạm liên quan đến công tác lập kế hoạch mua sắm gói thầu và phê duyệt chủ trương lựa chọn nhà thầu. Ví dụ điển hình như: Phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu chậm ở Dự án Phòng nghiên cứu thiết kế chế tạo các linh kiện cảm biến dựa trên công nghệ Mems/Nems - Quang điện tử và khu nghiên cứu chế thử sản phẩm công nghệ cao (Bộ Khoa học và Công nghệ) chậm 1 năm; hay giá trúng thầu nhiều trang thiết bị y tế cao hơn giá nhập khẩu nhiều lần, cá biệt có trang thiết bị mua giá cao hơn 20 lần giá nhập khẩu…

Nhiều báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra tình trạng sử dụng tài sản mua sắm từ nguồn ngân sách nhà nước hiệu quả thấp, không được sử dụng đúng mục đích hoặc không được đưa vào sử dụng gây lãng phí, hỏng hóc do xác định nhu cầu không phù hợp.

Gần đây, kết quả kiểm toán chuyên đề quản lý, sử dụng các nguồn lực phòng, chống dịch Covid-19 giai đoạn 2020 - 2021 cho thấy, công tác mua sắm thiết bị không còn phù hợp với chủ trương ban đầu. Một số đơn vị bảo quản, lưu kho thiết bị phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 do chưa có cơ chế cho phép sử dụng vào mục đích khác. Một số đơn vị lại chưa kịp thời tiếp nhận, quản lý thiết bị được Bộ Y tế phân bổ; chưa sử dụng hoặc sử dụng các thiết bị chưa phù hợp với mục đích cấp phát…

Trước đó, trong kiểm toán chuyên đề công tác đầu tư, mua sắm, quản lý và sử dụng trang thiết bị y tế năm 2015 đã chỉ ra: Có tới 1.225 trang thiết bị hiệu quả sử dụng thấp với nguyên giá hơn 371 tỷ đồng; 120 thiết bị hỏng chưa được sửa chữa (hơn 151 tỷ đồng); 456 thiết bị chưa hoặc ít sử dụng…

Với công tác đấu thầu, kết quả kiểm toán cho thấy, kinh phí tiết kiệm qua đấu thầu không cao, nhiều gói thầu có giá trị trúng thầu bằng giá kế hoạch; chứng từ lưu giữ chưa đầy đủ, chưa có yêu cầu làm rõ đối với một số vấn đề tại hồ sơ mời thầu, chưa cung cấp được hợp đồng tương tự về cung cấp máy móc, thiết bị. Ví dụ điển hình tại Viện Kiểm định Quốc gia Vắc xin và Sinh phẩm y tế năm 2019; hay không nêu yêu cầu kỹ thuật và tiêu chuẩn áp dụng của một số chủng loại thiết bị tại Dự án xây dựng Nhà thể chất - Học viện Phụ nữ Việt Nam…

Từ những kết quả kiểm toán, Kiểm toán nhà nước đã đưa ra kiến nghị xử lý sai phạm, góp phần giúp các bộ, ngành, địa phương chấn chỉnh sai sót, hạn chế trong hoạt động mua sắm tài sản công, cũng như hoàn thiện các quy định pháp lý trong mua sắm và quản lý tài sản công.

Nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán

Giới chuyên gia nhận định, hoạt động kiểm toán dù đã góp phần quan trọng trong việc kịp thời chỉ ra những sai phạm nhưng vẫn còn những hạn chế cần sớm khắc phục, đặc biệt trong bối cảnh đất nước hội nhập sâu rộng như hiện nay.

Theo ThS. Trần Việt Sơn - Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành III, từ thực tiễn kiểm toán cho thấy, một số tổ khảo sát chưa thu thập đầy đủ thông tin về các gói thầu mua sắm dẫn đến phải điều chỉnh kế hoạch kiểm toán.

Hơn thế, phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán chưa thực sự đa dạng, chưa thực hiện linh hoạt các phương pháp quan sát hiện trường, thuê chuyên gia bên ngoài giám định chất lượng tài sản… mà chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, như: Phân tích số liệu, thực hiện lại, so sánh, thống kê, phỏng vấn...

Trong khi đó, một số đơn vị được kiểm toán chưa nhận thức được đầy đủ, toàn diện trách nhiệm của mình trong quá trình phối hợp với các đoàn kiểm toán; ý thức thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của một số đơn vị chưa đảm bảo, dẫn đến tình trạng nhiều kiến nghị kéo dài nhiều năm chưa được thực hiện.

Để nâng cao chất lượng kiểm toán nói chung và kiểm toán hoạt động mua sắm tài sản công nói riêng, ThS. Trần Việt Sơn cho rằng, Kiểm toán Nhà nước cần kiến nghị cấp có thẩm quyền hoàn thiện hành lang pháp lý phục vụ công tác kiểm toán; ban hành hướng dẫn đánh giá tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả nói chung và kiểm toán các gói thầu mua sắm tài sản công nói riêng.

Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước tăng cường đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp cho kiểm toán viên; tổ chức tọa đàm trao đổi kinh nghiệm kiểm toán, chia sẻ những vấn đề nổi bật hoặc còn vướng mắc, lựa chọn và phân tích các chủ đề “nóng” được dư luận quan tâm, như: Mua sắm trang thiết bị y tế, thiết bị trong lĩnh vực giáo dục, các gói thầu mua sắm trong các dự án đầu tư công…

Bên cạnh đó, các đoàn kiểm toán cần áp dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro và xác định trọng yếu nhằm giảm bớt thời gian, nhân lực, nâng cao hiệu quả kiểm toán. Tăng cường kiểm soát chất lượng kiểm toán, bảo đảm tính toàn diện, tập trung, kiểm soát có trọng tâm, trọng điểm, tăng cường tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình.