Tỷ lệ lao động tham gia vẫn còn khá thấp

Trong thời gian gần đây, việc triển khai các chính sách bảo hiểm trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn nói chung và nhóm người lao động trong lĩnh vực hợp tác xã nói riêng ngày càng được chú trọng. Tuy nhiên, tỷ lệ người lao động của các xã viên tham gia bảo hiểm vẫn còn khá khiêm tốn.

Theo ông Nguyễn Hữu Hải, Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lạng Sơn, đến hết tháng 10/2022, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn có tổng số 389 hợp tác xã đang hoạt động, với tổng vốn đăng ký trên 933,81 tỷ đồng. Lĩnh vực hoạt động các hợp tác xã chủ yếu là nông, lâm nghiệp, thủy sản có 323 đơn vị, lĩnh vực phi nông nghiệp có 66 đơn vị.

Theo ông Hải, hiện nay các hợp tác xã có 5.676 thành viên. Tổng số lao động làm việc có hưởng tiền lương, tiền công khoảng 7.900 người. Trong đó có 4.950 người đồng thời là thành viên hợp tác xã. Còn lại có khoảng 4.000 xã viên và người lao động thuộc đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện và Bảo hiểm y tế hộ gia đình.

Theo tìm hiểu, Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, hợp tác xã thuộc đối tượng phải tham gia Bảo hiểm xã hội bắt buộc, Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm thất nghiệp (3 loại bảo hiểm) là những hợp tác xã có sử dụng và thuê mướn lao động.

Cụ thể, người lao động trong các hợp tác xã thuộc đối tượng tham gia các bảo hiểm trên gồm: Người quản lý, điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương; người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng; người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng (chỉ tham gia Bảo hiểm xã hội bắt buộc).

Người lao động tại Hợp tác xã nông sản ở huyện Hữu Lũng

Ngành Bảo hiểm xã hội và Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm đến công tác tuyên truyền, vận động thực hiện chính sách liên quan 3 loại bảo hiểm trên đối với nhóm lao động trong hợp tác xã. Tuy nhiên, số hợp tác xã đăng ký tham gia Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế bắt buộc cho người lao động và tỷ lệ lao động tham gia vẫn còn khá thấp.

Theo số liệu cập nhật đến hết tháng 10/2022, toàn tỉnh Lạng Sơn mới có 54 hợp tác xã tham gia các 3 loại bảo hiểm trên (chiếm 13,8% tổng số hợp tác xã), với 271 lao động (bằng 3,4% tổng số lao động). Trong khi đó, số lao động, thành viên hợp tác xã tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng còn hạn chế.

Với 389 hợp tác xã đang hoạt động và khoảng trên 7.600 lao động chưa tham gia bảo hiểm đồng nghĩa với việc khi người lao động khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động phải nghỉ việc không lương, không được hưởng bất cứ chế độ gì, phải tự chi trả mọi chi phí, khi hết tuổi lao động không có lương hưu thì cuộc sống sẽ phải phụ thuộc vào con cháu hoặc vẫn tiếp tục làm việc để kiếm sống.

Trong khi đó, đối với những lao động đang tham gia Bảo hiểm xã hội bắt buộc, Bảo hiểm y tế khi ốm đau, thai sản ngoài việc được hưởng trợ cấp ốm đau, còn được hưởng chi phí khi nằm viện theo quyền lợi, đặc biệt là trong giai đoàn dịch Covid-19 ngoài việc được hưởng chế độ ốm đau khi nhiễm dịch, còn được hưởng một khoản hỗ trợ từ Quỹ Bảo hiểm tự nguyện theo Nghị quyết số 16/NQ-CP từ 1,8 - 3,3 triệu đồng (tùy theo thời gian đóng). Do đó, cuộc sống của người lao động vẫn được đảm bảo.

Thực trạng trên xuất phát từ một số nguyên nhân, trong đó nguyên nhân quan trọng nhất chính là những khó khăn trong hoạt động của các hợp tác xã. Tỷ lệ hợp tác xã được xem là hoạt động hiệu quả mới chiếm khoảng 20%; thu nhập bình quân của người lao động đạt thấp, bình quân khoảng 4,6 triệu đồng/tháng. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt cũng như những yếu kém nội tại, không ít hợp tác xã buộc phải ngừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng, không đủ nguồn tài chính để đóng bảo hiểm cho đội ngũ cán bộ quản lý và người lao động.

Bên cạnh đó, nhiều hợp tác xã có tỷ lệ lao động ở độ tuổi cao không muốn tham gia Bảo hiểm xã hội theo quy định. Ngoài ra, nhiều hợp tác xã chỉ ưu tiên sử dụng lao động thời vụ với thời gian ngắn, trả lương theo ngày cho nên thu nhập của người lao động cũng bấp bênh.

Một nguyên nhân quan trọng nữa là nhiều người là quản hợp tác xã cũng chưa nắm chắc chính sách pháp luật, nhất là chính sách pháp luật về bảo hiểm để tham gia cho người lao động. Các xã viên và người lao động giao kết hợp đồng lao động dưới một tháng hoặc hợp đồng giao khoán sản phẩm cũng chưa hiểu đầy đủ về chính sách bảo hiểm. Đặc biệt việc thuê mướn lao động thường chỉ qua giao kết miệng, chứ không có hợp đồng lao động theo quy định.

Những khó khăn trên dẫn đến diện bao phủ bảo hiểm trong khu vực hợp tác xã còn "khoảng trống" khá lớn, không chỉ ảnh hưởng tới quyền tham gia và thụ hưởng chính sách của người lao động mà còn là nguyên nhân khiến người lao động chưa thật sự gắn bó, tận tâm cống hiến cho sự phát triển của hợp tác xã.

Chính sách bảo hiểm cho người lao động tại các Hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đang được chú trọng

Giải pháp nâng cao tỷ lệ người lao động tham gia bảo hiểm

Để khắc phục những khó khăn và hạn chế trên, ông Nguyễn Hữu Hải, Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lạng Sơn đã đề ra các nhóm giải pháp sau để nâng cao hơn nữa tỷ lệ người lao động trong hợp tác xã tham gia bảo hiểm.

Cụ thể, hợp tác xã cần tích cực tham gia Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tỉnh Lạng Sơn. Triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 20 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới gắn với thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm, các chỉ tiêu đề ra hàng năm.

Hợp tác xã cần tiếp tục tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương về các giải pháp tổ chức thực hiện nâng cao chất lượng, hiệu quả hơn nữa.

Bên cạnh đó, cần phối hợp với các sở, ngành của tỉnh, UBND các huyện thành phố, trong đó trọng tâm là phối hợp với Bảo hiểm xã hội tỉnh Lạng Sơn để đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách, pháp luật và phát triển người tham gia bảo hiểm trong hợp tác xã.

Giải pháp tiếp theo là cần phối hợp với các sở, ngành để thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh và hướng dẫn việc thực hiện tham gia bảo hiểm đối với các hợp tác xã trên địa bàn, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động.

Chưa hết, việc phối hợp với Bảo hiểm xã hội tỉnh Lạng Sơn mở các hội nghị tuyên truyền, phát triển người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện, Bảo hiểm y tế hộ gia đình cho xã viên và người lao động không thuộc đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội bắt buộc. Vận động các hợp tác xã dành một khoản kinh phí để hỗ trợ thêm cho người lao động không thuộc đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội bắt bắt buộc để tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện, Bảo hiểm y tế hộ gia đình.

Ông Hải cho rằng, với những giải pháp trên, trong thời gian tới, số người tham gia Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế tại các hợp tác xã sẽ có những chuyển biến tích cực, đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Đây sẽ là tiền đề để thành viên viên, người lao động gắn bó hơn với hợp tác xã, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy sự phát triển của các hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.