Tháng 7/2023, Vương quốc Anh đã chính thức ký kết Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với sự tham gia của Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam. Dấu mốc này kết thúc nhiều năm đàm phán giữa khối thương mại và cựu thành viên của Liên minh châu Âu. Thỏa thuận hứa hẹn sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan bao gồm cả Việt Nam.

Khi Vương quốc Anh bỏ phiếu rời Liên minh châu Âu vào năm 2016, nó đã gây ra những làn sóng kinh tế trên khắp thế giới. Đây là một sự thay đổi chưa từng có đối với trật tự kinh tế toàn cầu. Sự ra đi của Vương quốc Anh, chiếm 16% nền kinh tế EU, đã giáng một đòn mạnh vào vị thế của EU như một thế lực mạnh mẽ trong thương mại toàn cầu.

Đối với Việt Nam, điều này thể hiện sự thay đổi lớn trong cách thức phát triển chương trình thương mại mà lẽ ra Vương quốc Anh phải là một phần của Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). EVFTA ban đầu dự kiến có hiệu lực vào năm 2020, sau khi Vương quốc Anh dự kiến sẽ rời khỏi thị trường chung EU.

Do đó, thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh, giả sử không có thỏa thuận nào khác được thực hiện, sẽ quay trở lại các hướng dẫn và biểu thuế quan của WTO. Tuy nhiên, không bên nào muốn bỏ lỡ những lợi ích mà EVFTA đã hứa hẹn. Ví dụ, Việt Nam được cho là sẽ được hưởng lợi từ việc tiết kiệm tới 131 triệu USD tiền thuế đối với hàng xuất khẩu sang Vương quốc Anh. Còn Anh sẽ được hưởng lợi khoảng 63 triệu USD từ xuất khẩu sang Việt Nam.

Vào thời điểm đó, Vương quốc Anh đã tuyên bố ý định tham gia CPTPP mà Việt Nam là thành viên, việc được xác nhận là thành viên sẽ mất một thời gian. Do đó, Vương quốc Anh và Việt Nam đã tiến tới một hiệp định thương mại song phương để duy trì thương mại. FTA song phương Việt Nam - Anh sử dụng EVFTA làm nền tảng và một số thay đổi. Ví dụ, hạn ngạch thuế quan (TRQ) đã được hạ thấp đối với các sản phẩm vào Vương quốc Anh so với quy mô thị trường của toàn bộ EU; các sửa đổi đối với quy tắc xuất xứ đã được thực hiện do hàng hóa từ Vương quốc Anh sẽ không còn được coi là từ EU; và một số ít hàng hóa có thương hiệu đã được thêm vào các điều khoản sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, phần lớn hiệp định EVFTA được giữ nguyên ngoại trừ tên gọi. Do đó, quá trình đàm phán UKVFTA diễn ra tương đối nhanh chóng và đã hoàn tất vào ngày 11/12/2020, với việc hiệp định được ký kết vào ngày 29/12/2020. Đây là một điểm sáng khác trong quá trình đàm phán thương mại thời hậu Brexit của Vương quốc Anh, chấm dứt gần 4 năm tương đối không chắc chắn.

UKVFTA đã cắt giảm đáng kể thuế quan và tăng cường mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh, mang lại lợi ích đáng kể cho cả hai nước. Chẳng hạn, hãng xe sang của Anh McLaren đã khai trương phòng trưng bày đầu tiên tại Việt Nam vào năm ngoái. AstraZeneca cũng đang hợp tác với chính phủ Việt Nam trong lĩnh vực phòng chống dịch bệnh và nghiên cứu dược phẩm.

Đáng chú ý là kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Vương quốc Anh đã sụt giảm trong năm 2020 do đại dịch COVID-19 gây ra. Tuy nhiên, thương mại đã tăng trở lại vào năm sau, đạt mức cao nhất từng được ghi nhận giữa hai nước.

Đầu năm 2023, mối quan hệ giữa Việt Nam và Vương quốc Anh đã tiến thêm một bước khi việc Vương quốc Anh gia nhập CPTPP được xác nhận. Điều này sẽ mang lại một số lợi thế cho cả hai bên so với UKVFTA, đó là: Thuế động cơ và thuốc xuất khẩu vào Việt Nam sẽ giảm nhanh hơn; thuế quan đối với sô cô la và cảng biển sẽ sớm được xóa bỏ; thuế đối với thịt bò xuất khẩu sang Việt Nam sẽ được xóa bỏ khi hiệp định có hiệu lực; thuế đối với thịt lợn và thịt gà sẽ lần lượt được loại bỏ từ năm thứ 3 và năm thứ 5; Việt Nam sẽ được hưởng hạn ngạch thuế quan miễn thuế riêng đối với gạo xát hạt dài.

Khối lượng sẽ tăng dần trong 8 năm, giới hạn ở mức hạn ngạch vĩnh viễn là 17.500 tấn. Việt Nam cùng với Chile, Malaysia, Brunei và Peru sẽ chia sẻ một hạn ngạch thuế quan duy nhất, miễn thuế đối với đường – khối lượng sẽ tăng dần trong 10 năm.

Điều này sẽ được giới hạn ở mức hạn ngạch vĩnh viễn là 25.000 tấn; doanh nhân Vương quốc Anh đến Việt Nam công tác ngắn hạn sẽ được phép lưu trú tối đa 6 tháng thay vì 3 tháng như hiện nay. Những thay đổi này sẽ tự do hóa thương mại giữa hai quốc gia này hơn nữa và cho phép tích hợp chuỗi cung ứng tốt hơn và suôn sẻ hơn cho Vương quốc Anh giữa các quốc gia thành viên.

Mặc dù tác động tức thời của việc Vương quốc Anh gia nhập CPTPP dự kiến sẽ không đáng kể do UKVFTA hiện có, nhưng sẽ có một số lợi ích lâu dài như cắt giảm thuế quan và tăng khả năng tiếp cận thị trường cho cả Việt Nam và Vương quốc Anh. Việt Nam dự kiến sẽ được hưởng lợi từ việc tăng xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp và hải sản trong khi xuất khẩu thịt từ Vương quốc Anh sang Việt Nam sẽ gia tăng. Hai nước đã tiến hành cải cách thương mại trong 7 năm qua và bước phát triển mới nhất này được kỳ vọng sẽ tăng cường hơn nữa mối quan hệ thương mại song phương và dẫn đến tăng trưởng thương mại hai chiều liên tục.