Cụ thể, “Hiệp ước xã hội” chính là cơ chế hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và Chính phủ trên các lĩnh vực ngành nghề trọng điểm để gắn kết nội dung, chất lượng đào tạo nhân lực kỹ năng cao với nhu cầu thị trường và nền kinh tế.

Diễn đàn “Nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam” lần đầu tiên được tổ chức dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ, là diễn đàn lớn nhất từ trước tới nay trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp với nội dung về kỹ năng lao động Việt Nam.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, và hơn 1.500 đại biểu tham dự. Đại diện Bộ Công Thương, Thứ trưởng Cao Quốc Hưng đã tham dự diễn đàn.

Vẫn còn tình trạng “thiếu thầy, thiếu thợ”

Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ đánh giá cao mối liên hệ giữa giáo dục nghề nghiệp và cạnh tranh, tăng năng suất lao động trong bối cảnh hội nhập thế giới ngày càng sâu rộng. Đặc biệt điều này có ý nghĩa với những nước đang phát triển và năng suất lao động còn thấp như Việt Nam.

Tuy nhiên, “nguồn lực Việt Nam không phải là “rừng vàng, biển bạc” mà là gần 100 triệu người dân, trong đó kỹ năng lao động, năng lực nghề nghiệp của người lao động là yếu tố quyết định cho sự phát triển” - Thủ tướng nhấn mạnh.

Chính vì vậy, đây không chỉ là mối quan tâm trong nước, giáo dục nghề nghiệp là vấn đề mang tính toàn cầu. Người đứng đầu Chính phủ cũng đánh giá, trong những năm gần đây, lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp đã có nhiều bước chuyển biến bước đầu đáng ghi nhận.

“Chúng ta đã xác định được 130 nghề trọng tâm, 40 trường nghề chất lượng cao, nhiều trường có chất lượng tốt. Trong 3 năm gần đây, tuyển sinh các trường nghề vượt chỉ tiêu. Tỷ lệ người học nghề ra trường có việc làm đạt trên 85%, nhiều nghề lên tới 100%” - Thủ tướng ghi nhận.

Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ ra rằng còn có những khó khăn, khuyết điểm trong giáo dục nghề nghiệp. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ nói chung còn thấp. Việt Nam có số lao động đứng thứ 3 ASEAN nhưng lực lượng lao động, nhất là lao động đã qua đào tạo mới đạt trên 22%, chỉ bằng 1/3 Hàn Quốc, Singapore.

Vẫn còn phổ biến tình trạng thiếu thầy, thiếu cả thợ. Vẫn còn tâm lý của cha mẹ là con mình không vào được đại học thì mới học nghề. Nhiều người làm trái ngành nghề. Chưa có sự tổng hợp phân tích, đánh giá lực lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài quay về nước.

Cần sự “chung sức” giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp

Tại diễn đàn, có ý kiến cho rằng, giáo dục nghề nghiệp là con đường gia nhập thị trường lao động nhanh nhất, có việc làm tốt và thu nhập ổn định.

Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, thời gian qua, chất lượng giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp tăng lên đáng kể, bởi 3 lý do: Tiếp nhận tầm nhìn, công nghệ quốc tế; đẩy mạnh tự chủ và gắn kết doanh nghiệp với nhà trường. “Học nghề ra có việc làm tốt là tự nhiên nhiều người sẽ học”. Chính vì vậy, “cần có sự chung sức giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp trong vấn đề này” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định.

Về phía doanh nghiệp, ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VCCI - cho rằng, cần coi doanh nghiệp là động lực chính phát triển đào tạo nghề, coi trọng cả 3 không gian đào tạo là xưởng, trường và không gian mạng. Doanh nghiệp cần 5 đồng hành với các trường: Tham gia đầu tư, mở trường; đặt hàng; tham gia giảng dạy, đào tạo; thẩm định đầu ra; tuyển dụng.

Đồng quan điểm, Chủ tịch HĐQT Vietjet Nguyễn Thanh Hà – cũng chia sẻ, sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng lực lượng lao động, nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam là thực sự cần thiết để tránh lãng phí các nguồn lực trong xã hội, nâng cao hiệu quả đào tạo. Doanh nghiệp sẽ có những đóng góp thiết thực nhất vào các bước hoàn thiện quy trình, nội dung giáo dục nghề nghiệp.

Tuy nhiên, để nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, phải bảo đảm 3 nguyên tắc. Trước hết, cần bám sát hơn nữa vào nhu cầu thực tiễn của thị trường, bảo đảm hài hòa cung cầu về lao động có kỹ năng nghề. Thứ hai, phát triển đào tạo nghề với chuẩn mực chất lượng quốc tế để đáp ứng yêu cầu cao của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Thứ ba, nâng cao tính dự báo, cần hiểu, nắm bắt nhanh nhạy và dự báo sớm được nhu cầu nhân lực kỹ năng cao của doanh nghiệp và nền kinh tế trong giai đoạn tới để định hướng hợp tác doanh nghiệp, nhà trường.

“Anh đừng đào tạo thứ người ta không cần”, Thủ tướng phát biểu và đề nghị Bộ LĐ-TB&XH suy nghĩ thiết kế và đề xuất một “hiệp ước xã hội”, đó là cơ chế hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và Chính phủ trên các lĩnh vực ngành nghề trọng điểm để gắn kết nội dung, chất lượng đào tạo nhân lực kỹ năng cao với nhu cầu thị trường và nền kinh tế.

Theo đó, doanh nghiệp được tham gia xây dựng nội dung đào tạo, cử cán bộ tham gia đào tạo, tiếp nhận học viên thực tập liên thông doanh nghiệp - nhà trường trong quá trình đào tạo học viên.

Đối với nhà trường, tập trung tạo điều kiện cho giảng viên nâng cao chất lượng chuyên môn, tiếp cận kỹ năng mới từ doanh nghiệp trong nước và quốc tế, nâng cao chất lượng giảng dạy, trang thiết bị học tập, thực hành.

Chính phủ thực hiện chính sách ưu đãi với tinh thần cơ sở giáo dục nghề nghiệp nào, doanh nghiệp nào tham gia đào tạo, sử dụng nhiều học viên từ cơ sở giáo dục nghề nghiệp thì được hưởng ưu đãi.

Các tỉnh, thành phố, các địa phương có trường đào tạo nghề cần ưu tiên các dự án có sự phối hợp giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp.

Bộ LĐ-TB&XH, các bộ, ngành đề xuất các mô hình mới về đào tạo nghề, thí điểm mô hình đào tạo học sinh sau trung học cơ sở học vào học cao đẳng… Xây dựng cơ sở dữ liệu mở giáo dục nghề nghiệp quốc gia để dự báo ngắn hạn, trung hạn và dài hạn về nhu cầu nguồn nhân lực, nhu cầu việc làm, nhu cầu đào tạo theo lĩnh vực, ngành nghề, cấp trình độ đào tạo.

Thủ tướng nêu rõ, sự nghiệp giáo dục nghề nghiệp là sự nghiệp có ảnh hưởng đến thành bại của công cuộc phát triển một quốc gia trong quá trình chuyển đổi. Cần có trái tim nóng, cái đầu thông minh, bàn tay hành động để đưa giáo dục nghề nghiệp phát triển.

Thủ tướng yêu cầu Bộ LĐ-TB&XH chủ trì cùng với các bộ, ngành xây dựng, sớm trình Chỉ thị về phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất lao động của Việt Nam.