Sức hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế gặp khó khăn

Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước cung cấp tại hội nghị giải pháp tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp và hấp thụ vốn của nền kinh tế đã nêu, thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành chủ động, linh hoạt, đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa, điều kiện thanh khoản nhằm ổn định thị trường tiền tệ, sẵn sàng cung ứng vốn cho phục hồi và phát triển kinh tế.

Về điều hành lãi suất, thực hiện chủ trương của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã liên tục điều chỉnh giảm 4 lần các mức lãi suất điều hành với mức giảm 0,5-2%/năm, trong bối cảnh lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo ở mức cao.

Trên cơ sở chỉ đạo, điều hành của Ngân hàng Nhà nước, đến nay mặt bằng lãi suất có xu hướng giảm, cụ thể: Lãi suất tiền gửi bình quân của các giao dịch phát sinh mới của các ngân hàng thương mại ở mức 5,7%/năm, giảm khoảng 0,7%/năm, giảm khoảng 0,7% so với năm 2022. Lãi suất cho vay bình quân của các giao dịch phát sinh mới của các ngân hàng thương mại ở mức 8,9%/năm, giảm khoảng 1% so với cuối năm 2022. Với tác động của độ trễ chính sách, dự báo mặt bằng lãi suất tiếp tục giảm trong thời gian tới.

Hội nghị giải pháp tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp và hấp thụ vốn của nền kinh tế

Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước cũng nêu các giải pháp tháo gỡ khó khăn, tăng khả năng tiếp cận tín dụng đối với lĩnh vực bất động sản; ban hành chính sách cơ cấu lại thời gian trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ; đẩy mạnh triển khai chương trình kết nối ngân hàng - doanh nghiệp trên toàn quốc; tổ chức hội nghị về các giải pháp tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã; triển khai một số giải pháp tín dụng hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho một số mặt hàng nông nghiệp chủ lực (lúa gạo của Đồng bằng sông Cửu Long, thủy sản, cà phê); triển khai chính sách hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP;…

Về khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân, Ngân hàng Nhà nước cho rằng, mặc dù các tổ chức tín dụng có điều kiện để tăng tín dụng trong những tháng đầu năm do thanh khoản dồi dào và chưa bị giới hạn bởi chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng; tuy nhiên mức tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống vẫn thấp hơn so với cùng kỳ năm trước.

Nguyên nhân chủ yếu là do cầu tín dụng giảm mạnh, sức hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế gặp khó khăn (cầu đầu tư, sản xuất kinh doanh giảm, dẫn tới tín dụng cho sản xuất kinh doanh của người dân, doanh nghiệp giảm tương ứng; cầu tiêu dùng giảm); một số nhóm khách hàng có nhu cầu nhưng chưa dáp ứng điều kiện vay vốn/hoặc còn vướng mắc về thủ tục pháp lý.

Sau một thời gian dài nền kinh tế gặp khó khăn, mức độ rủi ro của khách hàng bị đánh giá cao hơn, nhất là khi hoạt động của doanh nghiệp khó chứng minh hiệu quả trong bối cảnh hiện nay (chi phí đầu vào, nguyên vật liệu nhập khẩu ở mức cao, trong khi thị trường đầu ra khó khăn, đơn hàng, doanh thu giảm,…); một số khách hàng chưa kịp thời hồi phục sau giai đoạn dịch Covid-19 đã phát sinh nợ xấu/nợ quá hạn, nên các tổ chức tín dụng phải thận trọng trong quyết định cho vay do không thể hạ chuẩn tín dụng để đảm bảo an toàn hệ thống.

Vướng ở cơ chế chính sách

Nêu thực tế doanh nghiệp rất muốn vay, nhưng không vay được, trong khi đó, nhu cầu cho vay có, ngân hàng rất muốn cho vay, ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa cho rằng, vướng ở cơ chế chính sách. Ngân hàng thương mại cho vay không đúng cơ chế, bung ra rồi phạm luật thì “ngân hàng cũng chết”.

Thừa nhận trình độ của doanh nghiệp nhỏ và vừa rất hạn chế, theo ông Nguyễn Văn Thân, các cơ quan liên quan cần nghiên cứu toàn diện, hạ các điều kiện tiếp cận vốn xuống. Hiện nay, Nhà nước bù lãi suất 2%/năm thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại cho một số ngành, lĩnh vực quan trọng, nhưng thực tế doanh nghiệp không muốn vay, ngân hàng thương mại không cho vay được và “cũng không thiết tha” làm việc này. Ông Thân cho rằng, cả doanh nghiệp đều ngại vấn đề thanh tra, kiểm tra… Để hấp thụ được vốn, phải giảm rất nhiều các vấn đề liên quan đến thanh tra, kiểm tra, phải tạo điều kiện cho cả người vay và người cho vay.

Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa cho rằng, doanh nghiệp khó tiếp cận vốn tín dụng là vướng ở cơ chế chính sách

Cho rằng lãi suất rất quan trọng nhưng chỉ là một vấn đề, thậm chí doanh nghiệp cần cơ chế chính sách hơn cần lãi suất, với điều kiện như hiện nay, doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa (chiếm 97%) sẽ rất khó tiếp cận vốn, ông Thân mong các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu sâu và có giải pháp hiệu quả, hợp lý cho vấn đề này. “Quan trọng nhất phải có cơ chế chính sách hài hòa”, ông Nguyễn Văn Thân nêu ý kiến.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Khôi cho biết, đại đa số doanh nghiệp bất động sản rất hạn hẹp về tài chính, vốn sở hữu thấp, chủ yếu dựa vào tín dụng ngân hàng. Các yếu tố đó dẫn đến khó tiếp cận vốn để thực hiện các dự án. Hầu hết doanh nghiệp đề nghị mức lãi suất ở các phân khúc khác là từ 8,5-9%/năm; phân khúc nhà ở xã hội, nhà thu nhập thấp, cải tạo chung cư cũ ở mức 6,5-7%/năm. Tuy nhiên, lãi suất chỉ là một phần. Nếu tháo gỡ được quy trình thủ tục đầu tư, rút gọn được khâu trung gian, thời gian giải quyết, doanh nghiệp có thể tiết kiệm tới 12-15%.

Từ phía Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Phó Tổng Thư ký Nguyễn Hoài Nam chia sẻ: Nền kinh tế chúng ta xuất khẩu 75% do FDI mang lại, còn lại là doanh nghiệp Việt. Nhưng với VASEP, 95% xuất khẩu là do doanh nghiệp trong nước mang lại. Trước đây VASEP dự báo hết tháng 6 kinh tế thế giới có sự phục hồi, nhưng khả năng điều này có thể kéo tới cuối năm.

Nhấn mạnh doanh nghiệp “cần trụ qua giai đoạn này” đợi tới cuối năm xuất hàng, ông Nam cho hay, nếu không có giải pháp đột phá về vốn, tín dụng, thời gian tới không chỉ doanh nghiệp xuất khẩu bị yếu đi, mà khâu nguyên liệu (nuôi trồng) cũng bị ảnh hưởng nặng nề, nguy cơ “bỏ ao” là hiện hữu. Tới cuối năm, khi kinh tế thế giới phục hồi, chúng ta không có hàng để xuất, dẫn tới mất hết thị phần.

Đại diện VASEP kiến nghị một số nội dung liên quan đến hạ lãi suất cho vay bằng USD xuống dưới 4%; tiếp cận gói hỗ trợ lãi suất 2%; giãn nợ phải trả từ 3-6 tháng giúp doanh nghiệp trụ lại tới lúc thị trường phục hồi; điều chỉnh các khoản phí liên quan đến giao dịch ngân hàng…

Đại diện Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ), bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV thông tin: Số liệu khảo sát tình hình doanh nghiệp cho thấy, khoảng phục hồi của doanh nghiệp là rất dài so với chu trình vận hành thông thường, doanh nghiệp vẫn đối diện nhiều khó khăn trước mắt. Từ nay tới cuối năm 2023, hơn 70% dự kiến giảm quy mô lao động, hơn 80% giảm quy mô doanh thu.

Nhấn mạnh điều kiện cho vay “ở điều kiện bình thường có thể không gây khó cho doanh nghiệp nhưng sẽ không phù hợp với bối cảnh bất thường hiện nay”, bà Thủy phân tích, doanh nghiệp xuất khẩu khả năng tới cuối năm thị trường mới có chút khởi sắc, nếu cho vay dựa vào đơn hàng như mọi khi là không khả thi.

Doanh nghiệp nông nghiệp cần vốn lớn những lúc thu, mua hàng, nhưng khả năng vay số tiền lớn cũng không khả thi vì thiếu tài sản thế chấp. Thị trường bất động sản thương mại còn khó khăn, có thể thúc đẩy nhà ở xã hội để mang lại “sinh khí” cho ngành bất động sản - xây dựng, nhưng toàn bộ điều kiện hiện nay rất bất khả thi (về lãi vay và khả năng chi trả, về điều kiện gửi tiền trong ngân hàng để được lãi vay thấp).

Từ những đánh giá trên, bà Thủy đề nghị Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại cần nhìn vào từng nhóm vấn đề để nghiên cứu cơ cấu lại điều kiện vay, lãi vay cho phù hợp bối cảnh bất thường như thông điệp từ Chính phủ. Vì nếu “doanh nghiệp không trụ được, không sống được thì các ngân hàng cũng sẽ bị ảnh hưởng rất nặng nề và cũng không thể sống”. Cần tìm điểm cân bằng giữa các bên.

Tăng khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế thông qua chính sách tài khóa

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các bộ, ngành, địa phương có liên quan tiếp tục thực hiện quyết liệt, có hiệu quả các giải pháp tại Nghị quyết 01 và các Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ. Trong đó, tập trung theo dõi sát, phân tích, dự báo tình hình kinh tế, diễn biến thị trường tài chính, tiền tệ thế giới, khu vực, trong nước để có phản ứng chính sách kịp thời, phù hợp; tiếp tục thực hiện các giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền Việt Nam, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, tăng cường khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu các ngân hàng tập trung tín dụng vào sản xuất kinh doanh, cho các lĩnh vực ưu tiên, các ngành sản xuất chủ lực trong nước

Ngân hàng Nhà nước chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan khẩn trương thực hiện các biện pháp tăng khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế; tập trung điều hành chính sách tiền tệ chắc chắn, linh hoạt, chủ động, kịp thời, hiệu quả, bảo đảm thanh khoản và an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng; điều hành tín dụng phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô, mục tiêu kiểm soát lạm phát và đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế, của doanh nghiệp để phát triển sản xuất kinh doanh, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Về điều hành tín dụng, Phó Thủ tướng yêu cầu tập trung tín dụng cho các lĩnh vực ưu tiên, các ngành sản xuất chủ lực trong nước, thực hiện các biện pháp hiệu quả để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, thúc đẩy mạnh mẽ tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng.

Ngân hàng Nhà nước thông báo hạn mức tăng trưởng tín dụng cả năm cho từng tổ chức tín dụng để các tổ chức tín dụng chủ động kế hoạch cung ứng vốn cho nền kinh tế; yêu cầu các ngân hàng thương mại nhà nước tích cực, chủ động hơn nữa, đóng vai trò chủ lực trong cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc triển khai thực hiện, không để xảy ra tiêu cực, vi phạm pháp luật.

Về điều hành lãi suất, Ngân hàng Nhà nước thực hiện ngay hiệu quả, thiết thực, cụ thể các giải pháp điều hành giảm lãi suất nhằm tích cực hỗ trợ doanh nghiệp, người dân phục hồi sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng.

Khẩn trương chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiếp tục tiết giảm chi phí, tăng cường chuyển đổi số để giảm mặt bằng lãi suất cho vay; nghiên cứu giải pháp có các chương trình tín dụng ưu đãi đối với các ngành, lĩnh vực ưu tiên, sản xuất chủ lực trong nước và doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Rà soát, đánh giá toàn diện, phân loại và thống kê đầy đủ các khoản đã cấp tín dụng để xác định mặt bằng lãi suất cho vay trung bình hiện nay làm cơ sở để có giải pháp điều hành phù hợp.