Người xưa từng nói “nghề chơi cũng lắm công phu”, ai từng nuôi hoa lan hẳn sẽ hiểu những công phu dành cho loài hoa đẹp đài các, kiêu sa này.

Nếu chữ “công phu” được hiểu là cầu kỳ và tỉ mẩn thì mấy ai hơn nhà văn Nguyễn Tuân miêu tả việc nuôi hoa lan, đợi nở hoa, ướp viên cuội trắng muốt cho ngấm đẫm hương để nhắm với rượu đêm rằm Nguyên tiêu. Để nuôi được hoa lan, vương hậu trong muôn loài hoa đâu phải dễ dàng?

Với các loài hoa đều có quy trình gieo hạt, trồng cây, đợi nở hoa và ngắm, gọi là “chơi hoa”. Riêng hoa lan, người ta “chơi lan”, bởi được ngắm đã mắt từ lúc nhú mầm đến chiếc lá xanh mướt mà dầy dặn cứng cỏi; say mê ngắm chùm rễ từ lúc mới nhú ra cho đến lúc thành búi rườm rà chĩa ra tua tủa... Khi cây lan ủ nụ bung hoa, đó là vưu vật mà tạo hóa ban tặng hương sắc lộng lẫy. Cây hoa lan mỏng manh mà cuốn hút lạ kỳ, đã mê hoa lan đều trở thành con nghiện, đã say hoa lan đều quên ăn, quên ngủ, quên bạn bè lẫn tình nhân.

Chơi hoa lan đau đáu mong chờ một mẩu rễ xiu xíu, bóng bẩy mà nõn nà nhú ra cái đầu tròn mập mạp như con nhộng trong tổ kén. Chỉ cần phát hiện một chấm tròn màu xanh đậm nhô ra khỏi lớp vỏ trắng bạc cũng đủ vui sướng suốt tuần. Theo dõi mẩu rễ dài dần ra là hành trình thử thách lòng kiên nhẫn vô song…

Không phải chơi lan khi nào cũng thành công. Tôi có cô bạn phải chia tay với loài hoa vương giả sau khi tốn cả trăm triệu đồng. Lúc mang về tươi rói, sau héo hon chết dần mòn, nàng ngậm ngùi nói không có duyên với lan. Sau, cô ấy thường xuyên mua vài giò lan nở hoa bày phòng khách. Chơi lan kiểu đó mất đi sự trông ngóng, bông hoa nở là hoa của người ta.

Chơi hoa lan là phải vuốt ve từng chiếc lá, cưng như trứng mỏng. Đợi mặt trời lên để soi từng phiến lá xanh đậm, nhìn mềm mại nhưng lại rắn rỏi. Mỗi phiến lá trưởng thành như hội tụ không khí trong lành, nắng bình minh, mặt trời đứng bóng, mưa cữ trưa, gió lồng lộng chiều.

Thời gian đi qua màu xanh của lá. Mùa đông, lá chuyển màu sậm, những hạt diệp lục đặc sệt cất giữ biết bao ánh dương. Từng phiến lá nhỏ hơn, dầy hơn, cứng cỏi hơn, chờ đón cái khắc nghiệt trong giá lạnh mùa đông. Mùa xuân, phiến lá dãn nở ra, màu xanh trong veo. Từng cái lá ưỡn cong mình, căng ra hứng đón tia nắng đầu mùa xuân ấm áp. Mùa hè, là khúc hoan ca của lá với mưa và mặt trời căng tràn sức nóng nồng nã, tràn trề, thừa mứa. Tất cả sinh lực của vũ trụ hội tụ trong mùa hè trẻ trung, nức nở sôi trào trong hạt diệp lục. Người ta có thể nghe mỗi phiến lá vật vã trở mình đón đêm mưa. Người ta cũng có thể nghe mỗi phiến lá hát ca trong cuộc giao hoan nồng nàn với sương sớm, hòa quyện với cơn gió xa xôi.

Mùa thu, lá lan thâm trầm trở lại, dịu dàng và mềm mỏng, sức sống cuộn vào nội lực như đàn bà hồi xuân. Màu xanh diệp lục chảy nhẩn nha như dòng thời gian chầm chậm lại để chờ dâng hương thơm ngát.

Người chơi lan sung sướng nhất làkhi phát hiện ra chồi hoa nhú lên từ nách lá, cứ rảnh rỗi xem cái nụ tròn tròn bóng loáng kia lớn tới đâu? Cuối tháng Chạp, vào vụ hoa mới, mở đầu là lan Báo Xuân thơm ngọt ngào nồng nàn. Giao thừa lên ngắm các loại hoa lan bừng nở và hoa sẽ nở nối tiếp nhau cho đến tận cuối hè chuyển sang thu.

Chơi lan phải có niềm vui như thám hiểm ra châu Mỹ, khi tìm được một giống lan hiếm, phải dày công kiếm tìm làm cho bộ sưu tập được nối dài. Ngồi tỉ mẩn xem từng cọng rễ, nhẹ tay bới từng mầm, gặp cây mình chưa có, cơn nghiện sẽ dâng lên, nhất quyết kiểu gì cũng phải mang về vườn…

Bạn đã hiểu thế nào là “chơi lan” chưa? Từ “chơi” ở đây được hiểu là chăm sóc cho cây lan sống được, nảy rễ, nảy lá, ra mầm, ủ nụ, nảy bông hoa đầu tiên, người chăm được phong lan nở hoa phải như có duyên từ kiếp trước.

Những người chơi hoa lan tự nhiên hình thành riêng một cộng đồng. Lần đầu gặp, chỉ một câu hỏi “vườn có bao nhiêu giò” là chuyện về lan tuôn ra như suối chảy. Tôi gặp bạn trẻ ấy ngồi trên chiếc xe máy cà tàng, mấy bao dứa chất đầy cây lan, che lấp cả cô vợ xinh xắn, váy áo điệu đà. Cô vợ trẻ nhăn nhó “được ngày chủ nhật, cứ bắt em đi mua lan cùng, bỏ con ở nhà, nghiện lan hơn cả nghiện con, ối trời, có tí tiền nào là đổ hết vào vườn lan, mời chị đến nhà em ngắm hoa”. Nghe trong than vãn, thấy hương vị hạnh phúc nồng nàn như hoa lan, hình dung hạnh phúc sau giờ làm công sở là chồng tưới lan và vợ chăm sóc con cái. Thấy cuộc sống thật đáng yêu và tình yêu đích thực chỉ giản dị thế thôi.

Chiều nào cũng ghé hàng lan, ngắm cho thỏa cơn nghiền, đó là bác già về hưu. Mân mê nhành lan rừng, nhấc lên đặt xuống, chắc vì giá tiền cao quá mức vợ cho phép? Trót đam mê mà phải nhọc nhằn eo hẹp, thì ngắm cho vui buổi chiều rỗi rãi chờ con cháu đi học đi làm về. Chợt ghé đến một nàng sành điệu, đi xe ga, váy áo sang chảnh, sà xuống khẽ khàng vun vén nhặt nhạnh một bó cây. Nàng vui miệng kể, chồng thường xuyên đi công tác, trồng vườn lan nhỏ chờ hoa nở và mong chồng về. Thì ra. mỗi người đến với hoa lan để sống cho vui vẻ hơn.

Bất chợt, chiếc ôtô bốn chỗ màu trắng khựng lại, người đàn bà to béo phốp pháp bước xuống chỗ đám Hồ Điệp vươn cao mảnh mai nhành hoa óng ả, sấn sổ nhấc lên đặt xuống tưởng như vỡ cả bầu hoa. Lại chao chát trả giá, bĩu đôi môi dầy son đỏ chót khoe nhà có trăm giò lan, toàn giống quý, nay hứng lên thì mua thêm Hồ Điệp bày cho đẹp, mỗi mầu 5 cây trồng vào chậu nhé. Còn thêm hấm hứ dọa dẫm bán đắt thì đập tan nát hoa luôn. Chủ và khách đang chọn lan đều im bặt nhường chị Béo độc diễn. Nghe chừng ấy thô bỉ, phũ phàng, tự dưng thương nhành lan thanh mảnh oằn mình buồn rũ bởi sự thô thiển.

Nhìn theo chiếc ôtô xịt khói, bác già nói, cây lan nào sống được ở nhà ấy kể cũng lạ, hoa lan mỏng manh thế làm sao chịu được thô thiển? Chợt nghĩ, người ta sẽ phải học đến khi nào để đủ tri thức, học đến khi nào để hiểu văn hóa đến tầm biết tôn vinh cái đẹp? Ở đời này, không phải cái gì cũng có thể dùng tiền mà mua được.

Hoa lan không hẳn trồng chơi, mà còn đồng hành với thất bại, thử thách lòng kiên nhẫn, hóa giải tâm hồn. Một chị có đứa con trai duy nhất, mê trò điện tử đỏ đen mà phải ngừng việc học ở một trường đại học tốp đầu. Chị mang con về, ép học trường khác, cưới vợ cho con hy vọng nó tỉnh ngộ mà vẫn không được. Chị vừa bán nhà trả nợ vừa nát óc nghĩ cách cứu con.

Chồng chị phát ốm, kiểu ốm lửng trong tâm của người phát phiền, anh mua vài giò lan nở hoa tưng bừng treo ở ban công để mong quên. Mấy giò lan tàn lụi trong sự thờ ơ, lạnh lẽo. Chị nhờ con tưới tắm chăm sóc, lá bị bọ xít cắn nó hì hục sớt Gúc gồ tìm cách diệt trừ. Lá mướt xanh lại, mầm trổ ra, rễ buông thướt tha như tóc thiếu nữ. Cậu con trai nghiện lan lúc nào không biết, nó kiên nhẫn đợi nhành lan ủ nụ. Rồi cậu mua thêm vài giò, bạn bè đến xem, nài xin sang tay, bán đi lại mua cây khác…

Bây giờ vợ chồng chị đang sống vui vẻ cùng con trai, con dâu và hai cháu nội, cùng niềm mê đắm với hoa lan. Nhìn cậu con trai cắt buộc, ghép lan trên gỗ thuần thục chuyên nghiệp, tôi nghĩ, “quay đầu lại là bờ”, cậu trai thay đổi tâm tính, thời gian rảnh, ngày lễ, chủ nhật, cậu ta ở miết trên vườn lan, mê mẩn nhành lá mầm hoa đến quên ăn. Tôi mừng cho chị, chùm rễ lan mềm mại đã buộc thắt tái sinh, trả cho chị đứa con trai, báu vật cuộc đời tưởng như đánh rơi mất.

Người ta nói, có duyên mới nuôi được lan, tôi nghĩ, mỗi đời cây đều có linh hồn, nếu bạn yêu thì cây sẽ trả cho đóa hoa rực rỡ thấm đẫm hương thơm ngọt ngào, như minh chứng cho lòng biết ơn. Hương thơm ngát của hoa lan đủ hóa giải những toan tính đánh đổi thiệt hơn. Nhành lá mảnh mai, chùm hoa thơm ngát nâng đỡ vấp ngã của con người trên đường đời đầy cám dỗ.

Sau những mệt mỏi mưu sinh, con người còn lại niềm vui bình dị là sống cùng niềm đam mê. Nhưng đam mê với hoa lan chưa bao giờ dễ dàng, nếu ai đi cùng loài hoa này được hết cả cuộc đời là điều vô cùng may mắn.

Hoa lan bị coi là kiêu sa khó tính, nhưng khi đã cùng trải qua nắng gắt, sương sa, mưa vùi, bão dập, hoa sẵn lòng dành cho người hương sắc kiêu sa ngọt ngào. Sống trên đời vốn là những thử thách, nhưng sau sẽ được nhận lại những ngọt lành thơm thảo. Nếu bạn kiên trì đi cùng một loài hoa mang tên phong lan, sẽ cảm nhận được điều đó.