Mặc dù đấu giá thành công 1 triệu tấn tro xỉ, tuy nhiên Công ty Nhiệt điện Duyên Hải vẫn gặp không ít khó khăn trong việc đưa vật liệu tro xỉ vào phục vụ san lấp các công trình xây dựng, giao thông do vướng về chính sách.

Tuân thủ nghiêm các quy định về kiểm soát nguồn phát thải

Là doanh nghiệp trực thuộc Tổng công ty Phát điện 1 (EVNGENCO1), hiện Công ty Nhiệt điện Duyên Hải đang quản lý, vận hành các nhà máy nhiệt điện (NMNĐ) tại Trung tâm Điện lực Duyên Hải với tổng công suất thiết kế 3.178 MW. Từ khi thành lập vào năm 2015 đến nay, công ty đã sản xuất hơn 106 tỷ kWh điện và riêng 6 tháng đầu năm 2024, công ty đã sản xuất được 7,101 tỷ kWh điện, góp phần đảm bảo cung cấp điện cho hệ thống nói chung và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng.

Các doanh nghiệp thăm quan thực tế bãi chứa tro xỉ của Công ty Nhiệt điện Duyên Hải (Ảnh: Thảo Huyền)

Ông Âu Nguyễn Đình Thảo - Phó Giám đốc Công ty Nhiệt điện Duyên Hải - cho biết, các NMNĐ Duyên Hải được đầu tư hệ thống thu gom vận chuyển tro, xỉ riêng biệt. Cụ thể, hệ thống vận chuyển tro bay bằng khí nén qua hệ thống đường ống từ nhà máy đến silo chứa tro bay tại khu vực bãi xỉ. Tại đây, tro được xả xuống xe thùng kín/xe bồn của đơn vị tiếp nhận làm vật liệu xây dựng vận chuyển đến nơi tiêu thụ hoặc đưa lên xe ben phủ bạt kín để vận chuyển ra khu vực lưu giữ tro, xỉ ngoài bãi chứa.

Đặc biệt, để vận chuyển tro bay của NMNĐ Duyên Hải 1 ra cảng xuất tro, công ty đã đầu tư hệ thống ống kín ra silo khu vực cảng cung cấp cho các đối tác tiếp nhận tro bay bằng tàu/sà lan có ngăn chứa kín. Qua đó kiểm soát và không làm phát tán bụi ra môi trường.

“Các sản phẩm tro xỉ của trung tâm đã được Viện Khoa học công nghệ xây dựng (Bộ Xây dựng) lấy mẫu thử nghiệm cho kết quả đạt tiêu chuẩn và được cấp chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy, tức đạt tiêu chuẩn sử dụng cho san lấp (theo TCVN 12249:2018) cũng như sử dụng cho bê tông, vữa xây và xi măng (QCVN 16:2023/BXD của Bộ Xây dựng)” - ông Thảo cho hay.

Hiện, tổng diện tích bãi chứa tro, xỉ của NMNĐ Duyên Hải là 53,4 ha. Trong những năm gần đây, công ty đã duy trì tỉ lệ tiêu thụ ở tỉ lệ cao trên 90%; khối lượng tro, xỉ lưu trữ từ năm 2016 đến tháng 6/2024 tại các bãi xỉ vào khoảng 3,9 triệu tấn.

Theo ông Âu Nguyễn Đình Thảo, công tác quản lý và kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải luôn được công ty hết sức coi trọng đặc biệt là tại khu vực bãi tro, xỉ các NMNĐ Duyên Hải. Tại đây, bãi tro, xỉ được thiết kế chống thấm có đê quây nhằm tránh ảnh hưởng đến chất lượng nước ngầm trong khu vực. Xung quanh bãi xỉ được thiết kế và xây dựng hệ thống mương thoát nước bằng bê tông với bề rộng 1m, chiều cao từ 0,5 ~ 1,5m. Hệ thống mương thoát nước sẽ dẫn nước mưa về bể chứa nước 5.000 m³ tại khu vực silo xỉ để tận dụng lượng nước ngọt phun giữ ẩm, tránh phát tán bụi.

Tro bay được xả từ silo tro bay thông qua hệ thống xả tro ẩm và được trộn với nước ngọt tái sử dụng từ nhà máy để tạo ẩm với độ ẩm dao động từ 9 - 12% và được xả xuống các xe vận chuyển để vận chuyển ra khu vực lưu giữ tro xỉ ngoài bãi xỉ.

Để thuận tiện trong công tác vận hành và lưu trữ tro, xỉ, bãi xỉ sẽ được chia thành 6 ô, các ô (có diện tích từ 2,6 - 4,8 ha) được phân cách bởi hệ thống đường nội bộ để xe vận chuyển tro xỉ và các loại máy móc khác di chuyển.

Sau khi đổ, san gạt và đầm chặt tro xỉ tại ô hoạt động đến cao độ thấp hơn mặt đê bao 0,2 - 0,4m, việc đổ tro xỉ vào ô sẽ được dừng lại và chuyển sang ô khác. Lúc này ô sẽ chuyển sang trạng thái không hoạt động, tưới nước ngọt tái sử dụng từ nhà máy để giữ ẩm thường xuyên, tránh phát tán bụi ra môi trường xung quanh.

Khó tiêu thụ do vướng chính sách

Nhằm duy trì tiêu thụ tro, xỉ, công ty duy trì tổ chức hội nghị xúc tiến và gặp gỡ khách hàng tiêu thụ tro, xỉ để thu hút, tìm kiếm các đối tác có tiềm năng mới, sẵn sàng hợp tác với NMNĐ Duyên Hải để tiêu thụ tro xỉ, hướng đến mục tiêu đảm bảo khối lượng tro, xỉ của các NMNĐ Duyên Hải lưu trữ tối đa tại bãi xỉ chỉ tương đương khối lượng phát sinh của 2 năm vận hành thực hiện theo Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 và Chỉ thị 08/CT-TTg ngày 26/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Xe tiếp nhận tro bay tại Silo của Nhiệt điện Duyên Hải (Ảnh: Thảo Huyền)

Được biết, Công ty Nhiệt điện Duyên Hải đã đấu giá 1 triệu tấn tro xỉ tại bãi xỉ Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải 3. Tuy nhiên, đến nay việc đưa tro xỉ vào các công trình xây dựng vẫn gặp nhiều khó khăn, bất cập do quy định tại Quyết định số 216/QĐ-BXD ngày 28/3/2019 về việc ban hành chỉ dẫn kỹ thuật “Sử dụng tro xỉ nhiệt điện đốt than và san lấp”.

Ông Âu Nguyễn Đình Thảo cho biết: Mục 9.3 của Quyết định 216 quy định: “Yêu cầu kiểm soát các chỉ số hoạt động độ phóng xạ, nồng độ hoạt động phóng xạ và nồng độ khí radon (RA - một loại khí phóng xạ) khi thi công khối san lấp”.

Tuy nhiên, việc quan trắc độ phóng xạ theo Quyết định 216 khi thi công, kiểm tra, nghiệm thu chưa nêu cụ thể “số lần, vị trí lấy mẫu” nên gặp khó khăn trong thực hiện đảm bảo tuân thủ đúng quy định khi sử dụng tro xỉ để san lấp.

Cùng với đó, mục 10 của chỉ dẫn kỹ thuật được ban hành kèm theo Quyết định 216 về an toàn lao động và bảo vệ môi trường yêu cầu các tổ chức, cá nhân khi sử dụng tro xỉ để san lấp phải đảm bảo các yêu cầu, bao gồm: Công trình san lấp bằng tro xỉ nhiệt điện phải thoả mãn các điều kiện về môi trường; trước khi san lấp phải tiến hành phân tích nước và phóng xạ của khu vực san lấp và thu thập các tài liêu liên quan; nước rỉ từ khối san lấp trước khi thoát ra môi trường phải đảm bảo yêu cầu đối với tiêu chuẩn nước thải tương ứng….

Doanh nghiệp trúng thầu ‘lo trách nhiệm’

Mới đây, UBND tỉnh Trà Vinh có báo cáo gửi Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về những vướng mắc do quy định tại Quyết định 216, đồng thời UBND tỉnh đề nghị Bộ Xây dựng hướng dẫn, hỗ trợ thực hiện các giải pháp và có cơ chế ưu tiên sử dụng tro xỉ phát sinh từ NMNĐ để làm vật liệu san lấp công trình giao thông và công trình xây dựng; xem xét điều chỉnh Quyết định 216 để tạo điều kiện cho sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp.

Là doanh nghiệp trúng thầu 1 triệu tấn tro, xỉ, ông Trần Phước Lợi - Phó Giám đốc Công ty Thuận Hoà TV - cho biết, đến thời điểm hiện tại, doanh nghiệp mới tiêu thụ được 20.000 m³ tro xỉ cho một trường dạy lái xe, dù đơn vị này đã làm việc với rất nhiều đối tác ở nhiều địa phương, bao gồm Tiền Giang, Long An, Trà Vinh, TP. Hồ Chí Minh, Bạc Liêu…

Theo ông Trần Phước Lợi, dù tro xỉ có chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy, nhưng khi tiếp cận chủ đầu tư thì họ “lắc đầu” với lý do “xem tro xỉ là chất độc hại, nếu xảy ra hậu quả không mong muốn, chủ đầu tư sẽ gánh tất cả…”.

Từ vấn đề nêu trên, vị giám đốc này cho rằng, để việc tiêu thụ tro xỉ thuận lợi, ngoài việc tháo gỡ về chính sách của Quyết định 216, NMNĐ cũng cần đồng hành về trách nhiệm với doanh nghiệp. Có nghĩa là, các bên phải cùng chịu trách nhiệm khi sản phẩm đem đi san lấp thay vì chỉ chịu trách nhiệm khi còn ở trong nhà máy như hiện nay.