Quả lặc lày (hay mướp rừng, mướp Mường), người Mường ở Hòa Bình gọi là “nắc này” là thứ quả được đồng bào trồng nhiều ở vùng núi cao nơi có khí hậu trong lành.

Quả lặc lày một loại quả được trồng chủ yếu tại Hòa Bình. Nhưng những năm gần đây, ở miền xuôi cũng có rất nhiều nơi trồng được. Khác với lặc lày lai, lặc lày ta có thân tròn trịa, vỏ ngoài có sọc xanh trắng gần giống với dưa gang.

Theo y học cổ truyền quả lặc lày có vị ngọt nhạt tính mát, sử dụng tốt cho những người nóng nhiệt, táo bón, ho viêm họng... Lặc lày cũng được chế biến thành nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng phù hợp trong mùa hè nóng bức.

Cây lặc lày là một loại cây leo, phân nhánh nhiều, thân cây mềm, màu xanh lục. Lá cây có hình tim nguyên, quả thì tùy vào giống mà có loại dài và ngắn. Quả ngắn khoảng 10 cm, tầm bằng quả dưa chuột. Quả dài có thế thấy uốn lượn như hình con rắn. Tuy nhiên cả hai loại đều thân tròn trịa, bên trong rảnh theo chiều dọc, có nhiều hạt.

Cây lặc lày có rất nhiều công dụng, từ lá đến quả đều có công dụng riêng, tốt cho sức khỏe. Đọt và lá non của cây không độc và rất bổ dưỡng, được người dân hái để xào, luộc và nấu canh, bổ dưỡng như rau ngót. Còn lá nấu canh có vị giống món canh mồng tơi.

Quả lặc lày thì nhiều chất dinh dưỡng hơn, chứa các loại vitamin, sắt và canxi… rất tốt cho sức khỏe. Cải thiện, ngăn ngừa các bệnh về đường tiêu hóa, cải thiện làn da.

Quả lặc lày dùng để chế biến nhiều món ăn, không những thơm ngon mà còn tốt cho sức khỏe, đặc biệt là những món ăn trong mùa hè, giải nhiệt cơ thể. Cùng tìm hiểu về loại quả thần kì và một số món ăn thơm ngon từ loại quả này.

Lạc lày luộc

Lặc lày chế biến dễ nhất là luộc. Khi chế biến những món ăn này, người dân để nguyên vỏ vì lớp vỏ chứa nhiều chất dinh dưỡng và tạo hương vị riêng cho món ăn. Đặc biệt khi hấp và luộc, vị ngọt mềm của phần ruột và độ giòn của phần vỏ tạo cảm giác ngon miệng khi thưởng thức. Món ăn không dầu, mỡ, ngọt thanh mát bổ cho sức khỏe, đặc biệt trong những này nắng nóng.

Lặc lày nhồi thịt

Món lặc lày nhồi thịt có thêm một vài nguyên liệu nữa như thịt, đậu, nấm hoặc mộc nhĩ và các loại gia vị để làm phần nhân bên trong. Quả lặc lày được cắt một đầu và moi hết ruột bên trong rồi rửa sạch. Nhồi phần nhân vào quả rồi cho vào nồi hấp cách thủy, không luộc trực tiếp với nước. Nếu luộc với nước quả sẽ bị nhũn phần vỏ, không còn độ giòn và chất dinh dưỡng bị giảm đi. Khi hấp xong, thái thành khúc vừa ăn, bày ra đĩa, ăn với cơm nóng. Vị ngọt nềm của quả mướp rừng, vị thơm của thịt, độ giòn của mộc nhĩ, nấm hương tạo nên món ăn bổ dưỡng. Món phù hợp với mọi lứa tuổi từ trẻ em đến người già.

Lặc lày nấu canh

Quả lặc lày còn được người dân chế biến thành món canh thân thuộc với từng bữa cơm hàng ngày. Được nấu với tôm, thịt, tép hoặc nấu với cách loại rau khác. Tạo nên món canh thơm ngon, thanh mát, giải nhiệt.

Hiện nay quả lặc lày không chỉ có ở vùng núi cao mà còn rất phổ biến ở rất nhiều nơi, có thể mua ở chợ, siêu thị được bày bán rất nhiều. Giá bán lẻ từ 20,000 - 30,000 VNĐ/kg. Vì dễ trồng và có nhiều công dụng, rất bổ dưỡng nên loài quả này còn mang lại giá trị kinh tế cao cho nhiều hộ nông dân.

Dân dã, dễ trồng, dễ chế biến, từ lâu, nhiều món ngon từ quả lặc lày đã trở nên quen thuộc trong bữa cơm gia đình và cũng là món đặc sản dùng để thết đãi khách tới chơi nhà của đồng bào Mường, Thái ở Hòa Bình. Đây cũng là loại cây giúp bà con nhiều xã thoát nghèo với nguồn thu nhập ổn định.