Thực tế cho thấy, đợt cao điểm cuối năm 2021 và giai đoạn trước khi bước vào Tết Nguyên đán 2022, ngay sau khi Việt Nam tái mở cửa, tình hình buôn lậu thuốc lá diễn biến phức tạp trở lại ở nhiều điểm nóng trên suốt các tuyến biên giới, đặc biệt ở các tỉnh An Giang, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp...

Theo báo cáo của Cục QLTT Bạc Liêu, trong năm 2021, QLTT Bạc Liêu đã tổ chức kiểm tra 39 vụ, qua đó phát hiện 36 vụ vi phạm về kinh doanh thuốc lá lậu với số lượng gần 3.200 bao. Tính riêng quý I/2022, lực lượng QLTT Bạc Liêu đã tổ chức kiểm tra 7 vụ, tịch thu trên 600 bao thuốc lá điếu nhập lậu. Hay vừa qua, Hội đồng tiêu hủy Cục QLTT thành phố Cần Thơ đã tiến hành tiêu hủy thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá giả các loại với số lượng 26.318 bao (20 điếu/bao).

Quy định chung, những sản phẩm này do có những yếu tố tác động lên sức khỏe con người nên được áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả buộc tiêu hủy hàng hóa. Trong trường hợp không xác định được chủ sở hữu của hàng hóa, cơ quan chức năng sẽ áp dụng hình thức tịch thu tang vật vi phạm để xử lý tiêu hủy như những hàng hóa thông thường khác. Hàng năm, cơ quan QLTT phải chi khoản lớn từ ngân sách để tiêu hủy sản phẩm thuốc lá lậu do không xác định được chủ lô hàng.

Mặc dù các lực lượng chức năng liên tục phát hiện, thu giữ và tiêu hủy. Tuy nhiên, tại thị trường trong nước, thuốc lá lậu vẫn tiếp cận người dùng dễ dàng với giá cả cạnh tranh hơn. Theo ước tính, lượng thuốc lá lậu tại Việt Nam chiếm khoảng 20% thị phần, tương đương khoảng 20 tỷ điếu, dẫn đến thất thu thuế khoảng hơn 7.000 tỷ đồng/năm.

Các chuyên gia kinh tế phân tích, nếu thuế tiêu thụ đặc biệt được điều chỉnh tăng theo các đề xuất sẽ dẫn tới tăng đột biến giá của sản phẩm sản xuất hợp pháp, khiến thị phần của ngành thuốc lá thay đổi. Tổng sản lượng tiêu thụ của ngành được dự báo sẽ sụt giảm nghiêm trọng. Thuốc lá lậu sẽ lấn sân, thị phần thuốc lá lậu có thể tăng lên đến 30 - 40% và sẽ còn gia tăng mạnh hơn trong tương lai. Trước bối cảnh này, các chuyên gia cho rằng việc điều chỉnh phương thức thu thuế (nếu có) cần được đánh giá tác động của đề xuất này một cách cẩn trọng khi tác động của dịch Covid-19 đã hạ nhiệt, doanh nghiệp hồi phục và sẵn sàng trở lại đường đua nhằm cạnh tranh với hàng lậu.