Hoàn thiện hành lang pháp lý

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (gọi tắt là EPR) sẽ chính thức có hiệu lực (1/1/2024).

Sau 3 năm kể từ thời điểm Luật Bảo vệ môi trường 2020 được Quốc hội thông qua, cơ quan quản lý, nhà sản xuất, nhập khẩu cũng như các nhà tái chế đã có cuộc “chạy đua với thời gian” để thực thi quy định EPR. Cơ quan quản lý đã khẩn trương hoàn thành các quy định, thiết chế liên quan để thực hiện EPR như: Thành lập Hội đồng EPR quốc gia, Văn phòng Hội đồng EPR quốc gia, trình Thủ tướng Chính phủ định mức chi phí tái chế sản phẩm, bao bì (gọi tắt là Fs), xây dựng Quy chế quản lý, sử dụng tiền đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải, xây dựng Cổng thông tin EPR quốc gia...

Việt Nam đã thành lập Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO). Ảnh Duy Tân

Đại diện Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, hiện đã cơ bản hoàn thành các điều kiện cần thiết để thực thi EPR vào đầu năm 2024. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng hệ thống đăng ký, kê khai, báo cáo trực tuyến. Từ hệ thống này, các nhà sản xuất, nhập khẩu sẽ thực hiện đăng ký, kê khai, báo cáo trên Cổng thông tin điện tử EPR quốc gia mà không phải gửi bản giấy về Bộ Tài nguyên và Môi trường.

TS Nguyễn Đình Đáp - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam - cho biết, 3 năm qua đã có hàng chục cuộc hội thảo đối thoại, tham vấn, lấy ý kiến của các nhà sản xuất, nhà tái chế, nhà quản lý, giới khoa học cũng như tổ chức phổ biến, tập huấn cho các nhà sản xuất, nhập khẩu, nhà tái chế được tổ chức ở cả ba miền Bắc - Trung – Nam. Đây là cách để chính sách EPR nhận được sự đồng thuận của nhà sản xuất.

Chia sẻ tại hội thảo “Hướng tới triển khai thành công quy định EPR tại Việt Nam” diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh vừa qua, ông Nguyễn Hữu Tiến - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội (URENCO) - cho hay: Đài Loan (Trung Quốc) đã tái chế gần 70% rác thải và triển khai thành công EPR vì họ dựa vào 4 trụ cột chính gồm: Chính quyền, cư dân, quỹ tái chế, nhà tái chế. Trong khi đó, nước ta đang thiếu nghiêm trọng cơ sở hạ tầng tái chế đạt tiêu chuẩn EPR, đặc biệt là những nhà máy đủ khả năng tái chế các loại rác.“Để giảm định mức tái chế cũng như thực hiện thành công EPR, các trụ cột, lực lượng cần kết hợp chặt chẽ, liên kết, cùng thúc đẩy nhau tiến lên” - ông Tiến nói.

Hình thành mạng lưới liên kết thu gom, tái chế

Có thể khẳng định, trong hơn 3 năm qua hoạt động thu gom, tái chế, giảm thiểu bao bì khó phân hủy đã thu hút đông đảo doanh nghiệp và sự quan tâm của cộng đồng xã hội. Việt Nam đã hình thành mạng lưới thu gom, tái chế và phong trào tái sử dụng bao bì, giảm thiểu rác thải nhựa, bao bì khó phân hủy với lực lượng nòng cốt, tiên phong là các doanh nghiệp, nhà nhập khẩu.

Về phía các nhà sản xuất, nhập khẩu cũng đã có những bước tiến quan trọng để thực hiện EPR. Đơn cử, năm 2021, đánh dấu lần đầu tiên 9 doanh nghiệp lớn có sự cạnh tranh trên thị trường, thậm chí là đối thủ của nhau là: TH Group với thương hiệu TH True milk, Coca-Cola Việt Nam, Friesland Campina Việt Nam, La Vie, Nestlé, Nutifood, Suntory PepsiCo Việt Nam, Tetra Pak và Universal Robina Corporation đã ngồi lại cùng nhau để thành lập Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (gọi tắt là PRO Việt Nam) với sứ mệnh phát triển một hệ sinh thái thu gom, tái chế bao bì trong nước đủ mạnh, giúp tăng tỷ lệ tái chế và giảm thiểu tỷ lệ bao bì thải ra môi trường.

Không chỉ dừng lại ở nỗ lực chung của PRO Việt Nam, các thành viên của tổ chức này cũng tích cực hưởng ứng và chủ động ký kết hợp tác với các nhà tái chế để cam kết hướng tới mục tiêu chung là phát triển bền vững.

Có thể kể đến như Công ty TNHH Nước Giải khát Suntory PepsiCo Việt Nam (Suntory PepsiCo) và Công ty Cổ phần Nhựa Tái chế DUYTAN (DUYTAN Recycling) ký Biên bản hợp tác chiến lược về việc cung cấp nhựa tái sinh để sản xuất bao bì các sản phẩm của Suntory PepsiCo giai đoạn năm 2022 - 2026.

Sản phẩm hạt nhựa từ hoạt động tái chế của Duy Tân Recycling

Tiếp theo đó, tháng 10 vừa qua, Công ty TNHH La Vie (La Vie), thành viên của Tập đoàn Nestlé đã tổ chức lễ ký Biên bản ghi nhớ Chương trình hợp tác thu gom và tái chế nhựa với DUYTAN Recycling. Theo chiến lược 5 năm, La Vie và DUYTAN Recycling thực hiện mục tiêu thu gom và tái chế 11.000 tấn rác thải nhựa, áp dụng cho các sản phẩm chai La Vie dung tích nhỏ đến sản phẩm dung tích 19L.

Công ty TNHH Quốc tế Unilever Việt Nam (Unilever Việt Nam) đang tích cực cộng tác cùng các nhà thu gom như Công ty Cổ phần VietCycle (VietCycle), nhà tái chế như DUYTAN Recycling để thúc đẩy tuần hoàn nhựa, vốn là cơ chế chuẩn bị cho việc thực hiện quy định EPR.

Cùng với đó, công ty này đang nghiên cứu cải tiến thiết kế bao bì nhằm đưa khả năng tái chế lên trên tỷ lệ 63% hiện tại. Đại diện Unilever Việt Nam thông tin, hiện công ty này đã giảm được 52% nhựa nguyên sinh và sử dụng nhựa PCR trong sản xuất. Hiện đã có hơn 25.000 tấn nhựa được thu gom và tái chế.

Bên cạnh đó, theo thông tin từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, từ đầu năm đến nay, một số nhà tái chế trong nước cũng đã bắt tay hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực tái chế, đón đầu cơ hội từ EPR.

Điển hình như Công ty Vietcycle hồi tháng 3/2023 cùng với Tập đoàn ALBA châu Á đã ký kết hợp tác xây dựng nhà máy tái chế với tổng vốn đầu tư ước tính lên đến 50 triệu USD và công suất lên đến 48.000 tấn/năm. Nhà máy tái chế này sẽ sử dụng công nghệ tiên tiến từ Đức, tái chế ra nhựa rPET đạt chuẩn quốc tế. Đây là nhà máy nhựa tái chế lớn nhất và cũng là nhà máy tái chế ra sản phẩm nhựa có thể sử dụng đựng thực phẩm đầu tiên tại miền Bắc.

TS Axel Schweitzer - Chủ tịch Tập đoàn ALBA châu Á- cho rằng, dự án là một bước tiến lớn để thực hiện mục tiêu góp phần xây dựng thế giới không rác thải với cách tiếp cận toàn diện và sử dụng số hóa.

“Đây sẽ là sự kết hợp lý tưởng giữa chuyên môn quản lý chất thải và tái chế nhựa toàn cầu của Tập đoàn ALBA châu Á và kiến thức của VietCycle về mạng lưới nhựa địa phương”- ông Axel Schweitzer nói và kỳ vọng dự án sẽ đóng góp vào các giải pháp cấp thiết cho vấn đề rác thải nhựa đang gia tăng ở Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Đáp khẳng định: EPR là chiến lược chính sách môi trường, trong đó trách nhiệm của nhà sản xuất được mở rộng đến cuối vòng đời sản phẩm. Quy định EPR là động lực thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy nền công nghiệp tái chế và Việt Nam sớm đạt mục tiêu về môi trường và phát triển bền vững. Nếu các giải pháp thực hiện đồng bộ, ngành tái chế của Việt Nam sẽ phát triển như một mũi tên trúng 2 đích, vừa góp phần giảm chất thải ra môi trường, vừa tạo nguyên liệu phục vụ sản xuất các sản phẩm và hạn chế nhập khẩu các nguyên liệu từ nước ngoài.