Kể từ sau Tết Nguyên đán, nông sản của các địa phương miền Trung ở Nghệ An, Hà Tĩnh liên tục rớt giá, thậm chí không thể tiêu thụ được. Nông dân, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trong tỉnh thiệt hại vì hàng tồn kho lớn, nhiều đơn hàng bị huỷ...

Rớt giá nông sản, nông dân lỗ nặng

Trồng hành tăm đã nhiều năm, mỗi mùa Tết đến là một mùa vui của gia đình chị Võ Thị Thanh và bà con nông dân ở xã Thiên Lộc (huyện Can Lộc - Hà Tĩnh). Chị Thanh cho biết, xã Thiên Lộc có 9/10 thôn sản xuất hành tăm với diện tích khoảng trên dưới 130ha. Nhưng đến thời điểm này, toàn bộ diện tích hành tăm của xã đều đã đến vụ thu hoạch, song chưa có đầu ra, nếu có thì mức giá rất thấp, diện tích thu hoạch chưa tới 50%. Giá hành tăm bán tại ruộng ở Thiên Lộc hiện vẫn đang ở dưới mức thấp kỷ lục, sau Tết hành tăm đang ở mức giá từ 35 - 40 ngàn đồng/1kg, bỗng rớt xuống còn 25 ngàn đồng/1kg. Giá đã rẻ, tìm thương lái thu mua cũng rất khó khăn. Hàng trăm người trồng hành ở xã Thiên Lộc đang trong nỗi lo về nguồn thu và chậm tiến độ trồng rau màu cho mùa vụ tới.

"Những mùa trước, khi bình quân mỗi sào hành cho thu nhập khoảng 15-20 triệu đồng. Đặc biệt như năm trước, giai đoạn áp Tết giá hành tăm có lúc lên tới 60 - 90 ngàn đồng/1kg. Nhưng năm nay hành rớt giá, nguồn thu chỉ còn được một nửa năm ngoái", chị Thanh buồn bã.

Bắp cải nhổ bỏ trắng ruộng ở Nghệ An khi giá thấp, không có thương lái thu mua

Vừa qua, để hỗ trợ tiêu thụ nông sản, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Diễn Châu kêu gọi các công đoàn cơ sở trên địa bàn tuyên truyền, động viên công nhân, viên chức, lao động ưu tiên dành một phần kinh phí hợp lý để mua và sử dụng các mặt hàng nông sản bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Đồng thời, cũng đề nghị công đoàn cơ sở tại các doanh nghiệp vận động, thương lượng với các bếp ăn tập thể ưu tiên sử dụng các mặt hàng nông sản đang gặp khó khăn vào thành phần bữa ăn ca cho người lao động tại doanh nghiệp.

Cũng trong ngày 7/3, tại xã Diễn phong (Diễn Châu - Nghệ An) khoảng 6 tấn bắp cải được các công chức, đoàn viên xã Diễn Lộc đến hỗ trợ mang đi tiêu thụ. Theo lời bà Cao Thị Phượng, cán bộ UBND xã Diễn Lộc, 2 năm trước xã Diễn Lộc cũng rơi vào tình cảnh bán rẻ như cho khi hàng chục tấn dưa chuột ế ẩm, xã Diễn Phong cũng đã hỗ trợ tiêu thụ nên năm nay khi nghe tin nông dân Diễn Phong hàng trăm tấn bắp cải ế ẩm, chúng tôi chung tay cùng nông dân Diễn Phong vượt qua giai đoạn khó này…".

Được biết, đến cuối ngày đã có 18 đơn vị tham gia thu mua cải bắp cho nông dân Diễn Phong. Khoảng 500 tấn bắp cải được tiêu thụ, ước chiếm 50% lượng cải bắp đang tồn đọng, ế ẩm trên địa bàn (ước lên đến gần1.000 tấn). Đặc biệt trong số đó có con em tại địa phương đang công tác tại TP. Hồ Chí Minh đã thu mua 150 tấn cải bắp cho người dân.

Liên đoàn Lao động huyện Diễn Châu kêu gọi các công đoàn cơ sở trên địa bàn tuyên truyền, động viên công nhân, viên chức, lao động ưu tiên dành một phần kinh phí hợp lý để mua và sử dụng các mặt hàng nông sản bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19

Không tiêu thụ được nông sản khiến tâm lý bà con chán nản. Không chỉ người nông dân tự trồng nhỏ lẻ mà ngay cả những cánh đồng sản xuất rau màu tập trung ở thôn Thúy Hội, xã Thạch Hưng (TP. Hà Tĩnh) rộng hơn 5ha, thuộc vùng chuyên canh lớn nhất TP. Hà Tĩnh. Rau sản xuất ở vùng này quanh năm chủ yếu cung cấp cho các nhà hàng, quán ăn trên địa bàn hoặc nhập cho đầu mối buôn mang đi các tỉnh khác.

Bà Trần Thị Hà - nông dân sản xuất trên cánh đồng rau tập trung thôn Thúy Hội - cho biết: "Vụ vừa qua gia đình làm gần 4 sào rau màu nhưng so với mọi năm giá giảm chỉ còn 1/3. Đợt vừa rồi phải cắt bỏ hết phần cải đã trổ ngồng vì không ai mua. Bây giờ chỉ còn lại một ít rau gia vị đang đến kỳ thu hoạch, nhưng giá cũng chỉ 3 - 500 đồng/bó…Thời tiết đang rất thuận lợi, những ngày này gia đình tôi đang làm lại đất, bón phân và chuẩn bị gieo trỉa.

"Chúng tôi giờ chả biết trách ai, tình thế này là do dịch bệnh, do thời tiết thuận lợi, do chúng tôi trồng nhiều... Tiêu thụ rau, củ cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu các tỉnh. Mùa nào thức nấy, nông dân như chúng tôi chỉ mong được kết nối ổn định với các đầu mối thị trường chuyên nghiệp hơn để đỡ vất vả trong khâu tiêu thụ... nay chỉ hy vọng dịch bệnh nhanh hết, tỉnh có cơ chế ưu đãi giúp bà con trồng rau vực dậy sản xuất như hỗ trợ vay vốn, giảm lãi vay...", bà Hà mong muốn.

Phải quy hoạch vùng sản xuất “khớp” với thị trường

Nói về những giải pháp hỗ trợ tiêu thụ nông sản, ông Trần An Khang - Giám đốc siêu thị BigC Vinh - chia sẻ, năm nay dịch bệnh kéo dài, hàng nông sản lại được mùa nên hầu hết cả nước đều được mùa. Riêng BigC năm nay ưu tiên tiêu thụ nông sản ở vùng dịch Hải Dương, Bắc Giang… còn tại các tỉnh khác BigC chưa thể làm được. BigC cũng đã thực hiện nhiều chuyến thu mua nông sản tại Nghệ An nhưng thú thực đây chỉ là giải pháp tạm thời, không căn cơ lâu dài. Nếu kéo nhau đi hỗ trợ thu mua nông sản thì các chi phí kèm theo như: thuê người thu gom, giá vận chuyển, công cho lao động… trong khi giá rau rẻ như cho nên lời lãi gần như bằng không trong khi lượng rau củ của BigC bán ra chỉ bằng một phần chợ đầu mối.

Người dân buộc phải đăng bài trên các trang mạng xã hội, mong muốn các mạnh thường quân hỗ trợ thu mua nông sản cho nông dân

"Khoan chưa nói đến lời lỗ, chất lượng mới là vấn đề, rau người dân hầu như rơi vào tình trạng ba, bốn “không” - nguồn gốc đầu ra - đầu vào, không giấy tờ chứng nhận kiểm nghiệm… nên dẫn đến không thể vào siêu thị. Nếu như trong 10 nghìn khách hàng của BigC chỉ có một khách hàng bị ngộ độc, doanh nghiệp sẽ chết thế nên mỗi lần tham gia hỗ trợ tiêu thụ nông sản là một lần doanh nghiệp khá đau đầu. Nguyên nhân của việc hỗ trợ tiêu thụ nông sản một phần theo tôi là do người tiêu dùng mất dần lòng tin vào nông dân trồng rau, nhiều gia đình bán không được cũng không dám cho trâu bò ăn, chỉ chặt bỏ tại ruộng. Rồi tình trạng “1 vườn 2 luống” nghĩa là một luống trồng sạch để ăn và luống kia để bán…", ông Khang nói.

Cùng vấn đề - ông Nguyễn Văn Hải, thương lái lâu năm ở chợ Vinh cũng cho hay, các mùa trước không có dịch, rau ở các vùng chuyên canh của Nghệ An, Hà Tĩnh bọn tôi thu gom mang qua Trung Quốc. Nhưng do 2 năm nay dịch bệnh, tắc biên, rồi đến khi thông biên quy trình mang rau củ quả mất rất nhiều ngày, do các công đoạn đảm bảo phòng chống dịch nên rau hư hỏng nhiều… lời lãi không đáng là bao nên thương lái nhiều người “chùn”, chỉ buôn bán nhì nhằng tại chợ.

Về phía Sở Công Thương, ông Cao Minh Tú – Phó Giám đốc Sở Công Thương Nghệ An - cho biết: Thực hiện Công văn số 873/ BCT- TTTN ngày 18/2 của Bộ Công Thương về việc đẩy mạnh lưu thông hàng hoá thiết yếu và tiêu thụ nông sản, về phía Sở Công Thương Nghệ An cũng đã xây dựng dự thảo văn bản chỉ đạo lưu thông hàng hoá thiết yếu và tiêu thụ nông sản trên địa bàn và lấy ý kiến của các sở ngành.

"Về việc hỗ trợ tiêu thụ nông sản chỉ là phần ngọn, muốn bền vững phải từ cái gốc. Muốn quy mô lớn thì cần hình thành các doanh nghiệp nông nghiệp lớn, trong đó ưu tiên phát triển các doanh nghiệp tư nhân. Khi đó, hàng hóa sẽ dễ dàng truy xuất nguồn gốc, đảm bảo đủ các tiêu chuẩn để đi vào hệ thống siêu thị. Cùng với đó, Nhà nước hỗ trợ về chính sách như đất đai, vốn vay ưu đãi…”, vị này cho biết. Nhưng trong khi chờ giải quyết gốc rễ vấn đề, lãnh đạo Sở Công Thương Nghệ An cho rằng, trước mắt người nông dân cũng cần hình thành văn hóa kinh doanh “giữ chữ tín”, thực hiện theo đúng cam kết với doanh nghiệp.

Cũng tại hội thảo "Tìm giải pháp đưa nông sản vào siêu thị và kết nối cung - cầu hỗ trợ tiêu thụ nông sản" tại Nghệ An mới đây, một số chuyên gia đưa ra các giải pháp như: Các hợp tác xã, nhất là hợp tác xã kiểu mới, người nông dân như là những người công nhân, được trả lương để sản xuất. Còn doanh nghiệp, hợp tác xã tập trung lo đầu vào từ giống, vốn, quy trình sản xuất đến cả đầu ra là thị trường tiêu thụ thì chúng ta thấy ít cần các giải pháp hỗ trợ tiêu thụ nông sản. Nhà nước sẽ chuyển dần hình thức hỗ trợ người nông dân trực tiếp như một số cách làm lâu nay sang hỗ trợ gián tiếp thông qua các công cụ như bảo hiểm, giá bán. Giải quyết được những vấn đề đó thì mới thoát khỏi cảnh “giải cứu” nông sản và tình trạng không ăn khớp giữa sản xuất nông nghiệp, tiêu thụ thị trường trong nước và xuất khẩu.