Nhằm làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên Vuasanca đã có cuộc trao đổi với ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương).

Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương)

Thời gian qua, số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại (PVTM) đối với hàng hóa xuất khẩu (XK) Việt Nam gia tăng nhanh. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?

Tính đến hết tháng 7/2022, hàng hóa XK của Việt Nam đã là đối tượng của 220 vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài. Trong đó, số vụ việc điều tra từ năm 2011 đến nay là 173 vụ, chiếm tỷ lệ 78%. Từ con số này có thể lý giải rằng, năng lực sản xuất, XK của nền kinh tế Việt Nam đang ngày càng phát triển, đủ sức cạnh tranh và gây sức ép với ngành sản xuất nội địa của nước nhập khẩu, khiến các ngành sản xuất này buộc phải sử dụng PVTM để bảo vệ nền sản xuất trong nước. Và trong bối cảnh PVTM đang trở thành xu thế tất yếu của quá trình hội nhập nên tần suất bị điều tra PVTM tăng lên cũng là điều dễ hiểu.

Nâng cao giá trị hàng hóa để ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại

Tuy nhiên, chúng ta cũng thấy rõ rằng, có một xu hướng đáng lưu ý trong thời gian gần đây, đó là số lượng các vụ việc điều tra chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa XK từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên do cáo buộc Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính hoặc các hình thức khác nhau để lẩn tránh thuế PVTM đang được áp dụng với một quốc gia, lãnh thổ khác. Điển hình như ngành gỗ - một ngành có kim ngạch XK lớn của chúng ta, đang phải đối mặt với 2 vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế PVTM do Hoa Kỳ khởi xướng, là sản phẩm gỗ dán cứng và hai là với sản phẩm tủ gỗ.

Thời gian tới, với tiến trình hội nhập của nền kinh tế, theo ông các xu thế về PVTM cũng như nguy cơ, thách thức từ biện pháp này đối với hàng hóa XK của Việt Nam sẽ tiếp tục diễn biến ra sao?

Trong giai đoạn các nền kinh tế gia tăng hàng rào bảo hộ, xu thế điều tra PVTM sẽ xuất hiện một số điểm đáng lưu ý, đó là số lượng vụ việc điều tra, đặc biệt là các vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế sẽ tiếp tục gia tăng; thị trường và các sản phẩm bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM đang ngày càng mở rộng, trong đó không chỉ giới hạn ở các mặt hàng có kim ngạch XK lớn, mà còn mở rộng với những sản phẩm có giá trị và lượng XK trung bình và nhỏ. Đặc biệt, các nước đang có xu hướng thắt chặt, đưa ra các yêu cầu cao hơn đối với chính phủ, doanh nghiệp bị điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM. Đồng thời, mức thuế PVTM có thể bị đẩy lên cao do một số nước chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đầy đủ nên sử dụng chi phí của một nước thứ ba có sự phát triển kinh tế tương đương với Việt Nam làm giá trị thay thế trong các vụ việc điều tra chống bán phá giá, thay vì sử dụng dữ liệu do ta cung cấp.

Để tiếp tục ứng phó hiệu quả các vụ việc PVTM trong thời gian tới, chúng tôi luôn khuyến nghị tới doanh nghiệp và các ngành sản xuất đó là phải nâng cao giá trị hàng hoá theo cả chiều rộng và chiều sâu, như tăng năng lực khai thác, sản xuất, nguyên liệu đầu vào, đồng thời hướng tới sản xuất các sản phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao, thay vì gia công chế biến giản đơn. Chỉ với định hướng này thì ngành sản xuất mới có thể phát triển bền vững, giảm thiểu được nguy cơ bị điều tra, áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh của các nước nhập khẩu, bởi các nước có xu hướng áp dụng các quy định chặt chẽ hơn trong việc xác định xuất xứ để áp dụng biện pháp bảo hộ.

Bên cạnh đó, để phục vụ công tác điều tra PVTM (khi xảy ra) cũng như phục vụ việc đăng ký cơ chế tự chứng nhận nguồn gốc nguyên liệu đối với các sản phẩm bị điều tra chống lẩn tránh, doanh nghiệp phải để ý các chứng từ chứng minh cần phải được lưu trữ trong thời gian khá dài, khoảng 5 năm và phải cung cấp theo yêu cầu của các cơ quan chức năng của nước nhập khẩu. Tuyệt đối không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp cũng như luôn hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra nước ngoài, Cục PVTM trong suốt thời gian diễn ra vụ việc để đạt hiệu quả kháng kiện tốt nhất.

Trước các thách thức đặt ra đối với hoạt động XK, Bộ Công Thương đã và đang tập trung thực hiện các nhiệm vụ trọng điểm nào về PVTM, thưa ông?

Ngay khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 316/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về PVTM để hỗ trợ các doanh nghiệp chủ động hơn trong việc xử lý, ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài, thời gian qua, Bộ Công Thương đã tích cực, chủ động đẩy mạnh công tác cảnh báo sớm. Định kỳ hàng quý, Cục PVTM đều cập nhật và thông báo công khai danh sách cảnh báo để các cơ quan chức năng, các hiệp hội, doanh nghiệp và các bên liên quan khác để có định hướng cụ thể, chuẩn bị trước cho khả năng bị nước ngoài tiến hành điều tra PVTM.

Ngoài ra, Cục PVTM đã và đẩy mạnh phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát và hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về phòng, chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Tăng cường cung cấp thông tin, khuyến nghị cộng đồng doanh nghiệp không tiếp tay cho các doanh nghiệp có ý định, hành vi giả mạo, gian lận xuất xứ Việt Nam, lẩn tránh biện pháp PVTM.

Trong các nhiệm vụ trọng tâm về công tác PVTM năm 2022 và giai đoạn tới để hỗ trợ các doanh nghiệp hạn chế những rủi ro về PVTM, Cục PVTM sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị triển khai, thực hiện hiệu quả Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về PVTM, Đề án tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ và Đề án về nâng cao năng lực PVTM trong bối cảnh tham gia các FTA thế hệ mới.

Xin cảm ơn ông!