Quảng Ninh là nơi sinh sống của 43 dân tộc, trong đó, có 42 dân tộc thiểu số với hơn 162.531 người, chiếm khoảng 12,31% dân số toàn tỉnh. Những năm qua, tỉnh đã nỗ lực khai thác hiệu quả tiềm năng văn hóa của các dân tộc thiểu số nhằm phát triển du lịch bền vững, góp phần nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy kinh tế - xã hội.

Phát huy vai trò chủ thể của người dân

Ở các địa phương như huyện Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên, Hải Hà, Đầm Hà, cộng đồng các dân tộc thiểu số đã tích cực tham gia vào việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo. Người dân địa phương không chỉ giữ vai trò sáng tạo và thực hành văn hóa mà còn tích cực lan tỏa nét đặc sắc của dân tộc mình, góp phần quảng bá văn hóa tới du khách.

Hàng loạt hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao truyền thống được tổ chức, từ các lễ hội văn hóa - thể thao của dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ, Sán Dìu đến các mô hình du lịch cộng đồng và câu lạc bộ văn nghệ truyền thống. Đặc biệt, môn bóng đá nữ của người Sán Chỉ tại Bình Liêu, Tiên Yên đã trở thành nét riêng trong du lịch Quảng Ninh, thu hút nhiều du khách yêu thích.

Những nghệ nhân ưu tú như Lương Thiêm Phú, Hoàng Thị Viên, Vi Thị Mè (dân tộc Tày, Bình Liêu); Trần Văn Sẹc, Lỷ A Sáng (dân tộc Sán Chỉ, Tiên Yên) đã và đang truyền dạy văn hóa dân gian, góp phần giữ gìn di sản quý báu. Họ không chỉ truyền lại kiến thức mà còn khơi dậy niềm tự hào văn hóa trong thế hệ trẻ, giúp các giá trị văn hóa phi vật thể của Quảng Ninh được vinh danh ở cấp quốc gia và quốc tế. Lễ Then của người Tày, với đại diện tiêu biểu là Bình Liêu, đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2013 và được UNESCO vinh danh vào năm 2019.

Hướng đến đầu tư thỏa đáng cho bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch

Ngày 21/6/2023, UBND tỉnh Quảng Ninh ban hành Kế hoạch số 161/KH-UBND, thí điểm xây dựng bốn làng dân tộc thiểu số điển hình, kết hợp bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch cộng đồng. Các làng này bao gồm: Làng người Dao tại thôn Pò Hèn (xã Hải Sơn, Móng Cái), làng người Tày tại thôn Bản Cáu (xã Lục Hồn), làng người Sán Chỉ tại thôn Lục Ngù (xã Húc Động, Bình Liêu) và làng người Sán Dìu tại thôn Vòng Tre (xã Bình Dân, Vân Đồn).

Sau hơn một năm triển khai, nhiều hoạt động văn hóa truyền thống đã được khôi phục và bảo tồn, như việc phục dựng chợ phiên Pò Hèn và tổ chức Lễ hội hoa sim biên giới tại Hải Sơn. Bình Liêu tiếp tục duy trì lễ hội và các nghi lễ truyền thống của đồng bào Tày, Dao, Sán Chỉ; đồng thời đề xuất công nhận nghệ thuật hát Soóng cọ của người Sán Chỉ và nghi thức mừng cơm mới của người Tày là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó Soóng cọ đã được vinh danh vào năm 2023.

Ngày 10/5/2024, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Kế hoạch số 125/KH-UBND nhằm triển khai dự án bảo tồn văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, gắn với phát triển du lịch cộng đồng trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu quốc gia. Theo đó, 15 nhiệm vụ trọng tâm sẽ được thực hiện trong giai đoạn 2024-2025, bao gồm: Khảo sát, tư liệu hóa di sản văn hóa, tổ chức lễ hội truyền thống, xây dựng sản phẩm du lịch, hỗ trợ nghệ nhân và phát triển các điểm đến du lịch đặc trưng... Mục tiêu là nâng cao mức hưởng thụ văn hóa cho đồng bào dân tộc và phát triển các sản phẩm du lịch độc đáo, góp phần quảng bá rộng rãi văn hóa các dân tộc.

Cùng với đó, UBND tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương thực hiện một số nhiệm vụ cấp thiết như: Lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể cho các lễ hội và trang phục truyền thống, xây dựng mô hình di sản tại Bình Liêu và tổ chức Ngày hội văn hóa dân tộc Sán Chay tại xã Thanh Sơn (Ba Chẽ). Những hoạt động này vừa góp phần bảo tồn di sản văn hóa vừa tăng cường liên kết du lịch, đem lại lợi ích thiết thực cho người dân địa phương.

Quảng Ninh với đa dạng sắc màu văn hóa dân tộc đã và đang khẳng định vị thế của mình không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là biểu tượng cho nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số.