Sách “Tín ngưỡng Thờ Mẫu - Từ góc nhìn văn hóa" là một tác phẩm nghiên cứu sâu sắc về tín ngưỡng thờ Mẫu, một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tinh thần của người Việt.

Cuốn sách được Tiến sĩ Phạm Việt Long dành nhiều tâm huyết nghiên cứu và tìm hiểu về các khía cạnh lịch sử, văn hóa và xã hội của tín ngưỡng này, mang đến cho độc giả cái nhìn toàn diện và chi tiết.

“Tín ngưỡng thờ Mẫu - Từ góc nhìn văn hóa” không chỉ là một công trình nghiên cứu khoa học mà còn là tấm lòng của tác giả dành cho Đạo Mẫu - một di sản văn hóa phi vật thể quý giá của Việt Nam, tiến sĩ Phạm Việt Long đã cố gắng không chỉ là một nhà nghiên cứu mà còn là người kể chuyện, người lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu. Tác giả đã dành tâm huyết để đảm bảo cho mỗi trang viết, mỗi phân tích đều chứa đựng sự tôn trọng sâu sắc đối với truyền thống và niềm tin của nhân dân.

Cuốn sách gồm 5 chương, gồm:

Chương đầu tiên của “Tín ngưỡng thờ Mẫu - Từ góc nhìn văn hóa” đặt nền tảng cho sự hiểu biết về tín ngưỡng thờ Mẫu, một yếu tố quan trọng trong di sản văn hóa và tâm linh Việt Nam. Chương này đi sâu vào Đạo Mẫu, hệ thống tín ngưỡng đặc sắc của văn hóa Việt.

Chương 2 của cuốn sách đã đưa người đọc đi sâu vào thế giới của nghi lễ và lễ hội liên quan đến thờ Mẫu, một phần quan trọng trong di sản văn hóa dân gian có tính thiêng của người Việt. Qua việc khám phá nghi lễ hầu đồng, các hình thức hầu đồng đa dạng, và sự hóa thân thành các vị Thánh Mẫu. Qua đó làm nổi bật sự phong phú và độc đáo của tín ngưỡng.

Chương 3: Khám phá sâu vào đội ngũ hầu đồng, một nhóm các cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Thanh đồng, cung văn, thầy pháp, và đồng phục không chỉ là những người thực hành các nghi lễ, mà còn là những người gìn giữ và truyền bá về tín ngưỡng này.

Chương 4: Phân tích bối cảnh xã hội với những tác nhân tác động đến tín ngưỡng thờ Mẫu, cũng như thực trạng của tín ngưỡng này trong xã hội hiện đại. Tín ngưỡng thờ Mẫu có nội dung và hình thức phong phú, đa dạng, phản ánh sự sáng tạo và thích ứng của người Việt Nam với những thay đổi của xã hội.

Chương 5: Khám phá sâu rộng về vai trò và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống tinh thần, xã hội, và văn hóa của người Việt. Từ việc thúc đẩy tinh thần đoàn kết cộng đồng, khẳng định vai trò của phụ nữ, đến việc là nguồn cảm hứng cho các tác phẩm văn học và nghệ thuật hiện đại, tín ngưỡng này đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt và khả năng thích ứng linh hoạt với thời đại.

Đặc biệt, Chương 5 không chỉ là một bản tổng kết về tầm quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn là một lời kêu gọi hành động để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa này cho thế hệ tương lai. Đó là trách nhiệm của mỗi cá nhân và là sứ mệnh của cả cộng đồng, để di sản văn hóa của chúng ta không chỉ là quá khứ mà còn là cầu nối với tương lai.

Chia sẻ về cuốn sách, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia - PGS.TS. Đặng Văn Bài cho rằng, từ góc nhìn văn hóa, tác giả đã tiếp cận cộng đồng chủ thể văn hóa - những người đang nắm giữ các giá trị di sản và đang thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống xã hội. “Điều tôi tâm đắc là, Tiến sĩ Phạm Việt Long đã tiếp cận thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu ở cả hai mặt tích cực và hạn chế để từ đó đề xuất những giải pháp hữu hiệu nhằm bảo vệ và phát huy giá trị mang tính độc đáo và thiết thực trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở giai đoạn hiện nay"- PGS.TS. Đặng Văn Bài cho hay.

Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia đánh giá thêm, tác giả cuốn sách đã kiến nghị một mô hình hợp tác giữa các bên có liên quan từ các khía cạnh: quyền, lợi ích và trách nhiệm liên đới. Chỉ khi nào huy động được các nguồn lực tổng hợp của toàn xã hội: Nhà nước, các nhà khoa học, các cộng đồng chủ thể và doanh nghiệp kinh doanh các ngành nghề có liên quan tham gia tự nguyện, thành tâm và không vụ lợi thì chúng ta mới bảo vệ và phát huy có hiệu quả các mặt giá trị đặc sắc trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam.

Còn theo Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật trung ương, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, trong từng chương, tác giả đã phản ánh không chỉ vẻ đẹp của các nghi lễ và lễ hội đạo Mẫu mà còn nêu lên tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy tín ngưỡng này trong thời hiện đại. Sự ghi nhận của UNESCO cho Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại không chỉ là một bằng chứng về giá trị văn hóa to lớn của đạo Mẫu mà còn minh chứng cho sức sống mãnh liệt và khả năng thích ứng của nó qua nhiều thế hệ.