- Ngay sau cuộc giao lưu, ông Nguyễn Văn Thiện - Chủ tịch Hiệp Hội Xi măng Việt Nam và ông Nguyễn Tiến Nghi – Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam đã trao đổi với phóng viên Chuyên đề Dân tộc thiểu số và miền Núi (Báo Công Thương) về những kiến nghị, đề xuất quản lý tài nguyên, khoáng sản, nhằm bảo đảm cho ngành thép và xi măng phát triển bền vững.

Ngành Xi măng - Tiết kiệm tài nguyên được đặt ra hàng đầu

Theo ông Nguyễn Văn Thiện, đá vôi và đất sét là 2 nguyên liệu chính trong sản xuất xi măng (đá vôi chiếm 75%, đất sét 20 %) ở nước ta với trữ lượng khá dồi dào, tới hàng ngàn tỷ tấn, một vài thế hệ chưa có vấn đề gì. Tuy nhiên, trả lời câu hỏi của phóng viên Chuyên đề Dân tộc thiểu số và miền Núi (Báo Công Thương), với tư cách người đứng đầu Hiệp hội Xi măng, ông có đề xuất gì về quản lý tài nguyên, nhất là đá vôi, ông Thiện cho biết, xi măng là ngành công nghiệp lớn, nhu cầu cho xây dựng, phát triển hạ tầng ngày càng lớn. Phát triển bền vững là phải bảo đảm tài nguyên để cho nhiều thế hệ sau. Đá vôi và đất sét của nước ta dù “giàu” đến đâu, cũng không nên sử dụng một cách phung phí. Vì vậy trong quy hoạch chiến lược phát triển ngành công nghiệp xi măng, chỉ tiêu tiết kiệm tài nguyên khoáng sản đá vôi, đất sét là vấn đề được đặt ra hàng đầu và yêu cầu các doanh nghiệp phải thực hiện nghiêm túc.

“Chúng ta vẫn phải có chính sách tiết kiệm tài nguyên, vì nhiều đến đâu thì cũng hết, do tài nguyên không sản sinh ra, dùng nhiều, lãng phí sẽ sớm cạn kiệt”- ông Thiện khuyến nghị. Ông Thiện còn cho hay, các mỏ đá vôi đa phần ở vùng núi, vùng dân tộc điều kiện khó khăn. Do đó, hiệp hội cũng đề nghị các doanh nghiệp xi măng tích cực tham gia giúp đỡ các huyện nghèo đặc biệt khó khăn bằng tạo việc làm, hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, trường học, xây dựng hệ thống kênh mương… để góp phần thúc đẩy sản xuất, xóa nghèo bền vững cho người dân miền núi.  Đồng thời, trong khai thác đá vôi cũng chú ý bảo đảm môi trường và an toàn, nhằm hạn chế thấp nhất ảnh hưởng xấu tới cảnh quan, ô nhiễm môi trường trong sản xuất và đời sống của người dân.

Khai thác khoáng sản bừa bãi đang làm cạn kiệt tài nguyên và phá hủy môi trường nghiêm trọng

Ngành Thép - 3 kiến nghị khẩn thiết

Ông Nguyễn Tiến Nghi, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết: Tổng trữ lượng các mỏ quặng sắt tại Việt Nam rất ít, theo điều tra chỉ khoảng 1.200 - 1.300 triệu tấn, tập trung chính ở các mỏ Thạch Khê (Hà Tĩnh), Bảo Hà (Lào Cai) và rải rác một số tỉnh miền núi phía Bắc.

Với trữ lượng này, theo ông Nghi, Trung Quốc dùng một năm là hết nguồn quặng. Nếu chúng ta không quản lý tốt, cứ cho xuất khẩu quặng sắt (chủ yếu xuất sang Trung Quốc) cả chính ngạch, tiểu ngạch và không ngăn chặn được xuất lậu qua đường mòn lối mở, cũng như đường biển, thì mấy năm nữa sẽ hết quặng cho sản xuất thép trong nước. “Chúng tôi rất lo lắng, cho nên đã có báo cáo Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải và Bộ Công Thương không nên cho xuất khẩu quặng sắt dưới bất cứ hình thức nào” - ông Nghi nhấn mạnh.

Cho dù Nhà nước đã đưa thuế xuất khẩu quặng sắt rất lớn (40%), nhưng ngân sách thu được không đáng kể, vì thủ đoạn gian lận nhiều. Ví như, khai giá giảm đi, hơn 2 triệu đồng chỉ khai thác 1 triệu, về lượng thì 1 triệu tấn cũng chỉ khai mấy trăm ngàn tấn. Nguy hiểm là lại cho khai thác quặng thủ công, nên thuế tài nguyên và thuế bảo vệ môi trường không thu được, bởi vì dân khai thác phân tán, các ngành thẩm quyền không quản được. Điều nguy hại nữa, khai thác thủ công, người dân chỉ chọn chỗ nào quặng tốt thì lấy, còn bỏ nơi quặng nghèo, gây lãng phí tài nguyên và tàn phá môi trường...

Xuất phát từ nhiều nguy hại như vậy, Hiệp hội Thép Việt Nam khẩn thiết đưa ra mấy kiến nghị.

Thứ nhất, vấn đề khai thác, dứt khoát không cấp phép cho dân khai thác nhỏ lẻ, vì để khai thác theo hình thức này, Nhà nước không thu được gì và gây hại, tàn phá môi trường, xã hội phải gánh chịu.

Thứ hai, chỉ cấp phép cho doanh nghiệp chế biến tinh, ví như gang thép Thái Nguyên, Thép Hòa Phát và một số doanh nghiệp có lò cao luyện tinh quặng.

Thứ ba, đề nghị Chính phủ cấm không cho xuất khẩu quặng dưới mọi hình thức, cho dù quặng năm nay khai thác ra chưa sản xuất thì để năm sau, nhất quyết không cho bán ra ngoài nước. Đồng thời, làm sao việc cấm xuất khẩu quặng sắt phải được thực hiện thật nghiêm ở mọi cấp, không nên để tình trạng Trung ương cấm, nhưng địa phương xin, lại cho xuất khẩu.

Được biết, kiến nghị này Hiệp hội Thép Việt Nam đưa rất nhiều lần bằng văn bản và kiến nghị cả trên diễn đàn nhiều hội nghị.

Thanh Hà Thúy