Ngành báo chí vốn thuộc diện chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, khi xu hướng quảng cáo trực tuyến trên các nền tảng như Google, Facebook và hiện nay là TikTok xuất hiện.

Theo số liệu thống kê trong năm 2019, doanh thu quảng cáo trực tuyến Việt Nam ước khoảng 648 triệu USD, trong đó Facebook chiếm 275 triệu USD, Google 174,9 triệu USD, các đơn vị trong nước chiếm chỉ 180,9 triệu USD.

Thời đại của việc đọc tin tức có trả phí sắp đến?

Điều khiến các tờ báo điện tử bất an nhất là doanh thu quảng cáo trực tuyến từng đặt nhiều kỳ vọng nay cũng rơi vào tình trạng ế ẩm. Đang bị đe dọa không chỉ là mô hình lợi nhuận truyền thống của ngành báo chí và các nhà khai thác đằng sau nó, mà còn là giá trị của bản thân tin tức.

Trước tình thế khó khăn, việc nghiên cứu và triển khai các hình thức thu phí đang được ngành báo chí đặt lên hàng đầu với tốc độ và tần suất chưa từng có. Ngày càng có nhiều tờ báo quay trở lại với người tiêu dùng, hy vọng sẽ phá vỡ khuôn mẫu tin tức trực tuyến miễn phí lâu nay và thu một khoản phí nhỏ từ độc giả cho mỗi lần nhấp vào tin tức.

Quảng cáo trực tuyến khó có thể lật ngược tình thế

Sau khi trải qua tác động to lớn ban đầu của Internet đối với số lượng độc giả và doanh thu quảng cáo của ngành báo truyền thống, các tờ báo lớn đã tiến hành một cuộc phản công lớn - bằng cách tạo ra một phiên bản trực tuyến để thu hút độc giả mới. Đồng thời, điều quan trọng hơn là hy vọng sẽ bù đắp cho doanh thu quảng cáo trên báo in đang bị thu hẹp thông qua chiếc bánh khổng lồ là quảng cáo trực tuyến.

Tuy nhiên, cuộc suy thoái kinh tế do khủng hoảng tài chính gây ra hơn 10 năm trước đã xóa sổ điểm tăng trưởng duy nhất của ngành báo chí. Trong khi đó, Internet luôn chỉ có một mô hình lợi nhuận, một mô hình dành cho các nhà quảng cáo trả tiền và mô hình kia là dành cho người tiêu dùng.

Theo nghiên cứu được thực hiện bởi Pew Research Center, một cơ quan nghiên cứu Internet của Mỹ, Internet đã vượt qua báo chí truyền thống lần đầu tiên vào năm 2008 và trở thành nguồn cung cấp tin tức trong nước và quốc tế chính cho người dân Mỹ. Kể từ khi con đường đến với quảng cáo trực tuyến gặp nhiều thất bại, báo chí thu phí dường như là hy vọng duy nhất để cứu ngành báo chí.

Từ đăng ký trực tuyến đến thanh toán vi mô

Trên thực tế, báo chí thu phí không bao giờ là điều mới mẻ, chỉ là trong thời đại Internet tràn ngập tài nguyên, chỉ có một số tờ báo dựa vào nội dung xuất sắc để khiến độc giả Internet sẵn sàng trả tiền.

Ngoài Wall Street Journal, đã ghép thành công mô hình người dùng tính phí với Internet, thì Financial Times là một ví dụ khác về việc thu phí báo chí. Mô hình này hiện vẫn được áp dụng, đây cũng là giải pháp tối ưu để các tờ báo điện tử tại Việt Nam có thể học hỏi và triển khai thí điểm.

Sau khi trải qua nỗi đau của việc sụt giảm một phần ba doanh thu quảng cáo trong quý đầu tiên của năm 2009, Wall Street Journal đã theo sau thông báo của News Corporation về tốc độ thu phí nội dung trực tuyến trên các tờ báo công cộng như The Times of London vào năm 2009, được chính thức phát hành vào tháng 5.

Tờ báo này được lên kế hoạch giới thiệu một hệ thống thanh toán vi mô để tính phí những người không đăng ký thỉnh thoảng truy cập và duyệt một bài báo nào đó để kiếm một nguồn thu nhập khác ngoài đăng ký trực tuyến.

Theo tầm nhìn của mình, ấn bản trực tuyến của The Wall Street Journal sẽ tính phí theo các danh mục tin tức khác nhau, thu hút độc giả đọc qua, tích lũy mức độ phổ biến với các tin tức xã hội miễn phí thú vị và bắt mắt, đồng thời thu phí mọi mẩu tin có chứa thông tin chuyên nghiệp với một khoản phí nhất định.

Cho dù đó là đăng ký trả phí hay thanh toán vi mô, các tờ báo truyền thống đang đối mặt với cuộc khủng hoảng sinh tồn, không chỉ ngành báo chí, đang tích cực tìm kiếm sự đổi mới và thay đổi, áp dụng nhiều phương thức khác nhau, gấp rút yêu cầu độc giả kiếm thêm thu nhập.

Khi tính toán giới thiệu việc đọc trả phí, hầu hết các tờ báo đều tuân theo một nguyên tắc cơ bản, đó là mức độ sẵn sàng trả tiền của độc giả để đọc tỷ lệ nghịch với quy mô khán giả tiềm năng của tin tức - tin tức càng chuyên nghiệp thì lượng độc giả càng lớn. Càng nhỏ, giá trị kinh tế phát triển càng cao.

Trên trang web chính thức của ESPN, một kênh thể thao truyền hình cáp chuyên nghiệp, các chương trình có nhiều khả năng thu hút sự chú ý của những người hâm mộ thể thao có kinh nghiệm đã bị khóa để người dùng trả phí sử dụng độc quyền.

Thomson Reuters cũng từng lên kế hoạch nâng cấp phần mềm điện thoại di động của mình để tính phí những người dùng đăng ký nhận tin tức của hãng qua BlackBerry và iPhone. Ngay cả Disney cũng đã cho ra mắt các dịch vụ kỹ thuật số dựa trên đăng ký ngay sau đó.

Báo chí thu phí sẽ trở thành xu hướng của các tờ báo điện tử tại Việt Nam?

Đến thời điểm hiện tại đã là sau 10 năm. Khi nền kinh tế phục hồi trở lại, những tờ báo nói trên vẫn duy trì thành công các hình thức thu phí khác nhau. Dù vẫn còn nhiều rào cản về thói quen của độc giả và sự ảnh hưởng của các nền tảng tin tức miễn phí không chính thống trên internet, nhưng mối hiểm họa sinh tồn đã không còn là gánh nặng của họ.

Dù hình thức báo chí thu phí đã trở thành xu hướng phổ biến ở nhiều quốc gia, tuy nhiên ngành báo chí Việt Nam vẫn đang trong “mớ bòng bong”, chưa tìm được lối ra để thống nhất các hình thức thu phí phù hợp.

Các giải pháp đã và đang được đưa ra, tất cả sẽ được nghiên cứu, hoàn thiện và đánh giá mức độ khả thi để có thể kịp thời triển khai rộng rãi. Khi bài toán kinh tế trở thành vấn đề sinh tồn với các tờ báo điện tử, việc cần là nhanh chóng áp dụng những hình thức thu phí phù hợp.

Với những giải pháp phù hợp và thống nhất, thói quen đọc tin tức có trả phí của độc giả chắc chắn sẽ trở thành một xu hướng trong thời gian tới.