Thưa ông, gạo được đánh giá là một trong những mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam. Xin ông cho biết những kết quả đạt được trong thời gian qua?

Gạo là một trong những mặt hàng đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu hàng hóa XK, đặc biệt trong nhóm nông - lâm - thủy sản. Những năm vừa qua, Việt Nam cũng thường xuyên giữ vị trí hàng đầu trong các quốc gia XK gạo lớn nhất thế giới (top 3). Năm 2017, nước ta đã XK được gần 5 triệu tấn gạo với kim ngạch đạt 2,5 tỷ USD. Hiện nay, dù nhiều quốc gia tham gia XK gạo nhưng Việt Nam đã chiếm đến 15% tổng lượng XK toàn thế giới. Đồng thời, thị trường của hạt gạo Việt cũng được mở rộng thêm. Nếu trước đây chỉ XK được đến vài chục nước, nay đã lên đến gần 160 quốc gia khác nhau.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương)

Một thành tựu khác cũng phải kể đến, thời gian qua, các chính sách về XK gạo đi vào thực tế có tác động giúp cho việc kinh doanh, XK gạo đi vào nề nếp, tập trung, bài bản và hệ thống. Hoạt động XK gạo góp phần ổn định kinh tế - xã hội, đẩy mạnh tiêu thụ lúa gạo cho bà con nông dân. Đặc biệt, là sản phẩm liên quan trực tiếp đến đời sống xã hội nên khi đầu ra cho hạt gạo được bảo đảm cũng góp phần cải thiện đời sống cho bà con nông dân.

Bên cạnh những kết quả đạt được nhưtrên, các rào cản đã bắt đầu xuất hiện, đặc biệt là rào cản phi thuế quan, tác động không nhỏ đến hoạt động XK gạo. Ông có thể chia sẻ đôi nét về vấn đề này?

Hiện nay, các quốc gia nhập khẩu có nhiều giải pháp quản lý mặt hàng này. Đơn cử, Trung Quốc là thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam đã duy trì chế độ nhập khẩu chặt chẽ thông qua hạn ngạch, kiểm tra an toàn thực phẩm nghiêm ngặt. Điều đó đã hạn chế doanh nghiệp (DN) XK sang Trung Quốc. Xu thế này cũng được các nước khác áp dụng khiến DN XK gạo nước ta phải cạnh tranh khốc liệt hơn để đưa được hạt gạo Việt vào thị trường nước ngoài.

Tuy nhiên, nhìn từ khía cạnh khác, điều này cũng là động lực giúp DN Việt Nam phải cọ xát, nâng cao sức cạnh tranh so với DN các nước như Thái Lan, Ấn Độ, Bangladesh, Myanmar… Chỉ có thể cạnh tranh bình đẳng như vậy chúng ta mới có được hoạt động XK mang tầm quốc tế khi không chỉ dựa vào số lượng hoặc gạo cấp thấp mà phải cạnh tranh bằng chất lượng và tính chuyên nghiệp.

Hội nghị gạo thế giới lần thứ 10 và Hội nghị quốc tế mặt hàng gạo Việt Nam 2018 được Bộ Công Thương phối hợp với một số đơn vị tổ chức sẽ có ý nghĩa ra sao, đặc biệt trong việc xây dựng, quảng bá và nâng cao sức cạnh tranh cho thương hiệu gạo Việt Nam?

Hội nghị gạo thế giới là sự kiện uy tín đối với giới kinh doanh, XK gạo cũng như các nước nhập khẩu gạo. Đây là lần thứ 10 sự kiện này diễn ra nhưng là lần đầu tiên được đăng cai tổ chức tại Việt Nam.

Gạo Việt Nam đã được xuất khẩu đến nhiều nước trên thế giới

Sự kiện quy tụ khoảng 500 - 600 đại biểu đại diện các quốc gia XK, nhập khẩu gạo, DN lớn, những người có vai trò quan trọng trong dòng lưu chuyển hạt gạo trên thị trường thế giới. Chính vì vậy, hội nghị tạo ra cơ hội tốt để giúp quảng bá ra thế giới hạt gạo Việt Nam, không chỉ với vai trò nước ta là quốc gia XK gạo lớn mà còn ở việc chúng ta đang nâng dần phẩm cấp, chất lượng hạt gạo, phương pháp canh tác, ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, XK gạo.

Cùng với việc đăng cai tổ chức Hội nghị gạo thế giới lần thứ 10, Bộ Công Thương cũng tổ chức Hội nghị quốc tế mặt hàng gạo Việt Nam - hội nghị song hành với hội nghị nêu trên để giới thiệu cho bạn bè quốc tế về hạt gạo Việt Nam, qua đó, tạo cơ hội kết nối cho DN Việt Nam.

Cùng với sự kiện xúc tiến thương mại kể trên, xin ông chia sẻ những giải pháp mà Bộ Công Thương đã, đang và sẽ triển khai nhằm hướng tới mục tiêu XK gạo bền vững?

Mới đây, Bộ Công Thương đã xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh XK gạo, thay thế Nghị định 109/2010/NĐ-CP trước đây. Nghị định mới này đã tạo ra sự thay đổi lớn về tư duy XK.

Cụ thể, đối với các DN đầu mối được XK gạo, điều kiện để trở thành DN đầu mối được nới lỏng rất rõ. Ví dụ, vẫn yêu cầu sở hữu các cơ sở xay xát, kho, nhưng những cơ sở như vậy có thể đi thuê, giúp tiết kiệm nhiều chi phí.

Nghị định 107 cũng bãi bỏ quy định phải đăng ký hợp đồng XK gạo vì theo các DN, quy định này khiến DN lộ các bí quyết kinh doanh. Nghị định cho phép với một số loại gạo đặc thù, DN có thể tự do XK mà không cần đáp ứng các yêu cầu thông thường. Trong giấy chứng nhận cũng có cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Nghị định giúp DN thuận lợi hơn khi tiến ra thị trường nước ngoài.

Bên cạnh việc cải cách thông qua văn bản quy phạm pháp luật, việc điều hành XK gạo cũng là việc cần thiết. Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển thị trường XK gạo Việt Nam giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến năm 2030, trong đó, phân giao cho các bộ, ngành, hiệp hội và các cơ quan liên quan những nhiệm vụ cụ thể. Bộ Công Thương đang đẩy mạnh triển khai các nhiệm vụ trong nghị định này.

Một hoạt động nữa được Bộ Công Thương đẩy mạnh triển khai là xúc tiến thương mại, bao gồm cả tìm kiếm thị trường, tìm kiếm thông tin phục vụ cho hoạt động XK gạo.

Xin cảm ơn ông!