Nguy cơ tiềm ẩn từ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng

Một báo cáo mới đây về tình hình sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng tại Việt Nam đã gióng lên hồi chuông báo động. Theo đó, số lượng người nhập viện do sử dụng các loại thuốc lá này đã tăng đáng kể, đặc biệt là ở nhóm thanh thiếu niên. Điều này đặt ra những thách thức lớn cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam.

Theo báo cáo tổng hợp gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trên cả nước, tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Cụ thể, nhóm dưới 16 tuổi nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là 27 người; nhóm từ 16-18 tuổi là 44 người; từ 19-24 là 58 người; từ 25-44 tuổi là 138 người; từ 45-64 tuổi là 580 người nhập viện; từ 65 tuổi trở lên là 580 người. Tất cả số bệnh nhân này bao gồm cả nam và nữ.

Số lượng người nhập viện do sử dụng các loại thuốc lá thế hệ mới đã tăng đáng kể, đặc biệt là ở nhóm thanh thiếu niên.

Các loại thuốc lá mới này được cho là có chứa nhiều hóa chất độc hại, trong đó có nicotine – một chất gây nghiện rất mạnh. Người sử dụng có thể tự ý tăng nồng độ nicotine hoặc thêm các chất gây nghiện khác vào sản phẩm, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng chống tác hại thuốc lá ở nước ta cho thấy, nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành ở nước ta giảm trung bình 0,5% mỗi năm (từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023).

Tỷ lệ hút thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên cũng giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014) xuống còn 1,9% năm 2022.

Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể ở các hộ gia đình, nơi cộng cộng và nơi làm việc.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê- Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế), Giám đốc Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá cho biết , tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới, đặc biệt là trong giới trẻ lại đang có xu hướng tăng.

Cụ thể, theo Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 (PGATS) cho thấy, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng 18 lần (từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020), trong đó tỷ lệ sử dụng cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 với tỉ lệ là 7,3%; sau đó là các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%); 45 - 64 tuổi (1,4%).

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 cũng tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023.

Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023.

Ở nữ giới tuổi 11-18, cũng theo kết quả sơ bộ của điều tra 11 tỉnh thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4.3% năm 2023.

Mặc dù các nỗ lực phòng chống tác hại thuốc lá truyền thống đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng sự xuất hiện của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đã gây ra những thách thức mới. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm thanh thiếu niên. Điều này cho thấy các sản phẩm này đang ngày càng trở nên phổ biến và thu hút nhiều người, đặc biệt là giới trẻ.

Siết chặt quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng

Ngày càng nhiều quốc gia nhận thức rõ về những tác hại nghiêm trọng của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Để bảo vệ sức khỏe người dân, nhiều quốc gia đã ban hành các quy định nghiêm ngặt nhằm hạn chế hoặc cấm hoàn toàn các sản phẩm này.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới đã có ít nhất 39 quốc gia và vùng lãnh thổ cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử. Trong khu vực Asean, đã có 5 quốc gia cấm hoàn toàn, gồm Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei, Campuchia.

Có 3 quốc gia bán thuốc lá điện tử dưới dạng dược phẩm được cấp phép và thuốc kê đơn điều trị theo phác đồ là Chile, Australia và Nhật. 88 quốc gia đưa thuốc lá điện tử vào diện quản lý, trong đó có 27 quốc gia thuộc khối liên minh châu Âu. Việc quản lý này được tiến hành chặt chẽ theo các biện pháp của Công ước khung (WHO FCTC).

Đối với thuốc lá nung nóng, ít nhất 18 quốc gia đã cấm, trong đó có 5 quốc gia thuộc Asean gồm Capuchia, Lào, Singapore, Thái Lan, Brunei. Có 71 quốc gia đưa thuốc lá nung nóng vào diện quản lý, trong đó 27 quốc gia thuộc khối Liên minh châu Âu.

Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới đã có những biện pháp mạnh mẽ để kiểm soát thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, thì Việt Nam vẫn chưa có những quy định cụ thể và đầy đủ về các sản phẩm này. Việc thiếu quy định rõ ràng đã tạo điều kiện cho các sản phẩm này tràn lan trên thị trường, gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội.

Theo Bộ Y tế, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là các sản phẩm mới và không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá là rất cần thiết để quy định cấm các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.