- Xuất khẩu phương trưởng cả về quy mô, tốc độ, thị trường, phương thức. Một thời “xuất một nhập ba”, nay nhập siêu được khống chế, không xa nữa xuất  - nhập sẽ được cân bằng. Mậu dịch biên giới được mở ra “đón lõng” các khu kinh tế cửa khẩu - “đặc sản” của thời mở cửa.

Thương mại - dịch vụ trong nước bật dậy như lúa chiêm được mưa rào đầu mùa, thỏa dụng các nhu cầu của nhiều đối tượng - điều mà dăm năm trước là niềm mơ ước. Các cân đối lớn được giữ vững. Lệch lạc của thị trường dần được chấn chỉnh.

Cũng vào thời khắc này đã có bước ngoặt lớn đòi hỏi Ngành Thương mại phải có tầm vóc mới. Đó là, với thế và lực tích tụ được những năm đầu chuyển đổi, đất nước đĩnh đạc tiến vào lộ trình hội nhập và phát triển. Ngành Thương mại một lần nữa được vinh dự là lực lượng xung kích trên hành trình này. Công việc dồn dập ập tới,  dù kết quả không thể đo đếm bằng số liệu, lượng hoá bằng hình khối, nhưng là “một phần tất yếu” của thời kỳ mới.

Mở màn là tiếp nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Những cán bộ có thâm niên mà không khỏi lấn bấn vì việc mới và đối tác cũng mới và rất sành sỏi. Nhưng rồi đâu  vào đấy. Tác nghiệp cụ thể bàn giao dần cho các khu Chế xuất, các Sở Thương mại. Vụ Đầu tư chuyên tâm làm tham mưu đề xuất đổi mới cơ chế.

Mặt trận thương mại quốc tế đã trải khắp 5 châu, các tổ chức kinh tế nước ngoài đặt văn phòng đại diện tại Việt Nam, quan hệ song phương đã nhiều lại mở ra quan hệ đa phương, tham gia các tổ chức kinh tế khu vực, toàn cầu. Do vậy, bên cạnh Vụ Thị trường nước ngoài đã  lập thêm Vụ Thương mại Đa biên, Văn phòng Uỷ ban Hợp tác kinh tế quốc tế để cùng gánh vác. Những mốc son lần lượt hiển hiện. Gia nhập ASEAN. Ký hiệp định khung hợp tác với EU. Ký hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ - mở toang cảnh cửa bước vào đại gia đình thương mại thế giới, chấm dứt sự bao vây, cấm vận ròng rã đeo bám. Trong hành trình hơn 10 năm tác thành các sự kiện trên, khó ai nhớ hết bề bộn đầu việc của mỗi công đoạn trong cả lộ trình, nhưng có lẽ hình ảnh gây ấn tượng là giây phút hai phía Việt Nam và WTO, trao nhận chồng văn kiện cả nghìn trang trĩu tay, ghi nhận Việt Nam là thành viên của tổ chức này.

Càng hội nhập, càng vỡ vạc nhiều điều. Đối mặt cạnh tranh toàn cầu,  phải tranh đấu để đạt được công bằng trong quan hệ thương mại quốc tế. Trong nước, phải ngăn chặn tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, ngoắc tay nhau nhiễu loạn thị trường. Những việc này như sự căn chỉnh hải đồ để  con tàu Thương mại Việt Nam lướt đúng luồng lạch, tránh đá ngầm, né sóng to gió cả. Mảng  công việc này được trao cho Cục Cạnh tranh, rồi Hội đồng Cạnh tranh mà Bộ Thương mại làm nòng cốt.

Việc hỗ trợ doanh nghiệp khi không gian kinh tế rộng mở đã có từ vài năm trước, nhưng  tự phát, nghiệp dư. Nay trước thềm hội nhập, càng phải tăng cường việc đó, nhưng không trái với định chế quốc tế, thì xúc tiến thương mại (XTTM) là giải pháp hài hòa cả hai mặt. Điều đó thúc đẩy việc thành lập một bộ máy tương tự mô hình mà các nền kinh tế phát triển đều có: Cục Xúc tiến thương mại được khai sinh. Công tác XTTM từng bước chuyên nghiệp hoá và hiệu quả với các điểm nhấn là Chương trình XTTM quốc gia và Chương trình Thương hiệu quốc gia cùng nhiều dự án với sự trợ giúp từ bên ngoài. Đồng nghiệp quốc tế thừa nhận tổ chức XTTM Việt Nam là đối tác mới năng động, đầy triển vọng.

Thao tác khối công việc nói trên đã nhiều, lại mới, nghiêm ngặt hạn định, đa số là cán bộ độ tuổi 7X,  8X, được đào tạo cơ bản ở trong nước, tu nghiệp ở nước ngoài, được lớp “thợ cả” kèm cặp, nên sớm chững chạc. Có bạn được đề bạt cấp Vụ tròn tuổi 30. Cán bộ đầu đàn có người trưởng thành tới cấp  Bộ. Một vị là đại diện Việt Nam đầu tiên nhậm chức Phó Tổng Thư ký ASEAN.

Những thành tựu đó khẳng định tầm nhìn của lãnh đạo cấp cao. Cấp thừa hành  nhạy bén bắt kịp nhịp sống mới. Bầu  bạn bốn phương đến ngày càng  đông vui. Ta ra thế giới lúc nào cũng tự tin.

Hồi ức để tri ân những bậc đàn anh, thán phục lớp trẻ đã làm vẻ vang một thời. “Con hơn cha là thương mại ta có phúc”. Với hành trang đó, năm 2007, Bộ Thương mại sánh vai với Bộ Công nghiệp bước vào ngôi nhà chung: Bộ Công Thương. Đây là cuộc tái hợp kỳ ngộ vì  mô hình này đã có từ 60 năm trước- 1951, nhưng nay hoành tráng với đội ngũ hùng hậu, tình thông, năng nổ, đang chung lưng đấu cật, quyết làm rạng rỡ sơn hà Việt Nam. 

Nguyễn Duy Nghĩa