Từ “gạo châu, củi quế” một thời…

Sài Gòn sau ngày giải phóng, nền sản xuất hàng hóa nguồn cung không đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng của người dân, những mặt hàng thiết yếu như gạo, thịt, mắm, muối, đường, sữa, chất đốt, vải… đều phải phân phối qua tem phiếu. Bà Trần Thị Nghiệp - cựu giáo viên ở đường Cách Mạng Tháng Tám, quận 3 - nhớ lại, những năm đầu giải phóng, giáo viên, người lao động, kể cả viên chức nhà nước, đều phải xếp hàng mua lương thực - thực phẩm, nhiều khi xếp hàng cả buổi vẫn không mua được hàng hóa thiết yếu để dùng. Thời ấy, gạo là mặt hàng quý giá, tiêu chuẩn của một công nhân lao động là 20kg gạo/tháng, công chức được 13kg gạo/tháng. Mặt hàng thịt, rau xanh cũng được phân phối, riêng nhà có con nhỏ được cấp 4 lon sữa ông thọ, nếu người mẹ bị mất sữa sẽ được 8 hộp…

Trong những năm tháng thời bao cấp, hoạt động thương mại của TP. Hồ Chí Minh lấy hệ thống cửa hàng mậu dịch làm trung tâm, hàng hóa “đầu vào” có xuất xứ nơi cung cấp và “đầu ra” bằng tem phiếu để phân chia cho người tiêu dùng. Hàng hóa lưu thông trên thị trường ngoài sự kiểm soát của lực lượng quản lý thị trường, thuế vụ, công an đều bất hợp pháp; người kinh doanh được coi là “dân phe”, “gian thương” và bị xử phạt nghiêm.

Cùng với hệ thống cửa hàng mậu dịch, mạng lưới chợ truyền thống với gần 300 chợ của TP. Hồ Chí Minh là nơi giao thương hàng hóa thiết yếu. Chợ Bến Thành chuyên kinh doanh hàng xa xỉ như đồng hồ, nước hoa, vàng bạc, quần áo; chợ Cầu Muối chuyên bán rau, củ, quả; chợ Cầu Ông Lãnh bán các loại cá đồng; chợ Dân Sinh bán hàng lạc, son; chợ Bình Tây bán các loại bột, bánh; chợ Soái Kinh Lâm bán vải…

Vào thập niên 1980 của thế kỷ trước, chợ Cầu Muối, chợ Cầu Ông Lãnh nằm sát nhau giữa trung tâm quận Nhất luôn sôi động từ giữa đêm, đến chừng 10 giờ sáng ngày hôm sau hầu như đã hết sạch hàng. Các loại rau, củ, quả do các tỉnh miền Tây Nam bộ cung cấp chủ yếu bằng đường sông qua rạch Bến Nghé. Một số thực phẩm, hoa quả được đưa đến từ vùng Củ Chi, Hóc Môn, Thủ Đức, Thủ Dầu Một, Tây Ninh cung cấp bằng xe lam, xe ngựa, xe ba gác. Chợ Cầu Muối, chợ Cầu Ông Lãnh đã giải thể và tập trung vào chợ đầu mối Bình Điền, Thủ Đức đã lâu nhưng hoạt động mua bán tại đây, nhiều người dân thành phố khó mà quên được!

Ông Từ Công Đức - ngụ tại đường Cô Giang, quận Nhất - cho biết, những năm thời bao cấp, các loại trái cây, rau xanh do vựa ở miền Tây chuyển bằng ghe lên, các Chành (tên gọi tiểu thương ở chợ) nhận hàng rồi gửi tiền theo ghe để trả. Thời buổi khó khăn nhưng chả ai ăn gian ai một đồng; thậm chí, có những mối hàng vựa với Chành làm ăn cả chục năm nhưng chưa hề biết mặt nhau. “Thủa ấy, người dân thành phố chỉ lo ăn no, mặc ấm, hàng hóa ít, người dân nếu có tiền cũng khó chọn lựa. Bây giờ là thời ăn ngon mặc đẹp, hàng hóa ứ thừa lại còn được mang đến phục vụ tại nhà” - ông Đức chia sẻ.

… Đến cung cấp “hàng hiệu” tại nhà

Trong các lĩnh vực kinh tế của TP. Hồ Chí Minh, mảng thương mại phát triển nhanh và bền vững nhất với mức tăng trưởng hàng năm trên 2 con số. Tổng mức bán lẻ hàng hóa chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2019 đạt 558.488 tỷ đồng, tăng 12,2% so với cùng kỳ năm 2018. Hiện nay, TP. Hồ Chí Minh đã có 239 chợ, 205 siêu thị, 46 trung tâm thương mại và 2.360 cửa hàng tiện lợi. Trong đó, hệ thống siêu thị trong nước chiếm ưu thế với số lượng điểm bán đạt 151/205 siêu thị (tỷ trọng 73,6%), các chuỗi cửa hàng tiện lợi trong nước cũng đang chiếm tỷ trọng cao với trên 67%.

Ông Nguyễn Phương Đông - Phó giám đốc Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh - đánh giá, tổng mức bán lẻ hàng hóa đạt mức tăng cao nhờ hai yếu tố cốt lõi, đó là: Tốc độ tăng trưởng kinh tế và chỉ số niềm tin của người tiêu dùng luôn giữ được ở mức cao; đồng thời, tạo động lực đòn bẩy để kích thích sản xuất trong nước, nhất là đối với những doanh nghiệp sản xuất những ngành hàng tiêu dùng thiết yếu.

Ngày trước, hệ thống cửa hàng mậu dịch chiếm thế thượng phong trong chuỗi cung ứng hàng hóa. Ngày nay, ngoài các chợ truyền thống, hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi liên tục mọc lên và tạo ra sự cạnh tranh quyết liệt giữa các doanh nghiệp trong nước với tập đoàn bán lẻ đa quốc gia như Lotte, Big C, Emart, MM Mega Market… trong việc tìm kiếm khách hàng. Cùng với hệ thống bán lẻ truyền thống và hiện đại, người tiêu dùng thành phố hiện nay còn được đáp ứng tận nhà khi có nhu cầu sử dụng hàng hóa từ hoạt động thương mại điện tử đang bùng nổ mạnh mẽ thông qua việc bán hàng trực tuyến. Ở lĩnh vực này, các doanh nghiệp bán hàng trực tuyến nội địa như Sendo.vn, Tiki.vn, Adayroi.vn cũng đang cạnh tranh trực tiếp với những tập đoàn lớn của thế giới như Alibaba, Shopee, Lazada để tìm kiếm lợi nhuận.

Tại TP. Hồ Chí Minh, hiện có tới hàng trăm nghìn doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đăng ký bán hàng online và mỗi ngày có tới hàng triệu lượt giao dịch mua bán hàng hóa đã được thực hiện. Để hàng hóa tiếp cận với nhiều khách hàng, nhanh và hiệu quả, các nhà bán lẻ, nhà sản xuất hàng hóa đã đầu tư rất mạnh vào thương mại điện tử. Nhằm tăng hiệu quả “đầu ra” của hàng hóa, nhiều doanh nghiệp đã bắt tay với các hãng xe công nghệ như Grab, GoViet thực hiện khâu giao nhận hàng hóa. Hàng hóa dồi dào, mẫu mã đa dạng, chất lượng ngày càng được nâng cao cùng với nền tảng công nghệ người tiêu dùng thành phố ngày nay đã đặt đúng vị trí là “thượng đế” và luôn được phục vụ hết mình ngay tại nhà. Từ cây kim, sợi chỉ, bó rau, tô phở cho đến xe máy, ôtô, nhà đất người dân giao dịch trực tuyến thuận tiện và hàng hóa được tự động mang đến nhà mình.

Các doanh nghiệp không chỉ xuất hàng hóa phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của người dân, một lượng hàng hóa lớn còn được xuất khẩu đi hơn 200 quốc gia.