Điều này cho thấy vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng có tầm quan trọng đặc biệt; là vấn đề then chốt trong công cuộc đổi mới hiện nay.

Văn kiện bắt đầu bằng nội dung xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nêu rõ những kết quả xây dựng Đảng nhiệm kỳ vừa qua, trong đó trọng tâm là thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI.

Đó là kết quả xây dựng Đảng về chính trị, về công tác tư tưởng, lý luận, về rèn luyện phẩm chất, đạo đức của cán bộ, đảng viên, về tổ chức bộ máy của Đảng và công tác cán bộ, về công tác kiểm tra, kỷ luật của Đảng và bảo vệ chính trị nội bộ, về công tác dân vận và về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị.

“Với những kết quả nêu trên, Đảng ta giữ vững được bản lĩnh chính trị, bản chất cách mạng và khoa học, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên định đường lối đổi mới, Đảng ta xứng đáng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”.

Hạn chế, khuyết điểm đã được thẳng thắn chỉ ra trên tất cả các nội dung về xây dựng Đảng, trong đó nhấn mạnh, dự báo, hoạch định, lãnh đạo, tổ chức thực hiện chính sách của Đảng, Nhà nước còn nhiều hạn chế. Chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận chưa cao.

Việc rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, nâng cao năng lực, trình độ của cán bộ, đảng viên chưa được thực hiện tích cực, đồng bộ, thường xuyên. Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh chưa đi vào chiều sâu và còn hình thức.

Tổ chức bộ máy của Đảng và toàn hệ thống chính trị còn cồng kềnh, chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo, hiệu lực, hiệu quả còn thấp.

Công tác bảo vệ chính trị nội bộ có mặt còn hạn chế. Chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, xử lý kỷ luật chưa cao, chưa đủ sức góp phần ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong nội bộ Đảng. Công tác dân vận còn nhiều mặt hạn chế. Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước có những nội dung còn lúng túng. Chưa thật sự phát huy dân chủ trong Đảng, phát huy vai trò giám sát của nhân dân đối với công tác xây dựng Đảng.

“Những hạn chế, khuyết điểm trên đây làm cho Đảng ta chưa thật sự trong sạch, vững mạnh, làm giảm lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ”.

Văn kiện nêu rõ nguyên nhân của những hạn chế, khuyết điểm, trong đó nhấn mạnh xây dựng Đảng cầm quyền trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền, hội nhập quốc tế có nhiều vấn đề mới và khó, phải vừa làm vừa tìm tòi, tổng kết. Chậm đổi mới tư duy về công tác xây dựng Đảng. Đồng thời, Văn kiện cũng nêu rõ những nguyên nhân chủ quan khác.

Phương hướng, nhiệm vụ là đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là kiên quyết, kiên trì tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI.

Xây dựng Đảng về chính trị là kiên định chủ nghĩa Marx-Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ và tính chiến đấu của toàn Đảng; kiên định nguyên tắc, nâng cao năng lực hoạch định đường lối, chính sách phù hợp với quy luật khách quan và thực tiễn đất nước.

Tiếp tục đổi mới tư duy lý luận, làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn, hoàn thiện hệ thống các quan điểm về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đổi mới công tác giáo dục lý luận chính trị, học tập nghị quyết của Đảng.

Đạo đức là nội dung được đặc biệt nhấn mạnh trong xây dựng Đảng. Tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng.

Đây là nội dung quan trọng xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Chống suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái, “lợi ích nhóm”, nói không đi đôi với làm.

Tiếp tục đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị. Kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đảng viên.

Đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ, coi trọng công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận, tăng cường quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân. Đẩy mạnh đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí.

Một vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt là đổi mới phương thức lãnh đạo, phương thức cầm quyền của Đảng, nhấn mạnh những điểm mới về nội dung phương thức và điều kiện cầm quyền.

Trong điều kiện Đảng Cộng sản duy nhất cầm quyền cần chú trọng phòng, chống những nguy cơ sai lầm đường lối và quan liêu, xa dân của đảng cầm quyền.

PGS. TS. Nguyễn Trọng Phúc (nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng)