Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Danh Huy, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa yêu cầu Bộ Giao thông vận tải rà soát lại suất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao, trên cơ sở đó đề xuất các cơ chế đặc thù, nhất là về huy động nguồn lực và quy trình thủ tục, chính sách đất đai, giải phóng mặt bằng, mỏ vật liệu…

Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam là dự án có quy mô đặc biệt lớn, có công nghệ mới và lần đầu tiên triển khai tại nước ta. Trên cơ sở tham vấn chuyên gia ở nhiều lĩnh vực, Bộ Giao thông vận tải chủ động xây dựng hệ thống cơ chế, chính sách theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đã được Chính phủ thông qua thống nhất trình Quốc hội; trong đó, có 19 cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền Quốc hội và 5 cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền Chính phủ phê duyệt.

Các cơ chế, chính sách tập trung vào 5 nhóm vấn đề gồm: Đảm bảo tính khả thi, đẩy nhanh tiến độ thực hiện để bảo đảm quá trình đầu tư thành công; đảm bảo huy động đủ nguồn lực, linh hoạt; đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền đi đôi với kiểm tra giám sát; đào tạo nguồn nhân lực, không chỉ thực hiện mà còn vận hành, khai thác, sửa chữa, bảo trì thiết bị, kết cầu hạ tầng, không phụ thuộc suốt vòng đời dự án; cuối cùng là phát triển công nghiệp đường sắt tiến tới làm chủ công nghệ.

Đối với vấn đề doanh nghiệp trong nước đề xuất cần có chính sách ưu tiên trong việc tham gia vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam, Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh, tại tờ trình của Chính phủ trước Quốc hội sẽ đưa ra cơ chế, chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp trong nước tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao.

Theo đó, các doanh nghiệp này phải ràng buộc các điều kiện như: Tổng thầu phải sử dụng dịch vụ, hàng hóa trong nước sản xuất, đây là điều kiện tiên quyết với các nhà thầu khi tham gia. Hay các chính sách trình Quốc hội về việc giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, hoặc đặt hàng doanh nghiệp trong nước các hạng mục, hàng hóa trong nước có thể sản xuất được như luyện kim, sản xuất thép, là tiền đề sản xuất đầu máy toa xe, không chỉ cho đường sắt tốc độ cao mà tiến tới là đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị trong tương lai.

Cùng nói về vấn đề trên, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương đánh giá, các cơ chế, chính sách đặc thù kể trên nhằm bảo đảm mục tiêu chất lượng, tiến độ và mức độ an toàn công trình, làm sao triển khai dự án nhanh nhất và hiệu quả nhất. Trong quá trình triển khai sau này, cần thêm cơ chế, chính sách đặc thù thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ có thể tiếp tục đề xuất hoặc thuộc thẩm quyền cấp nào trình cấp đó, từ đó dành ưu tiên cao nhất cho việc triển khai dự án.

Về phía Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ủy viên Thường trực Phan Đức Hiếu nhấn mạnh, cơ chế, chính sách là rất cần thiết và dự án này không thể thành công, triển khai đúng tiến độ nếu thiếu cơ chế, chính sách đặc thù. Tuy nhiên, điều này không phải dễ vì chưa có tiền lệ. Việc xác định bao nhiều nhóm cơ chế chính sách hay cơ chế chính sách như thế nào... vẫn là thách thức.

Đại diện Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề xuất, trong các nhóm cơ chế này, các cơ quan có thẩm quyền xem xét, tính đến các cơ chế linh hoạt. Bởi, trong quá trình triển khai phát sinh vấn đề, nếu áp dụng quy trình tuần tự có thể không đủ linh hoạt, nên cần cơ chế giải quyết nhanh các vấn đề.