Trong lĩnh vực kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công tại các doanh nghiệp nhà nước, thông qua hoạt động kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã ghi nhận những mặt tích cực, đồng thời chỉ ra những thiếu sót, bất cập từ đó đưa ra các ý kiến tư vấn, khuyến nghị giúp các Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước và các đơn vị thành viên ngày càng hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý.

Thông tin từ Kiểm toán nhà nước cho biết, trong năm 2022, cơ quan này đã thực hiện kiểm toán Báo cáo tài chính năm 2021 và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước của các Tập đoàn, Tổng công ty và công ty.

Đã có nhiều mảng màu sáng trong “bức tranh” tổng thể kiểm toán Báo cáo tài chính năm 2021 và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước của 219 đơn vị thuộc 20 Tập đoàn, Tổng công ty và công ty, đó là 19/20 Tập đoàn, Tổng công ty, công ty sản xuất kinh doanh có lãi. Báo cáo kiểm toán chỉ ra, lợi nhuận sau thuế năm 2021 của các Tập đoàn: Điện lực (EVN) là 15.647,10 tỷ đồng; Bưu chính Viễn thông (VNPT) 5.064,18 tỷ đồng; Than - Khoáng sản (TKV) 4.719,28 tỷ đồng và các TCT: Hàng hải Việt Nam (VIMC) 3.327,29 tỷ đồng; Thương mại Sài Gòn (Satra) 2.877,06 tỷ đồng; Sonadezi 1.507,17 tỷ đồng; Xi măng (Vicem) 1.287,87 tỷ đồng; Thuốc lá (Vinataba) 1.224,24 tỷ đồng; Cấp nước Sài Gòn (Sawaco) 1.064,68 tỷ đồng; Bưu điện (VNPost) 588,39 tỷ đồng; Lương thực miền Bắc (Vinafood1) là 294,16 tỷ đồng; Liksin 121,58 tỷ đồng... Cùng với đó, tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu tại một số đơn vị đạt tương đối cao, như VIMC đạt 28,73%; Sonadezi 16,2%; Sawaco 13,41%; Vinataba 11,43%; TKV 10,63%; Liksin 9,11%...

Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra một số tồn tại trong quản lý nợ, trích lập dự phòng ở các tập đoàn, tổng công ty

Tuy nhiên, khi đi vào chi tiết thì vẫn còn đâu đó vài gam màu chưa sáng, theo Kiểm toán nhà nước, đó là việc quản lý sử dụng vốn, tài sản của các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Phần lớn các đơn vị còn sai sót trong việc hạch toán kế toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách nhà nước nên qua kiểm toán phải điều chỉnh tổng tài sản/tổng nguồn vốn của các tập đoàn, tổng công ty, công ty tăng 2.216,31 tỷ đồng, giảm 0,036 tỷ đồng; điều chỉnh tổng doanh thu, thu nhập tăng 1.297,54 tỷ đồng; tổng chi phí tăng 41,83 tỷ đồng, giảm 1.121,61 tỷ đồng. Đặc biệt, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị các tập đoàn, tổng công ty, công ty phải tăng thu ngân sách nhà nước 1.411,12 tỷ đồng, giảm thuế giá trị gia tăng được khấu trừ 8,78 tỷ đồng.

Theo đại diện Bộ Tài chính, tiếp nhận thông tin do Kiểm toán nhà nước cung cấp liên quan đến kết luận kiến nghị kiểm toán tại các tập đoàn, tổng công ty, trong đó có một số đơn vị phát sinh số kiến nghị tăng thu ngân sách nhà nước về thuế phí, các khoản liên quan đến thuế phí,... Tổng cục Thuế đã ban hành các công văn phân công, đôn đốc, chỉ đạo Cục Thuế địa phương rà soát, thực hiện các nội dung kiến nghị, đồng thời phối hợp với Kho bạc Nhà nước khẩn trương, nghiêm túc thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm giải quyết dứt điểm các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước. Với sự chỉ đạo khẩn trương, kịp thời của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, việc thực hiện kiến nghị của Kiểm toán nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty đã đạt được kết quả tích cực.

Bên cạnh đó, Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra một số tồn tại trong quản lý nợ, trích lập dự phòng ở các tập đoàn, tổng công ty. Đơn cử như tình trạng quản lý nợ chưa chặt chẽ, còn để phát sinh nợ phải thu quá hạn, nợ khó đòi lớn, nợ tạm ứng tồn đọng nhiều năm chưa được thu hồi… Nhiều doanh nghiệp bán hàng, đặt cọc cho nhà cung cấp không có bảo lãnh, tài sản đảm bảo hoặc vượt giá trị tài sản thế chấp, bảo lãnh hoặc ký hợp đồng với khách hàng chưa chặt chẽ; trích lập dự phòng thừa hoặc thiếu nợ phải thu khó đòi, xóa nợ không đúng quy định… Đồng thời, còn có tình trạng vật tư tồn kho lâu ngày, chậm luân chuyển; chưa đánh giá giá trị vật tư thu hồi sau sửa chữa tài sản; chưa kiểm kê đầy đủ vật tư, hàng hóa; Việc trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho cũng chưa đúng quy định, có doanh nghiệp trích thừa, nhưng có doanh nghiệp lại trích thiếu; khấu hao tài sản cố định không đúng quy định...

Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị các tập đoàn, tổng công ty, công ty phải tăng thu ngân sách nhà nước 1.411,12 tỷ đồng

Đánh giá về công tác kiểm tóa quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công tại các doanh nghiệp nhà nước và những kết quả cũng như khuyến nghị của Kiểm toán nhà nước đưa ra, nhiều doanh nghiệp đã bày tỏ: những hạn chế, bất cập được chỉ ra giúp doanh nghiệp hoàn thiện, đảm bảo tính tuân thủ, minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

Theo ông Dương Mạnh Sơn - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), đối với doanh nghiệp nhà nước như PVN, Kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán việc tuân thủ các quy định hiện hành của pháp luật trong việc quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp. Trên cơ sở kết quả kiểm toán, xác nhận tính trung thực, hợp lý của các báo cáo và thông tin tài chính và đưa ra các kết luận, đánh giá về hoạt động của doanh nghiệp đã góp phần giúp PVN kịp thời xử lý, khắc phục các tồn tại, hoàn thiện hệ thống văn bản nội bộ trong lĩnh vực tài chính theo hướng ngày càng rõ ràng, minh bạch, chặt chẽ, đảm bảo tính tuân thủ, góp phần nâng cao chất lượng quản lý, bố trí và sử dụng hợp lý nguồn lực tài chính nâng cao hiệu quả hoạt động. Đồng thời, ngăn chặn và hạn chế các phát sinh tiêu cực, lãng phí, vi phạm quy định của pháp luật trong việc quản lý và sử dụng vốn, tài sản nhà nước từ PVN đến các doanh nghiệp có vốn góp của PVN.

“Từ những khuyến nghị của Kiểm toán nhà nước, PVN đã và sẽ tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi và bổ sung kịp thời hệ thống các văn bản quy định nội bộ trong lĩnh vực tài chính để triển khai và áp dụng đồng bộ từ PVN đến các doanh nghiệp có vốn góp của PVN”, ông Sơn nhấn mạnh.

Ông Lê Quang Dũng - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam bày tỏ: Là một Tập đoàn kinh tế nhà nước, TKV thường xuyên nằm trong danh sách các đơn vị được Kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán hàng năm. Kiểm toán nhà nước đã phát hiện những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý, có nhiều ý kiến tư vấn để TKV ngày càng hoàn thiện hơn về quy chế hoạt động, công tác quản trị doanh nghiệp.

Đối với các khó khăn, vướng mắc liên quan đến cơ chế, chính sách, Kiểm toán nhà nước cũng đã luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, có ý kiến phản hồi kịp thời đến các cơ quan chức năng để từng bước tháo gỡ. Có thể nói, Kiểm toán nhà nước có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Ở góc nhìn khác, ông Hoàng Gia Khánh - Tổng Giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho rằng, khuyến nghị kiểm toán giúp kịp thời nhận diện, xử lý rủi ro tài chính. Theo ông Khánh, kết quả kiểm toán không chỉ trực tiếp ngăn chặn các hành vi sai phạm, gian lận, tham nhũng, lãng phí mà còn góp phần tạo niềm tin cho người sử dụng thông tin, đặc biệt là việc cung cấp kịp thời các kết quả kiểm toán cho lãnh đạo doanh nghiệp; cung cấp thông tin cho Chủ sở hữu quyết định kế hoạch tài chính, nguồn lực tài chính, tài sản và nguồn lực đầu tư cho doanh nghiệp. Qua đó phát huy vai trò giám sát của Chủ sở hữu đối với các đơn vị thành viên...

“Trên cơ sở ý kiến tư vấn, khuyến nghị của Kiểm toán nhà nước, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã có những biện pháp để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Tổng công ty và các đơn vị thành viên”, ông Khánh thông tin.