Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực. Kỳ 6: Xây dựng cơ chế giá điện theo thị trường

Nguyên Vũ

Điện 07/04/2024 07:00

Mặc dù đã có quy định, nhưng giá bán điện vẫn chưa theo sát yếu tố thị trường dẫn đến những khó khăn cho đầu tư, phát triển hệ thống điện.

Những lý do cần sửa đổi Luật Điện lực: Kỳ 1- Hiện thực hoá chiến lược của Đảng về năng lượng Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực: Kỳ 2 - Hoàn thiện khung khổ pháp lý đồng bộ Kỳ 3: Tháo gỡ những vướng mắc liên quan đến quy hoạch và thực hiện quy hoạch phát triển điện lực Kỳ 4: Thể chế hoá chủ trương của Đảng về năng lượng tái tạo Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực - Kỳ 5: Nâng cao hiệu quả hoạt động điện lực

Bất cập giữa quy định và thực tế

Trong Luật Điện lực đã quy định giá điện theo cơ chế thị trường và hoạt động mua bán điện đảm bảo định hướng phát triển thị trường điện. Tuy nhiên do giá điện mang tính đặc thù, ảnh hướng lớn đến nền kinh tế - xã hội do vậy việc triển khai thực hiện điều hành giá điện còn gặp nhiều khó khăn.

Cụ thể, Luật Điện lực hiện hành quy định “Giá bán điện thực hiện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện lực” (điểm a khoản 1 Điều 31). Theo quy định tại khoản 1 Điều 31 Luật Điện lực, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quy định cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện. Cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân hiện hành do Thủ tướng Chính phủ ban hành (tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30 tháng 6 năm 2017 và sẽ được thay thế bởi Quyết định số 05/2024/QĐ-TTg kể từ ngày 15 tháng 5 năm 2024) có phân cấp thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ tùy thuộc vào mức độ điều chỉnh giá bán lẻ điện, đã tạo hành lang pháp lý cho việc tính toán và điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường có sự kiểm soát của Nhà nước để đảm bảo kinh tế vĩ mô.

Thực tế thực hiện cho thấy, việc điều hành giá điện như hiện nay đảm bảo tính minh bạch và linh hoạt trong quá trình triển khai thi hành, tuy nhiên do điện là loại hàng hóa thiết yếu nên việc điều chỉnh giá điện chịu nhiều sức ép của dư luận và có thể gây ảnh hưởng lớn tới tình hình kinh tế vĩ mô. Việc điều hành giá bán lẻ điện, quyết định điều chỉnh giá bán lẻ điện cần được xem xét và đánh giá một cách tổng thể trên tất cả các lĩnh vực.

Việc điều hành giá bán lẻ điện thực tế các năm qua đều được họp thảo luận và quyết định thông qua các cuộc họp Thường trực Chính phủ. Khoản 3 Điều 8 Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 quy định Chính phủ có thẩm quyền “quyết định chính sách cụ thể về tài chính, tiền tệ quốc gia, tiền lương, giá cả”.

Ngoài ra, Nghị quyết số 55-NQ/TW có nêu: “Nghiên cứu, thực hiện luật hóa việc điều hành giá điện”. Vì vậy, để đảm bảo sự phù hợp với các quy định pháp luật khác, đảm bảo sự thống nhất trong điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ, cần thiết phải xem xét sửa đổi thẩm quyền trong việc ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện đã được quy định tại Luật Điện lực hiện hành (phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ), đảm bảo phù hợp với định hướng tại Nghị quyết số 55-NQ/TW theo hướng Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, trong đó quy định cụ thể thẩm quyền điều chỉnh giá điện theo từng mức điều chỉnh giá.

Việc này đảm bảo nguyên tắc chung là Chính phủ đóng vai trò ban hành thể chế pháp luật, cơ chế chính sách về điều chỉnh giá điện, phù hợp với định hướng tại Nghị quyết số 55-NQ/TW, phù hợp với thực tiễn điều chỉnh giá điện thời gian qua, phù hợp với Luật Tổ chức Chính phủ.

Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực. Kỳ 6: Xây dựng cơ chế giá điện theo thị trường

Cơ chế giá điện cần bổ sung, sửa đổi cho phù hợp với thị trường điện (Ảnh minh hoạ)

Tiếp tục kế thừa và bổ sung chính sách giá điện

Theo nhiều chuyên gia, mặc dù đã có quy định giá bán điện theo cơ chế thị trường, nghĩa là có lên có xuống theo đầu vào sản xuất. Tuy nhiên trong nhiều năm giá nguyên liệu cho sản xuất điện tăng lên nhưng giá bán điện có điều chỉnh nhưng chưa theo kịp yếu tố thị trường; chưa tính đúng tính đủ và lợi nhuận hợp lý của đơn vị điện lực vì giá điện có sự điều tiết của Nhà nước để đảm bảo kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội.

Khoản 1 Điều 29 Luật Điện lực quy định về chính sách giá điện: “Tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế đầu tư phát triển điện lực có lợi nhuận hợp lý, tiết kiệm tài nguyên năng lượng, sử dụng các dạng năng lượng mới, năng lượng tái tạo không gây ô nhiễm môi trường trong hoạt động điện lực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là ở nông thôn, miền núi, hải đảo.”

Khoản 4 Điều 30 Luật Điện lực quy định căn cứ lập và điều chỉnh giá điện: “Các chi phí sản xuất, kinh doanh điện và lợi nhuận hợp lý của đơn vị điện lực.”

Căn cứ các quy định nêu trên tại Luật Điện lực, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã ban hành các Quyết định, Thông tư hướng dẫn thực hiện về giá phát điện, giá truyền tải điện, giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện, giá bán lẻ điện bình quân. Theo đó, giá điện các khâu nêu trên được xác định trên cơ sở tính đúng, tính đủ các chi phí sản xuất kinh doanh và lợi nhuận hợp lý.

Định hướng phát triển thị trường điện lực ở Việt Nam là mở ra cạnh tranh đối với khâu phát điện đầu tiên, sau đó là bán buôn điện và tiến tới là cạnh tranh bán lẻ điện. Thời gian vừa qua, để thu hút đầu tư tư nhân vào khâu phát điện, các dự án phát điện theo hình thức IPP, BOT (có chủ đầu tư không phải EVN) đã thỏa thuận, đàm phán, ký kết hợp đồng mua bán điện với tỷ suất sinh lợi nội tại về tài chính (IRR) phổ biến ở mức từ 10% đến 12% trong khi mức tỷ suất áp dụng cho các đơn vị phát điện hạch toán phụ thuộc Tập đoàn EVN (thủy điện đa mục tiêu) và các khâu khác (truyền tải điện, phân phối-bán lẻ điện) thông thường chỉ ở mức 3% (hoặc thấp hơn từ 0% đến dưới 3%, tùy tình hình cân đối tài chính của EVN hàng năm, đặc biệt trong các năm không thực hiện điều chỉnh giá bán lẻ điện). Ngoài ra một trong những quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết số 55-NQ/TW là “xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch”.

Vì vậy, cần thiết phải kế thừa những nguyên tắc đang được quy định tại Luật Điện lực và tiếp tục bổ sung chính sách phù hợp theo hướng giá điện đảm bảo phản ánh chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh điện của đơn vị điện lực và được thực hiện công khai, minh bạch, bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa các đơn vị điện lực.

Trong thời gian vừa qua, việc lập và điều chỉnh giá điện được căn cứ trên báo cáo tài chính, số liệu chi phí sản xuất kinh doanh điện đã được kiểm toán của các đơn vị điện lực. Để luật hóa yêu cầu về số liệu lập và điều chỉnh giá điện đối với các đơn vị điện lực, cần thiết bổ sung các nội dung này trong dự thảo Luật Điện lực sửa đổi.

Xoá bù chéo và vấn đề nhập khẩu điện

Luật Điện lực hiện hành quy định “Thực hiện cơ cấu biểu giá bán lẻ điện hợp lý đối với các nhóm khách hàng”; Nghị quyết số 55-NQ/TW đưa ra định hướng “không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng miền”. Vì vậy, cần thiết bổ sung quy định chính sách về việc giảm dần tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng miền.

Về nhập khẩu điện, Nghị quyết số 937/NQ-UBTVQH15 ngày 13/12/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021 đã đặt ra nhiệm vụ, giải pháp về việc cần có cơ chế giá điện phù hợp trong việc nhập khẩu điện đối với các nước trong khu vực. Vì vậy, cần thiết bổ sung nội dung có liên quan vào dự thảo Luật Điện lực sửa đổi.

Ngoài ra, một số nội dung liên quan đến chỉ đạo của Chính phủ về việc nghiên cứu xây dựng các phương án hỗ trợ giảm giá điện, giảm tiền điện trong một số trường hợp (đơn cử như đại dịch Covid-19) để ổn định phát triển kinh tế xã hội cũng cần cụ thể hoá trong Luật Điện lực sửa đổi. Đề xuất này được căn cứ trên nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ là “Thống nhất quản lý nhà nước nền kinh tế quốc dân, thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế; ...” (quy định tại khoản 1 Điều 8 Luật Tổ chức Chính phủ) và nhiệm vụ và quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ là “Lãnh đạo công tác của Chính phủ; lãnh đạo việc xây dựng chính sách và tổ chức thi hành pháp luật;...” (khoản 1 Điều 28 Luật Tổ chức Chính phủ).

Bên cạnh đó là vấn đề về thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong việc tính toán, xây dựng khung giá phát điện, bán buôn điện, giá điện 2 thành phần, cơ chế giá điện khuyến khích khách hàng tham gia chương trình quản lý nhu cầu điện…; các nội dung về phương pháp xác định chi phí và giá điện nhà máy điện do nhà nước độc quyền xây dựng, vận hành và nhà máy thủy điện nhỏ…chưa được quy định trong Luật về việc giao cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định. Do đó, cần thiết phải bổ sung nội dung giao thẩm quyền quy định chi tiết về các nội dung này để có cơ sở triển khai thực hiện.

Còn tiếp…

Nguyên Vũ

Bạn thấy bài viết này thế nào?

Kém ★ Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★

Bài viết cùng chủ đề: Luật Điện lực (sửa đổi)

Bộ Công Thương tổ chức họp Tổ Biên tập Luật Điện lực (sửa đổi)

Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực- Kỳ 9: Bổ sung hoàn thiện quy định về an toàn điện

Kỳ 8: Cần bổ sung quy định về quản lý, vận hành hệ thống điện

Chính phủ đề nghị trình và thông qua dự án Luật Điện lực (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 8

Kỳ 7: Thị trường điện cạnh tranh và các vấn đề liên quan đến hợp đồng

Tags:

Tin mới nhất

Sớm nghiên cứu, đề xuất cơ chế giá điện 2 thành phần

Bộ Công Thương đã có văn bản giao Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nghiên cứu, đề xuất xây dựng cơ chế giá điện hai thành phần.

Tăng cường thực hiện Chương trình quản lý nhu cầu điện năm 2024

Thực hiện quyết đinh của Thủ tướng, chỉ đạo của Bộ Công Thương, EVN vừa ban hành chỉ thị về tăng cường thực hiện Chương trình quản lý nhu cầu điện năm 2024

Hoàn thành đóng điện đường dây 220kV Nậm Sum - Nông Cống trước 30/6/2024

Bộ trưởng Bộ Công Thương đề nghị các bộ, ngành, địa phương liên quan hỗ trợ giải quyết vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ đường dây 220kV Nậm Sum - Nông Cống.

Nhiệt điện Hải Phòng sản xuất gần 2 tỷ kWh điện trong quý I/2024

Tính đến hết quý I/2024, Công ty Cổ phần Nhiệt điện Hải Phòng đã sản xuất được gần 2 tỷ kWh điện, góp phần vào ổn định kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng.

Lào Cai: Triển khai nhiều giải pháp tiết kiệm năng lượng

Với nỗ lực triển khai thực hiện nhiều giải pháp, các cơ quan, doanh nghiệp, địa phương và người dân trên địa bàn Lào Cai đã tiết kiệm năng lượng đạt 46.544 TOE.

Tin cùng chuyên mục

Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực- Kỳ 9: Bổ sung hoàn thiện quy định về an toàn điện

Luật Điên lực sửa đổi cần bổ sung quy định về an toàn điện sau công tơ và an toàn đập, hồ chứa thủy điện, các công trình năng lượng tái tạo

EVN triển khai Chỉ thị số 05/CT-BCT của Bộ trưởng Bộ Công Thương về cấp điện cao điểm mùa khô 2024

EVN vừa có văn bản chỉ đạo các đơn vị thực hiện nghiêm Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Công Thương về việc đảm bảo cung cấp điện cao điểm mùa khô năm 2024.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng về tiến độ đường dây 500 kV mạch 3

Để giải quyết vướng mắc trong quá trình thi công đường dây 500 kV mạch 3, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị các Bộ, ngành phối hợp chặt chẽ để giải quyết.

Gia Lai: Hoàn thiện và phát triển hệ thống điện khu công nghiệp để tăng thu hút đầu tư

PC Gia Lai chú trọng xây dựng, nâng cấp hạ tầng lưới điện các khu công nghiệp, khu kinh tế góp phần cùng tỉnh thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế.

Bộ trưởng Bộ Công Thương chủ trì họp giao ban đường dây 500kV mạch 3 tháng 4/2024

Ngày 9/4, tại trụ sở Bộ Công Thương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã chủ trì cuộc họp giao ban tháng 4 các dự án đường dây 500kV mạch 3 từ Quảng Trạch - Phố Nối

Kỳ 8: Cần bổ sung quy định về quản lý, vận hành hệ thống điện

Khắc phục những bất cập về quản lý, vận hành hệ thống điện là một trong những nội dung được đề cập tại dự thảo Luật Điện lực sửa đổi.

Thúc đẩy hợp tác lĩnh vực điện lực Việt Nam - Lào

Từ ngày 5-8/4, Bộ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam đã có chuyến công tác và làm việc với Bộ Năng lượng và Mỏ Lào về nhiều lĩnh vực trong đó có hợp tác điện lực.

Kỳ 7: Thị trường điện cạnh tranh và các vấn đề liên quan đến hợp đồng

Thị trường điện cạnh tranh đang triển khai theo 3 cấp độ, song những quy định trong Luật Điện lực vẫn còn vướng mắc cần sửa đổi, trong đó có vấn đề hợp đồng.

Phê duyệt đầu tư dự án Đường dây 220kV Nhà máy điện Nhơn Trạch 3 - rẽ Mỹ Xuân - Cát Lái

Tỉnh Đồng Nai vừa có quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án Đường dây 220kV Nhà máy điện Nhơn Trạch 3 - rẽ Mỹ Xuân - Cát Lái.

EVN tiếp tục đốc thúc thi công đường dây 500kV mạch 3 Quỳnh Lưu – Thanh Hóa

Nhằm đẩy nhanh tiến độ thi công móng cột Đường dây 500kV Quỳnh Lưu – Thanh Hóa, ngày 6/4, Tổng giám đốc EVN tiếp tục kiểm tra đôn đốc các nhà thầu.

NPTS: Phát huy hiệu quả mô hình cung cấp dịch vụ kỹ thuật truyền tải điện

Sau hơn 6 năm đi vào hoạt động, NPTS đã phát huy hiệu quả mô hình doanh nghiệp chuyên nghiệp trong cung cấp dịch vụ kỹ thuật truyền tải điện.

Những lý do cần sửa đổi Luật điện lực - Kỳ 5: Nâng cao hiệu quả hoạt động điện lực

Hoạt động điện lực (cấp, miễn trừ, thu hồi giấy phép) đã quy định trong Luật Điện lực hiện hành cần sửa đổi cho phù hợp với chương trình cải cách hành chính.

Doanh nghiệp phản ánh một năm mất điện 6 lần, EVNHANOI nói gì?

Lãnh đạo EVNHANOI cho biết, chất lượng điện kém gây mất pha, cháy thiết bị là do đơn vị kinh doanh điện, không phải lỗi của EVN.

Đường dây 500 kV mạch 3 - đường Trường Sơn công nghiệp hóa thời bình - Bài 1: Con đường lịch sử

Dự án đường dây 500 KV mạch 3 đang chạy đua cùng thời gian về đích để sớm giải bài toán năng lượng, tạo mạch máu cho nền kinh tế đất nước.

Kỳ 4: Thể chế hoá chủ trương của Đảng về năng lượng tái tạo

Luật Điện lực sửa đổi cần bổ sung lĩnh vực năng lượng tái tạo cho phù hợp với xu hướng chung.

Cần tăng tốc cung cấp cột thép đường dây 500kV mạch 3

Đây là yêu cầu của Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Điện lực Việt Nam đối với các nhà thầu nhận sản xuất, cung cấp cột thép cho đường dây 500kV mạch 3.