Bảo tồn cây dược liệu

Những ngày này, về xã miền núi Yên Hợp, huyện Quỳ Hợp (Nghệ An) sẽ thấy những nương dược liệu trải dài trên triền núi, bạt ngàn quanh vườn nhà... xanh ngắt, của bà con người Thái.

Quỳ Hợp - huyện vùng cao xứ Nghệ vốn được xem là "rốn khoáng sản" với hàng trăm mỏ khoáng sản các loại. Tuy nhiên, cuộc sống người Thái ở xã Yên Hợp vẫn quẩn quanh, bế tắc bởi cuộc sống khó khăn, đói nghèo, bà con chỉ thuần làm nông nghiệp. Thế rồi, từ vùng sỏi đá, cây dược liệu dần được phủ xanh hồi sinh cả vùng đất cằn cỗi.

Những vườn chuyên canh dược liệu đang hình thành trên đất xã Yên Hợp (Quỳ Hợp)

Vào hạ tuần tháng 2, khi ghé thăm vườn dược liệu của Hợp tác xã Tĩnh Sáng Đường ở xã Yên Hợp, chúng tôi ngỡ ngàng khi trước mắt hiện ra vườn dược liệu thẳng tắp xanh mát.

Theo lời của anh Lá Văn Duy - Giám đốc Hợp tác xã nông dược Tĩnh Sáng Đường, hiện hợp tác xã đã có 3 sản phẩm đạt sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Nghệ An, gồm: bột rau má sấy lạnh, trà túi lọc, trà cà gai leo. Tính đến nay, Tĩnh Sáng Đường đã có trên 30 sản phẩm thảo dược được sản xuất bằng nguồn dược liệu sạch từ vườn dược liệu được trồng tại Yên Hợp.

Kể về đường đi của cây dược liệu nơi đây, anh Lá Văn Duy khẳng định: "Việc Hợp tác xã trồng dược liệu thuần tự nhiên là để có nguyên liệu tốt. Do đó, Hợp tác xã tuân thủ nghiêm ngặt quy trình canh tác, không sử dụng hóa chất kích thích sinh trưởng, thuốc ảo vệ thực vật cũng như chất bảo quản. Khi cây có bệnh, đội ngũ cán bộ kỹ thuật cứu chỉnh bằng phương pháp canh tác, chỉ trường hợp xấu nhất mới dùng thuốc sinh học...".

Bên cạnh đó, hợp tác xã không ngừng dồn nỗ lực đầu tư vào nghiên cứu và nuôi trồng dược liệu... Trách nhiệm của Tĩnh Sáng Đường là phải chuyển giao quy trình trồng đúng chuẩn cho bà con, cung cấp giống đúng chuẩn cho bà con; và nhiệm vụ quan trọng hơn nữa, là thu mua toàn bộ dược liệu do bà con trồng ra.

Bà con người Thái ở Yên Hợp trồng và chăm sóc dược liệu tại vườn nhà

Ông Chu Ngọc Tân - Phó Chủ tịch UBND xã Yên Hợp cho biết, những năm gần đây, thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An và huyện Quỳ Hợp, xã đã tập trung tạo điều kiện hỗ trợ cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trồng và phát triển cây dược liệu. Đối với nhân dân huyện chú trọng đưa các loại dược liệu quý ở rừng về trồng trong vườn nhà như: cà gai leo, xạ đen, dây thìa canh, bách bộ, trinh nữ hoàng cung, rau má rừng… Sau khi triển khai mô hình này cho thấy phù hợp và bắt đầu có hiệu quả kinh tế.

Thông qua thực hiện các chính sách, đề án "Phát triển một số cây dược liệu giai đoạn 2020 - 2025", huyện Quỳ Hợp đã tập trung hỗ trợ khôi phục một số vùng dược liệu và xác định dược liệu là một trong những sản phẩm được đầu tư phát triển thành sản phẩm nông nghiệp hàng hóa đặc sản của địa phương.

Đến nay, theo thống kê chưa đầy đủ toàn huyện Quỳ Hợp có gần 10ha dược liệu các loại, chủ yếu là các loại cây cây Cát Sâm, đinh lăng, cây xạ đen; huyện cũng hình thành vùng trồng dược liệu tại các xã: Thọ Hợp, Hạ Sơn, Bắc Sơn, Yên Hợp và rải rác tại một số địa phương có tiểu vùng khí hậu phù hợp.

Từ các sản phẩm dược liệu qua sơ chế, chế biến đã giúp huyện Quỳ Hợp có nhiều mặt hàng nông sản được chứng nhận sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) của tỉnh Nghệ An. Từng bước khẳng định ưu thế, hiệu quả kinh tế từ dược liệu và trở thành cây trồng giúp Quỳ Hợp xóa đói, giảm nghèo.

Tạo sinh kế cho bà con

Từ các chính sách hỗ trợ, thu hút của huyện Quỳ Hợp, xã Yên Hợp về phát triển dược liệu, các doanh nghiệp, nhà đầu tư khi vào địa bàn đã mở ra hướng sản xuất mới, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho bà con người Thái ở đây...Trước thực tế trên, dự án trồng cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP-WHO của Tĩnh Sáng Đường triển khai tại An Toàn là hướng sinh kế mới cho người dân ở đây.

Theo Lá Văn Duy, làm sao để chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng bền vững với cây dược liệu, nhằm tạo việc làm và nâng cao đời sống của người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những mục tiêu của Tĩnh Sáng Đường, khi thực hiện dự án trồng dược liệu theo tiêu chuẩn GACP-WHO.

Gia đình bà Lá Thị Lan thu hoạch rau má rừng trồng ở vườn nhà

Từ cuối năm 2021, nhà máy dược liệu với diện tích hơn 1.000m2 , với rất nhiều máy móc trang thiết bị hiện đại và tiên tiến, dây chuyền sản xuất hiện đại, đạt tiêu chuẩn ISO 22000 bắt đầu khởi động. Chỉ sau một thời gian ngắn, hợp tác xã đã chuyển giao kỹ thuật trồng cây dược liệu bản địa cho đồng bào dân tộc thiểu số xã Yên Hợp.

Say sưa kể về đường đi dược liệu, Lá Văn Duy nói: "Để nâng cao nhận thức của bà con về bảo tồn, khai thác hợp lý nguồn dược liệu bản địa, gắn với chuyển giao kỹ thuật trồng, thu hái, bảo tồn dược liệu bản địa theo GACP-WHO, hợp tác xã đã xây dựng chuỗi liên kết sản xuất chè dây bền vững, hiệu quả giữa người dân xã Yên Hợp với Tĩnh Sáng Đường...".

Thời gian qua, "Hợp tác xã đã tổ chức nhiều lớp tập huấn chuyển giao kỹ thuật ươm giống, trồng thâm canh và khoanh nuôi dược liệu trong vường nhà, dưới hành lang lưới điện và sắp tới là dưới tán rừng, thu hút trên 30 hộ dân đồng bào Thái ở xã Yên Hợp tham gia...", anh Duy cho hay.

Những mảnh đất bạc màu, để hoang đang dần dần được phủ xanh, những gia đình khó khăn nay đã có thu nhập ổn định từ việc trồng và bán cây dược liệu cho hợp tác xã. Những gia đình đầu tư trồng keo 5 năm, 7 năm mới có thu nhập thì nay đã có nguồn lấy ngắn nuôi dài từ việc bán lá khôi, bán củ bách bộ…. Tính trung bình thu nhập của các hộ tham gia trồng nguyên liệu cho hợp tác xã đạt 5-6 triệu/tháng.

Bà Lá Thị Lan, dân tộc Thái ở xóm Hợp Thành, xã Yên Hợp cho biết: Hiện nay, đồng bào Thái đã biết quy trình trồng, đưa dược liệu rừng về vườn nhà chăm sóc cây dược liệu theo hướng hữu cơ.

“Nhờ các anh, chị ở hợp tác xã chỉ dẫn nên hiểu phần nào, chăm sóc cũng tạm ổn. Bây giờ mình chăm sóc, làm cỏ xong xuôi rồi làm thí nghiệm thử. Ước mong sau này có thu nhập ổn định, cuộc sống gia đình khấm khá...”, bà Lan chia sẻ thêm.

Cách đó không xa, gia đình ông Hún Lá Cường, dân tộc Thái ở xóm Hợp Thành, xã Yên Hợp cũng đã cải tạo vườn tạp, trồng 2 sào cà gai leo, đến nay đã cho thu hoạch 3 lứa, tổng cộng được 1,8 tấn dược liệu, được nhà máy của hợp tác xã thu mua tại vườn với giá 10.000 đồng/kg, anh thu về 18 triệu đồng.

Ông Cường phấn khởi: “Trước đây, vườn để hoang hóa, chỉ một góc nhỏ trồng rau còn lại là cây tạp chẳng mang lại thu nhập gì, nhìn lại rậm rạp, muỗi, côn trùng nhiều. Từ 2 năm nay, diện tích vườn đưa vào trồng cà gai leo, vừa có thu nhập lại cải tạo được vườn sạch sẽ. Mình mong muốn sẽ được gắn bó lâu dài với hợp tác xã bởi vừa có thêm thu nhập mà công việc cũng nhàn, không vất vả. Đến mùa thu hoạch hợp tác xã đến thu mua ngay…”.

Ông Chu Ngọc Tân cho biết thêm: “Hợp tác xã Tĩnh Sáng Đường đã tiên phong, mở ra hướng đi mới hiệu quả cho bà con xã Yên Hợp phát triển kinh tế. Chính quyền địa phương sẽ luôn đồng hành cùng bà con và hợp tác xã để phát triển hơn nữa mô hình này, một trong những con đường vươn lên sớm đưa xã Yên Hợp thoát khỏi diện khó khăn 135”.

Ông Tân chia sẻ thêm: Dự án không những giúp cho Tĩnh Sáng Đường chủ động được nguyên liệu trong sản xuất các sản phẩm thảo dược, mà còn mở ra hướng phát triển mới trong sản xuất nông nghiệp của xã Yên Hợp, góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ và phát triển rừng, đồng thời mở ra cơ hội thoát nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số tại địa phương.

“UBND xã sẵn sàng hỗ trợ về cơ chế chính sách để phát triển nơi đây trở thành trung tâm nghiên cứu, sản xuất các giống dược liệu của các huyện miền núi Nghệ An”, ông Tân nhấn mạnh.

Bảo tồn cây dược liệu, tạo sinh kế cho đồng bào Thái ở Nghệ An- Bài 2: Xóa nghèo từ cây dược liệu