Buôn bán thuốc lá thế hệ mới nhập lậu gia tăng

Tình trạng buôn bán thuốc lá thế hệ mới, phổ biến nhất là thuốc lá điện tử diễn biến phức tạp và ngày càng gia tăng về quy mô và mức độ nghiêm trọng. Ghi nhận thông tin từ lực lượng quản lý thị trường cho thấy, liên tục từ đầu năm tới nay, quản lý thị trường các địa phương đã phát hiện, bắt giữ nhiều vụ buôn bán thuốc lá thế hệ mới nhập lậu.

Đơn cử tại TP. Cần Thơ, chỉ trong tháng 7/2023, các Đội Quản lý thị trường thuộc Cục Quản lý thị trường TP. Cần Thơ khi thực hiện kiểm tra, kiểm soát địa bàn đã phát hiện các vụ việc buôn bán hàng trăm sản phẩm thuốc lá điện tử nhập lậu. Theo Cục Quản lý thị trường TP. Cần Thơ, các hộ kinh doanh này buôn bán chủ yếu những sản phẩm thuốc lá điện tử, tinh dầu thuốc lá điện tử của nhiều nhãn hiệu, xuất xứ Trung Quốc (Made in China) và đều không xuất trình được hóa đơn, chứng từ liên quan đến hàng hóa.

Quản lý thị trường thu giữ thuốc lá điện tử nhập lậu

Tương tự tại Cà Mau và Long An hồi đầu tháng 2/2023, Cục Quản lý thị trường các tỉnh này cũng kiểm tra, phát hiện trên 1.800 sản phẩm thuốc lá điện tử gồm máy hút và phụ kiện liên quan. Theo khai nhận của các hộ kinh doanh, toàn bộ số hàng hóa đều được họ mua trôi nổi trên thị trường thông qua mạng internet về bán kiếm lời và được họ bán hàng chủ yếu qua mạng xã hội facebook với các bài đăng, hình ảnh để khách đặt hàng.

Trong khi đó tại Hà Nội, theo ông Kiều Dương - Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng Cục Quản lý thị trường, chỉ tính riêng trên địa bàn thành phố Hà Nội, 6 tháng năm 2023 có tới 81 vụ việc liên quan đến sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, số tiền xử phạt trên 1 tỷ đồng với gần 20.000 tang vật.

Những con số nói trên cho thấy do nhu cầu sử dung thuốc lá thế hệ mới đang tăng theo cấp độ số nhân nên có ngày càng nhiều sản phẩm nhập lậu, trôi nổi xuất hiện trên thị trường, gây hại cho sức khỏe của người tiêu dùng. Trong khi đó khung pháp lý, và chính sách thuế cho thuốc lá thế hệ mới, vẫn chưa được hình thành. Điều này đã gây lúng túng cho cơ quan quản lý trong kiểm tra, giám sát mặt hàng này và gây thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.

Phải đưa thuốc lá thế hệ mới vào khuôn khổ

Trước vấn nạn trên, tại buổi Tọa đàm “Khung khổ pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới” do Liên đoàn Công nghiệp Việt Nam (VCCI”) tổ chức mới đây ở Hà Nội, các chuyên gia đã cung cấp thông tin đa chiều và mổ xẻ nhiều vấn đề về sản phẩm, thực trạng thị trường, kinh nghiệm quốc tế trong việc quản lý, cũng nhưng những cơ sở pháp lý hiện hành liên quan đến thuốc lá thế hệ mới. Kết thúc tọa đàm này, các chuyên gia đều có chung nhận định rằng, khung pháp lý đồng bộ, đồng thời cho thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng, bao gồm cả chính sách thuế phù hợp, là cần thiết để giải quyết những bất cập hiện nay.

Tọa đàm lấy ý kiến của nhiều chuyên gia về khung quản lý thuốc lá thế hệ mới được tổ chức mới đây tại Hà Nội

Theo đó, về mặt phân loại sản phẩm, Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) và Bộ Tài chính đã phân loại thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng vào cùng một nhóm mã HS chung là 2404 - Nhóm sản phẩm chứa nicotine hoặc thành phần thay thế nicotin mà không có quá trình đốt cháy, với sự phân biệt rõ ràng so với phân nhóm 2402 dành cho thuốc lá điếu truyền thống. Việc định rõ mã HS đã giúp xác lập cơ sở ban đầu cho các sách thuế xuất nhập khẩu tương ứng.

Bộ Tài chính hiện nay cũng đang đề xuất bổ sung mặt hàng thuốc lá thế hệ mới vào thuế Tiêu thụ đặc biệt và hiện đang có nhiều ý kiến khác nhau khi mà chính sách quản lý chưa rõ ràng tại thời điểm này.

Về vấn đề này bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam khuyến nghị rằng, chính sách quản lý cần phải đồng bộ và đồng thời, giải quyết dứt điểm cho cả hai sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trong đó có chính sách thuế. “Nếu đã coi thuốc lá thế hệ mới là sản phẩm thuốc lá thì phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và nên đưa vào phạm vi điều chỉnh trong lần sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt lần này để dự liệu cho tương lai, sử dụng thuế như là một công cụ hiệu quả để điều tiết hành vi của người tiêu dùng”, bà Nguyễn Thị Cúc nhìn nhận.

Cùng với Bộ Tài chính, Bộ Công Thương hiện vẫn đang trong quá trình sửa đổi Nghị định 67/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá (Nghị định 67). Hiện đang có nhiều luồng quan điểm về việc quản lý thuốc lá thế hệ mới như thế nào, có nên đưa vào Nghị định 67 không, nếu đưa thì đưa những nội dung gì?

Theo các chuyên gia, những khung pháp lý nếu hoàn thiện sẽ tạo cơ sở để quản lý các sản phẩm này, qua đó giúp người dùng có cơ hội tiếp cận được các sản phẩm được giám sát về mặt chất lượng, góp phần vào việc đẩy lùi tình trạng nhập lậu hiện nay và giảm thất thu cho ngân sách nhà nước.