Theo báo cáo mới nhất từ Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), người Việt Nam đang chi tiêu một khoản tiền khổng lồ lên đến 49.000 tỷ đồng mỗi năm để mua thuốc lá. Con số này càng trở nên đáng báo động khi so sánh với chi phí mà xã hội phải gánh chịu do khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm liên quan sử dụng thuốc lá tốn khoảng 108.000 tỷ đồng.

"Thuốc lá không chỉ là một thói quen, mà còn là một gánh nặng kinh tế rất lớn đối với Việt Nam", Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương nhấn mạnh tại hội nghị về phòng chống tác hại thuốc lá diễn ra ngày hôm qua.

Mặc dù thuế thu được từ thuốc lá đóng góp một phần không nhỏ vào ngân sách nhà nước, nhưng những thiệt hại về kinh tế do thuốc lá gây ra còn lớn hơn gấp nhiều lần. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa hút thuốc lá và nhiều căn bệnh nguy hiểm, đặc biệt là ung thư phổi. Gần 97% bệnh nhân ung thư phổi tại Việt Nam có tiền sử hút thuốc, theo một nghiên cứu của Bệnh viện K.

Khói thuốc lá chứa tới hơn 7000 chất phần lớn là chất độc hại, trong đó có khoảng 60 chất là tác nhân gây ung thư, đặc biệt nguy hiểm nhất là nicotin. Ảnh minh họa

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 104.300 ca tử vong tại Việt Nam liên quan đến các bệnh do thuốc lá gây ra. Trong đó, gần 19.000 ca tử vong là do hút thuốc lá thụ động.

Các căn bệnh liên quan đến thuốc lá như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi... không chỉ cướp đi sinh mạng của hàng triệu người mỗi năm mà còn gây ra gánh nặng kinh tế lớn cho gia đình và xã hội. Bên cạnh đó, thuốc lá còn là một trong những nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường, tàn phá rừng và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Theo bà Hương, điều đáng chú ý là tỷ lệ nữ giới hút thuốc lá đang tăng cao. Cụ thể, phụ nữ từ 15 tuổi hút thuốc lá tăng từ 1,1 lên 1,5% trong 8 năm qua, trong khi tỷ lệ nam giới hút thuốc giảm rõ rệt từ 45,3 xuống còn 38,9%. Nguyên nhân quan trọng là ngày càng nhiều học sinh nữ hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - con đường dẫn đến hút thuốc lá điếu thông thường sau đó.

"Những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường gần 10 năm qua có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử đang nhắm vào giới trẻ", bà Hương nói. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong thanh thiếu niên giảm mạnh, đặc biệt ở trong nhóm tuổi từ 13 đến 17 tuổi. Tình hình tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá đã giảm đáng kể tại hầu hết các khu vực có quy định cấm.

Theo bà Hương, để tiếp tục giảm những tác hại của thuốc lá, điều quan trọng là cần tăng thuế, ngăn ngừa sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, tăng cường thực hiện môi trường không khói thuốc. Ngoài ra, cần thay đổi cảnh báo sức khỏe trên bao bì sản phẩm, hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, thực hiện nghiêm quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá.

Hiện nay, tỷ lệ thuế thuốc lá tính trên giá bán lẻ của Việt Nam chỉ chiếm 38,8%, trong khi Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị tỷ lệ này cần đạt ít nhất 70-75%. Thuế thuốc lá tại Việt Nam rất thấp so với các nước trong khu vực ASEAN, chỉ cao hơn Lào và Campuchia. Giá tăng thuế thuốc lá những năm qua thấp hơn so với mức độ tăng thu nhập bình quân đầu người.

"Với thuế thấp, giá bán thuốc lá ở Việt Nam rất rẻ, dễ tiếp cận ngay cả với người nghèo, thanh thiếu niên", bà Hương nói.

Diện tích hình ảnh cảnh báo sức khỏe trên bao bì sản phẩm thuốc lá của Việt Nam là 50%, trong khi nhiều quốc gia đến 75%, thậm chí 85%. Từ năm 2013 đến nay hình ảnh và thông điệp cảnh báo sức khỏe trên bao bì sản phẩm thuốc lá chưa thay đổi. Một số mẫu cảnh báo sức khỏe đã không còn tác động nhiều đến hành vi sử dụng thuốc lá của cộng đồng.

Trước tình hình báo động trên, các chuyên gia y tế và các tổ chức xã hội đã kêu gọi tăng cường các biện pháp phòng chống tác hại của thuốc lá. Việc tăng thuế thuốc lá, hạn chế quảng cáo và tài trợ của các công ty thuốc lá, cũng như tăng cường các chiến dịch tuyên truyền về tác hại của thuốc lá là những giải pháp cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực của thuốc lá đối với sức khỏe và kinh tế xã hội.