Theo báo cáo được công bố mới đây bởi tổ chức vận động và viện trợ độc lập SwissAid có trụ sở tại Thụy Sĩ, hoạt động buôn lậu vàng ra khỏi châu Phi đã tăng mạnh trong thập kỷ qua.

Swissaid ước tính rằng việc khai thác vàng thủ công và quy mô nhỏ ở các nước châu Phi đã tạo ra từ 443 đến 596 tấn vàng vào năm 2022. Mỗi năm có khoảng 35 tỷ USD số vàng được sản xuất bằng cách khai thác thủ công và quy mô nhỏ ở châu Phi (lục địa sản xuất vàng hàng đầu thế giới) mà không được khai báo và sau đó được buôn lậu ra khỏi biên giới.

Số liệu trong báo cáo nêu rõ, hơn 435 tấn đã được vận chuyển khỏi châu Phi vào năm 2022, tương đương hơn một tấn mỗi ngày. Phần lớn trong số đó được chuyển đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) trước khi tái xuất sang các nước khác.

Swissaid cho biết thêm, năm 2022, UAE đã thu mua 405 tấn vàng lậu đến từ châu Phi. Trong thập kỷ trước, UAE đã nhận được hơn 2.500 tấn vàng với tổng giá trị hơn 115 tỷ USD.

Trong khi đó, ba quốc gia nhập khẩu vàng châu Phi hàng đầu là UAE, Thụy Sĩ và Ấn Độ, chiếm gần 80% tổng số vàng xuất khẩu của lục địa này, riêng UAE chiếm hơn 47% trong năm 2022.

Vàng công nghiệp chiếm khoảng 11% tổng lượng vàng được sản xuất, sử dụng trong các ngành công nghiệp y tế, điện tử, ô tô, hàng không vũ trụ và quốc phòng.

Hoạt động buôn lậu vàng ra khỏi châu Phi đã tăng mạnh trong thập kỷ qua (Ảnh: Reuters)

Theo báo cáo của SwissAid, sau khi vàng được nhập vào một quốc gia như UAE và được khai báo là hàng nhập khẩu, nó có thể được xuất khẩu sang các quốc gia khác bằng một cách hợp pháp. Pháp luật của những quốc gia này thường không chặt chẽ trong việc xác định nguồn gốc thực sự của vàng và cho phép điều này xảy ra.

Bên cạnh nguy cơ mất doanh thu thuế, các chuyên gia và chính phủ cảnh báo rằng việc buôn lậu vàng ở quy mô lớn như vậy cho thấy sự tồn tại của một nền kinh tế bất hợp pháp rộng rãi, đồng thời dễ dàng xảy ra sử dụng để rửa tiền, hỗ trợ tài chính cho các hoạt động khủng bố và tránh các biện pháp trừng phạt.

Marc Ummel, người đứng đầu tại Swissaid và là một trong những tác giả của báo cáo, lý do giải thích rằng UAE đóng vai trò quan trọng trong hoạt động rửa vàng bởi vì một lượng lớn vàng nhập có thể tồn tại hợp pháp khi đi qua UAE mà không gây ra sự nghi ngờ.

Báo cáo nêu rõ, một lượng lớn vàng được buôn lậu ra khỏi châu Phi, các biện pháp kiểm soát tại hải quan và tại các địa điểm sản xuất không đầy đủ, một số số liệu thống kê không rõ ràng và một số khác thậm chí còn bị làm sai lệch…

Các chính phủ không còn có thể che giấu sự thiếu hụt và chất lượng kém của dữ liệu cũng như các thông tin khác để biện minh cho việc họ không hành động; họ phải gánh vác trách nhiệm của mình, đặc biệt bằng cách tăng cường kiểm soát và nỗ lực chính thức hóa lĩnh vực này.

Để phân tích, Swissaid đã so sánh tổng lượng vàng được xuất khẩu từ tất cả các nước châu Phi với lượng vàng nhập khẩu vào các quốc gia ngoài khu vực này. Tổ chức này đã điền vào các khoảng trống trong dữ liệu của UN Comtrade bằng cách sử dụng số thống kê dữ liệu từ từng quốc gia và phát hiện sai sót bằng cách so sánh dữ liệu với thông tin được báo cáo bởi Hiệp hội thương mại cũng như thông qua việc trao đổi thông tin với các chính phủ và nhà máy lọc vàng.

Những khác biệt giữa xuất khẩu khai báo và nhập khẩu khai báo này không tồn tại ở Thụy Sĩ và Ấn Độ, hai quốc gia nhập khẩu vàng lớn khác đối với vàng châu Phi.

Báo cáo của Swissaid cho thấy có 12 quốc gia ở Châu Phi liên quan đến buôn lậu 20 tấn trở lên mỗi năm.

Đáp lại những cáo buộc rằng họ không làm đủ để thực thi các quy định trong lĩnh vực này, người phát ngôn của Bộ Kinh tế UAE cho biết UAE không thể chịu trách nhiệm về hồ sơ xuất khẩu của chính phủ khác.

"Chỉ của riêng chúng tôi, nơi chúng tôi có các công nghệ và hệ thống tinh vi để theo dõi và xác minh dữ liệu”, người phát ngôn của Bộ Kinh tế UAE nhấn mạnh.

Các tác giả thực hiện nghiên cứu này đã tiến hành nghiên cứu định lượng đối với “hoạt động sản xuất và giao dịch vàng, bao gồm cả được công bố và không được công bố, tại toàn bộ 54 nước châu Phi trong thời gian hơn 10 năm”, nhằm làm sáng tỏ những hoạt động mà SwissAid cho là thiếu công bằng và sự lơ là của các chính phủ. Báo cáo kêu gọi hành động mạnh mẽ hơn để tăng cường giám sát đối với ngành công nghiệp vàng.