Việt Nam hiện đang tham gia rất nhiều Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới. Chính sự hội nhập kinh tế sâu rộng này đã mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam tăng trưởng và đa dạng hoá thị trường xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài và mang lại những tác động tích cực đối với phát triển kinh tế xã hội của cả nước nói chung và các địa phương nói riêng.

Số liệu thống kê cho thấy, tổng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều của 5 thành phố trực thuộc Trung ương với các nước trong FTA giai đoạn 2021-2022 ước đạt hơn 449 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu ước đạt 189,5 tỷ USD; nhập khẩu ước đạt 259,4 tỷ USD.

Riêng với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong hai năm 2021-2022, tổng kim ngạch trao đổi thương mại giữa 5 thành phố với các nước CPTPP đạt 79,751 tỷ USD. Với EVFTA, doanh nghiệp 5 thành phố đã xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 14,179 tỷ USD tới các nước EU.

Báo cáo của Bộ Công Thương về tình hình Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA mới đây cũng cho thấy: Năm 2022 có 52/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với các nước CPTPP, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Đối với các nước EVFTA, có 49/63 địa phương có hoạt động xuất khẩu với khu vực này, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Tương tự, năm 2022 có 44/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với Vương quốc Anh theo Hiệp định UKVFTA, tăng 13 địa phương so với năm 2021.

Doanh nghiệp cần nhiều hỗ trợ để tận dụng tốt cơ hội từ các FTA - Ảnh: TTXVN

Mặc dù xuất khẩu sang thị trường các FTA tăng trưởng tích cực, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của nhiều địa phương, tuy nhiên ghi nhận thực tế cho thấy, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường các FTA chưa đạt như kỳ vọng. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi giấy chứng nhận ưu đãi (C/O) ưu đãi chưa cao. Số lượng doanh nghiệp trong nước xuất khẩu sang các thị trường FTA vẫn khiêm tốn.

Ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Kinh tế Tổng hợp, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, trên thực tế, bên cạnh việc một số địa phương chủ động trao đổi với cơ quan chức năng và chuyên gia để có thể hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp thực thi các FTA, thì vẫn có nhiều doanh nghiệp chỉ quan tâm làm thế nào để tháo gỡ được những khó khăn trước mắt và việc tiếp cận các FTA thế hệ mới như EVFTA hay CPTPP rất xa vời với họ.

Về vấn đề này, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại Đa biên (Bộ Công Thương) thông tin thêm, thời gian vừa qua, trung bình một ngày có khoảng một hội nghị, hội thảo diễn ra để tuyên truyền về các FTA. Dù vậy, độ sâu của các hoạt động tuyên truyền vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp.

Theo ông Khanh, mục đích cơ quan chức năng muốn tuyên truyền và hướng đến những người chủ doanh nghiệp, những người có quyền quyết định, nhưng thực tế nhiều hội nghị, hội thảo không có đại diện của lãnh đạo doanh nghiệp tham dự. Đáng nói, "ở nhiều địa phương nhân lực nhiều nơi còn hạn chế, một cán bộ phụ trách kiêm các công việc, nhiều địa phương chưa có một chương trình hỗ trợ cụ thể cho từng ngành nghề, hay những mặt hàng chủ lực, để lĩnh vực có thể tận dụng hiệu quả các cơ hội từ các FTA mang lại" - ông Khanh chỉ ra.

Từ thực tế này, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đã đồng ý giao Bộ Công Thương xây dựng một kế hoạch tuyên truyền tổng thể, lấy ý kiến các bộ, ngành, phối hợp với các địa phương để định vị được thời gian tới sẽ tuyên truyền những gì và các bộ, ngành, các địa phương sẽ cùng phối hợp với nhau để không bị chồng chéo, đi sâu vào những vấn đề doanh nghiệp cần quan tâm- ông Khanh cho hay và nhấn mạnh, Bộ Công Thương cũng định hướng, xây dựng sự kết nối về hệ sinh thái của các mặt hàng và giữa các tỉnh có cùng mặt hàng chiến lược.

Đồng thời, bộ tập trung xây dựng các khóa đào tạo chuyên gia về FTA, xây dựng các chương trình đào tạo với các trường đại học nhằm tạo nguồn cho các doanh nghiệp, cho cơ quan quản lý trong thời gian tới… Các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực vẫn được triển khai tại các địa phương, nhưng phần lớn các hoạt động này chủ yếu được thực hiện trong khuôn khổ chính sách phát triển chung của tỉnh, không phải dành riêng cho việc thực thi FTA nào đó. Điều này dẫn đến hoạt động hỗ trợ mang tính dàn trải, chưa có điều kiện tập trung vào các lĩnh vực hoặc ngành hàng có thế mạnh của tỉnh và có cơ hội tiếp cận thị trường từ các FTA.

"Chính phủ đã giao Bộ Công Thương xây dựng FTA Index, dự kiến cuối năm nay, có thể công bố được một bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện FTA tại các tỉnh, thành và địa phương" - ông Khanh thông tin và kỳ vọng, với tư duy tương tự như chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh - PCI, Bộ chỉ số FTA Index sẽ giúp cho các tỉnh quan tâm hơn, chú ý trọng nhiều hơn đến việc tận dụng hiệu quả các FTA. Việc xây dựng Bộ chỉ số FTA Index sẽ giúp phản ánh mức độ hiệu quả của các FTA đem lại cho các địa phương, đặc biệt đánh giá tác động đến những đối tượng thụ hưởng trực tiếp là doanh nghiệp và người tiêu dùng.