Mới đây, Costa Rica đã chính thức đệ trình kiến ​​nghị gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), được cho là hiệp định thương mại khu vực rộng lớn và tham vọng nhất ở châu Á - Thái Bình Dương.

Đơn của Costa Rica nhấn mạnh sự quan tâm ngày càng tăng của các chính phủ Mỹ Latinh trong việc sử dụng CPTPP như một cơ chế để tăng cường mối liên kết với châu Á - Thái Bình Dương — một chiến lược sẽ giảm bớt sự phụ thuộc các nước này vào một đối tác thương mại duy nhất và đa dạng hóa / tăng trưởng xuất khẩu và các nguồn đầu tư. CPTPP là hiệp định xuyên Thái Bình Dương lớn đầu tiên mà hầu hết các thành viên ở phía đông Thái Bình Dương là người Mỹ Latinh - Chile, Mexico và Peru. Chỉ trong năm qua, Costa Rica và Ecuador đã chính thức nộp đơn xin trở thành thành viên và Uruguay đã tuyên bố ý định tham gia hiệp định này.

Bất chấp sự nhiệt tình mới ở Mỹ Latinh đối với CPTPP, sự cam kết của khu vực này với hiệp định này có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Các chu kỳ bầu cử biến động và bất ổn chính trị ngày càng tăng trong khu vực có khả năng làm thay đổi cam kết của khu vực và khả năng đàm phán và phê chuẩn, một thỏa thuận giống như CPTPP. Việc Costa Rica tuyên bố tham gia CPTPP được đưa ra một tháng sau khi nước này bắt đầu đàm phán để gia nhập Liên minh Thái Bình Dương.

Những quyết định này là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của tổng thống mới đắc cử Rodrigo Chaves nhằm mở cửa cho Costa Rica sang châu Á. Cuộc bầu cử của ông Chaves diễn ra sau tám năm các chính phủ do Đảng Hành động Công dân tiến bộ và xã hội dân chủ (PAC) lãnh đạo, theo một số cơ quan công nghiệp của đất nước này, không ưu tiên lĩnh vực thương mại.

Tuy nhiên, cuộc bầu cử diễn ra vào thời điểm gây bất bình chính trị sâu sắc ở Costa Rica có thể gây rủi ro cho chương trình nghị sự kinh tế đầy tham vọng của ông Chaves. Trong bối cảnh 90% người Costa Rica không xác định với bất kỳ đảng phái cụ thể nào và 89% tin rằng các nhà lãnh đạo thay mặt các nhóm quyền lực và để mang lại lợi ích cho bản thân, chủ nghĩa trắng trong cuộc bầu cử gần đây đã ghi nhận kỷ lục 43% mọi thời đại.

Tương tự với tình huống của Costa Rica, thông báo của tổng thống Uruguay Luis Calle Pou rằng Uruguay sẽ đề nghị gia nhập CPTPP vào đầu tháng 8 được đưa ra sau khi Calle Pou cũng thông báo rằng Uruguay sẽ đàm phán một FTA với Trung Quốc. Những quyết định này là một phần trong chiến lược của Calle Pou nhằm đa dạng hóa thị trường của Uruguay và cải thiện các điều kiện tiếp cận thị trường cho hàng hóa và dịch vụ của Uruguay trong khu vực — một sự thay đổi trong lập trường chính sách thương mại của Uruguay sau 15 năm có các chính phủ tiến bộ.

Tuy nhiên, cách tiếp cận chủ động của Calle Pou đối với thỏa thuận thương mại đã xung đột với tư cách thành viên của Uruguay trong MERCOSUR, một khối thương mại bao gồm Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay. Trong hội nghị thượng đỉnh MERCOSUR mới nhất, cả Paraguay và Argentina đều lập luận rằng thỏa thuận MERCOSUR không cho phép các thành viên đàm phán các thỏa thuận độc lập với các nước không phải thành viên, như Uruguay đang cố gắng làm với Trung Quốc và CPTPP. Calle Pau đã lập luận rằng không có điều khoản rõ ràng nào ngăn cản Uruguay ký kết các hiệp định này và ưu tiên của nó là tạo dấu ấn cho MERCOSUR bằng một số linh hoạt để các thành viên đàm phán các hiệp định với các thị trường khác.

Với những ưu tiên tương tự và kể từ khi đắc cử vào năm 2021, Guillermo Lasso, Tổng thống Ecuador, đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là ký các thỏa thuận thương mại với 10 quốc gia ở châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ trong ba năm tới. Kể từ đó, Ecuador đã nộp đơn gia nhập CPTPP và khởi động đàm phán FTA với Trung Quốc.

Tuy nhiên, chương trình nghị sự đầy tham vọng của Lasso đã lùi lại sau một thời gian xảy ra các cuộc biểu tình gây rối loạn cao độ đã làm rung chuyển Ecuador vào đầu năm nay. Lasso đã đưa ra các biện pháp thắt lưng buộc bụng bao gồm tăng thuế và cắt giảm trợ cấp nhiên liệu như một phần của thỏa thuận trị giá 6,5 tỷ USD với IMF. Để đối phó với tác động của những biện pháp này, do giá nhiên liệu và thực phẩm bị lạm phát, gây ra một loạt các cuộc biểu tình trên toàn quốc khiến đất nước tê liệt. Rủi ro chính trị và sự không chắc chắn cũng ảnh hưởng đến các thành viên CPTPP hiện tại, Chile và Peru. Chile, quốc gia chưa phê chuẩn CPTPP, đã bầu ra một chính phủ mới vào năm ngoái, có khả năng thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận đàm phán và phê chuẩn các FTA sau khi nước này kết thúc một cuộc Cải cách Hiến pháp đang diễn ra.

Với sự nhiệt tình và cam kết của Costa Rica, Ecuador và Uruguay đối với CPTPP cũng như cơ hội trước mắt có sẵn để đảm bảo các chính phủ hiện tại có vốn chính trị để đàm phán và phê chuẩn các hiệp định, việc gia nhập của các nước này sẽ là ưu tiên hàng đầu đối với các thành viên CPTPP.

Tuy nhiên, việc cho phép cả ba nước tham gia các hiệp định sẽ là một thách thức. Các thành viên CPTPP đã không đưa ra bất kỳ tuyên bố hoặc quyết định nào liên quan đến yêu cầu thành viên hiện tại của Trung Quốc và Đài Loan, điều này có thể có ý nghĩa chính trị, chiến lược và an ninh đáng kể. Với những yêu cầu đặt ra, vẫn chưa rõ liệu các bên nộp đơn khác có thể hoặc không thể tham gia các thủ tục gia nhập CPTPP hay không.