Đại biểu cảm thấy khó hiểu về một số bản án đã tuyên

Tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (TP. Đà Nẵng) cho biết, qua nghiên cứu đơn và các bản án, đại biểu nhận thấy có những điểm khó hiểu, khó lý giải về một số bản án đã tuyên.

Vụ thứ nhất đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy dẫn chứng là vụ Phan Văn Anh Vũ và các bị cáo phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, được Tòa án nhân dân (TAND) TP. Hà Nội xử sơ thẩm ngày 30/1/2019 và TAND cấp cao tại Hà Nội xử phúc thẩm ngày 13/6/2019.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, vụ án này xác định thiệt hại là 7 tài sản của Nhà nước mua, thuê trái phép, trị giá thiệt hại của tài sản được xác định tại thời điểm các bị cáo thực hiện hành vi phạm tội là năm 2010 và năm 2011. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã kháng nghị bản án nói trên và đề nghị Hội đồng thẩm phán TAND tối cao sửa bản án theo cách xác định trị giá thiệt hại tại thời điểm khởi tố.

Ngày 5/9/2019, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã bác đơn kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, trong đó nêu "về xác định thiệt hại trong vụ án khoa học pháp lý và pháp luật hình sự đều quy định việc xác định thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra được xác định tại thời điểm bị cáo thực hiện hành vi phạm tội”.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, đây là cơ sở để xác định trách nhiệm hình sự của bị cáo, trong vụ án này Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm đã xác định thiệt hại của vụ án là 7 tài sản đã mua, thuê trái phép đang bị kê biên là đầy đủ, đúng bản chất vụ án và giá trị của nó được xác định tại thời điểm các bị cáo thực hiện hành vi phạm tội là đúng pháp luật.

Vụ thứ hai đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy dẫn chứng là vụ Trần Văn Minh và các bị cáo phạm tội vi phạm quy định về sử dụng, quản lý tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và vi phạm các quy định về quản lý đất đai.

“Trong vụ án này, cả bản án sơ thẩm của TAND TP. Hà Nội ngày 13/1/2020 và bản án phúc thẩm của TAND cấp cao tại Hà Nội ngày 12/5/2020 lại xác định trị giá tài sản thiệt hại tại thời điểm khởi tố vụ án, tức là thời điểm năm 2018”, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho biết.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho rằng, 2 vụ án đều được TAND TP. Hà Nội và TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử đều liên quan tới 3 tài sản của Nhà nước tại TP. Đà Nẵng. Một là, nhà đất số 319 đường Lê Duẩn. Hai là, dự án vệt ven biển đường Trường Sa và ba là, đất công viên An Đồn cũ nhưng lại không thống nhất trong cách xác định trị giá thiệt hại của tài sản.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, một vụ thì trị giá thiệt hại xác định tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội, còn một vụ thì trị giá thiệt hại xác định tại thời điểm khởi tố vụ án, trong khi Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã ban hành quyết định giám đốc thẩm số 14 trước thời điểm xét xử vụ án Trần Văn Minh và đồng phạm là đã xác định thiệt hại phải được tính từ thời điểm thực hiện hành vi phạm tội.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị Chánh án TAND tối cao làm rõ, vì sao tòa án lại áp dụng không thống nhất việc xác định trị giá tài sản thiệt hại đối với 3 tài sản Nhà nước ở 2 vụ án nói trên?

Cùng với đó, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đặt câu hỏi với Chánh án TAND tối cao: Hội đồng thẩm phán TAND tối cao cần làm gì để bảo đảm sự thống nhất, công bằng, khách quan trong việc xét xử 2 vụ án nêu trên, tạo niềm tin cho cử tri về sự công minh của pháp luật?

Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu 3 cơ sở khoa học

Trả lời đại biểu, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình đã nêu ra 3 cơ sở khoa học về thời điểm xác định hậu quả của một hành vi phạm tội. Một là, tất cả các yếu tố cấu thành tội phạm đều phải được xác định ở một thời điểm, đó là thời điểm sự kiện phạm tội xảy ra, không thể có việc hành vi động cơ, mục đích, thủ đoạn xác định ở thời điểm sự kiện phạm tội xảy ra còn hậu quả thì để vài ba năm sau khi khởi tố mới xác định, điều đó là không công bằng.

Thứ hai, theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, hậu quả của hành vi phạm tội gây ra cho xã hội phải do chính hành vi đó gây ra chứ không phải do các yếu tố bên ngoài. “Việc một lô đất tăng giá ở năm này ví dụ là 100 tỷ đồng, sang năm lên 200 tỷ đồng, sang năm nữa lên 300 tỷ đồng, đó là do thị trường chứ không phải do hành vi phạm tội gây ra. Nếu như chúng ta xác định đất như thế thì trong thực tế sẽ có những bất cập khác, ví dụ đối với những vụ buôn lậu, hối lộ hay trộm cắp, tham ô điện thoại, máy tính chẳng hạn, đất thì tăng theo thời gian, còn máy tính thì lại giảm theo thời gian, cho nên nếu như tính như vậy thì một loại tội sẽ tăng còn một loại tội sẽ giảm, điều này là không hợp lý”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu thực tế.

Cuối cùng là hành lang pháp lý. Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, theo yêu cầu Quốc hội, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã có một nghị quyết hướng dẫn và tất cả các vụ án sẽ phải xử xác định hậu quả thời điểm thực hiện hành vi phạm tội, không phải là ở thời điểm phát hiện. Bởi vì có thể nhiều năm sau chúng ta mới phát hiện, không thể lấy nhiều năm sau để xác định được thời điểm phạm tội, hành lang pháp lý là như vậy. “Những vụ án mà xảy ra trước khi có nghị quyết của Hội đồng thẩm phán mà trái với Nghị quyết Hội đồng thẩm phán, không đúng thì sẽ phải xem xét lại”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết.

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, đại biểu có đưa ra vụ án, trình tự xem xét lại những vụ án đã xác định không đúng thời điểm gây hậu quả của hành vi phạm tội thì theo trình tự của luật định, đại biểu có đề nghị là Tòa án phải làm việc này, việc khác, xem xét lại một vụ án có điều kiện của nó và điều kiện đó được ghi trong luật.

“Muốn xem xét lại đề nghị đại biểu làm đúng quy định như vậy, còn chúng tôi không thể căn cứ vào ý kiến phát biểu tại hội trường hay là của ai đó mà xem xét lại, việc này không đúng trình tự tố tụng”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.