CôngThương - Theo báo cáo của các đoàn kiểm tra Bộ Tài chính, 6 tháng đầu năm 2011, Petrolimex lỗ trên 1.318, 578 tỷ đồng; PV Oil lỗ trên 346,464 tỷ đồng; Petimex lỗ 136,368 tỷ đồng; riêng Saigon Petro có lợi nhuận trước thuế là 156.342 tỷ đồng. Nguyên nhân lỗ chủ yếu do chênh lệch của việc điều chỉnh tỷ giá.

Thứ trưởng Vũ Thị Mai cho biết, mục đích đợt kiểm tra vừa qua của Bộ Tài chính nhằm phát hiện những bất cập trong kinh doanh cũng như trong cơ chế điều hành mặt hàng xăng dầu để làm cơ sở phục vụ cho công tác điều hành thời gian tới

Theo kết luận của Bộ Tài chính, qua kiểm tra 4 doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu (Petrolimex, PV Oil, Saigon Petro và Công ty TNHH một thành viên thương mại dầu khí Đồng Tháp- Petimex) cho thấy: Trong điều kiện năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp đầu mối không đồng đều, thị trường kinh doanh xăng dầu còn bị phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh (Petrolimex) hoặc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thì việc Nhà nước thực  hiện các biện pháp kiểm soát và điều hành giá bán lẻ xăng dầu là giải pháp hợp lý để góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an  sinh xã hội.

Bộ Tài chính khẳng định, việc điều chỉnh giảm giá bán lẻ xăng dầu tại thời điểm 26/8/20011 của Liên Bộ là hợp lý, vì tại thời điểm này nếu căn cứ vào giá vốn hàng nhập khẩu, và nếu doanh nghiệp thực hiện theo đúng định mức chi phí kinh doanh thì đều có lãi (trừ Công ty TMDK Đồng Tháp vì giá vốn hàng nhập khẩu 6 tháng đầu năm quá cao).

Tại thời điểm 26/8, kết quả kinh doanh xăng dầu nội địa của các doanh nghiệp từ 1/7 đến 26/8 về cơ bản không lỗ lớn hoặc có lãi (ví dụ: Petrolimex báo cáo ước lãi 130 tỷ đồng, Saigon Petro lỗ 44,6 tỷ đồng nhưng nếu thực hiện đúng chi phí kinh doanh định mức theo Nghị định 84 sẽ lãi 48 triệu đồng; Công ty TMDK Đồng Tháp lỗ 55,23 tỷ đồng nhưng nếu thực hiện đúng chi phí định mức thì sẽ có lãi 22 tỷ đồng)

Bộ Tài chính đã chỉ ra một số vi phạm trong công tác quản trị doanh nghiệp như: việc trích lập quỹ khoa học công nghệ không đủ điều kiện, các khoản chi phí không liên quan đến kinh doanh xăng dầu (ủng hộ từ thiện, xây nhà tình nghĩa, chênh lệch tỷ giá mua condensate không có chứng từ…).

Kiểm tra cũng cho thấy, chi phí kinh doanh thực tế của các doanh nghiệp đều vượt định mức chi phí kinh doanh để tính giá cơ sở theo Nghị định 84. Đặc biệt, việc chi thù lao đại lý tại một số thời điểm cao hơn định mức chi phí kinh doanh. Ngoài ra, về việc doanh nghiệp thực hiện chính sách bình ổn giá, bán hàng cho tổng đại lý, đại lý dưới giá vốn, tổ kiểm tra đã kiến nghị Bộ Tài chính chỉ đạo các đơn vị chức năng tiếp tục kiểm tra làm rõ.

Đối với quỹ bình ổn, Bộ Tài chính nhận xét, về cơ bản các doanh nghiệp chấp hành việc trích lập, sử dụng quỹ bình ổn BOG theo quy định. Việc duy trì quỹ bình ổn giá xăng dầu là cần thiết để thực hiện giữ ổn định giá bán xăng dầu trong giai đoạn vừa qua. Thực tế nếu không có cơ chế trích lập và sử dụng quỹ BOG thì tần xuất điều chỉnh giá sẽ cao, gây bất ổn cho sản xuất kinh doanh và đời sống nhân dân. Do có cơ chế trích lập quỹ BOG mà doanh nghiệp tiết giảm được một phần chi phí tiền vay do việc giảm trừ lãi tiền vay tương ứng với số dư nguồn quỹ BOG trong từng thời kỳ từ khi hình thành quỹ đến nay là 115 tỷ đồng (Petrolimex: 49 tỷ đồng; Saigon Petro: 27 tỷ đồng; PV Oil: 25 tỷ đồng, Petimex: 14 tỷ đồng). Tuy nhiên qua kiểm tra cho thấy, cơ chế trích, quản lý và sử dụng quỹ BOG tại doanh nghiệp còn một số bất cập và khó kiểm soát. Vì vậy, thời gian tới cần đưa quỹ về cơ quan nhà nước (Bộ Tài chính) quản lý.

Về việc xác định giá cơ sở theo quy định Nghị định 84/NĐ-CP và theo Thông tư 234/TT-BTC cơ bản là hợp lý, tuy nhiên cần điều chỉnh phù hợp hơn: chu kỳ tăng giảm giá và bước tính giá bình theo giá Platt’s còn tương đối dài (30 ngày); việc để lợi nhuận định mức trong công thức tính giá cơ sở có thể gây hiểu lầm và thiếu minh bạch trong xác định lỗ lãi kinh doanh xăng dầu.

Trong điều kiện nguồn cung xăng dầu phần lớn phải nhập khẩu (chiếm 68,65% tổng nguồn hàng) thì sự không ổn định tỷ giá hối đoái cũng là nguyên nhân cơ bản dẫn tới hoạt động kinh doanh xăng dầu bị lỗ.

Đặc biệt, qua kiểm tra cho thấy, trong những giai đoạn thị trường có nhiều biến động, giá vốn nhập khẩu cao, một số doanh nghiệp đầu mối đã dừng nhập khẩu hàng, ảnh hưởng đến việc dự trữ lưu thông, tạo áp lực và gây khó khăn, tăng lỗ cho các doanh nghiệp đầu mối khác (lý do vì không tiếp cận được vốn để nhập khẩu). Do đó, cần phải bổ sung thêm điều kiện về năng lực tài chính khi cấp phếp cho các doanh nghiệp đầu mối.

Từ thực tế kết quả kiểm tra, để hoàn thiện và nâng cao chất lượng hiệu quả công tác quản lý, điều hành kinh doanh xăng dầu theo cơ chế thị trường có sự quản lý cảu Nhà nước, Bộ Tài chính kiến nghị:

Bộ Công Thương chủ trì phối hợp Bộ Tài chính tổng kết tình hình thực hiện Nghị định 84/2009/NĐ-CP. Trên cơ sở đó trình Chính phủ các giải pháp để bổ sung và hoàn thiện cơ chế quản lý.

Đề nghị Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan khẩn trương xây dựng và ban hành định mức hao hụt xăng dầu và định mức thù lao đại lý phù hợp với từng loại hình kinh doanh xăng dầu, tạo cơ sở để các doanh nghiệp đầu mối cạnh tranh bình đẳng trong điều kiện giá xăng dầu còn có sự quản lý của Nhà nước, tránh việc tùy tiện nâng mức thù lao đại lý để cạnh tranh thiếu bình đẳng, tăng chi phí kinh doanh, gây sức ép tăng giá.

Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi bổ sung cơ chế xác định giá xăng dầu và trích lập, sử dụng quỹ BOG cho phù hợp với thực tiễn.

Đề nghị Ngân hàng Nhà nước có cơ chế đảm bảo nguồn ngoại tệ cho việc nhập khẩu xăng dầu và ổn định tỷ giá, tạo cơ sở để Liên bộ Tài chính- Công Thương điều hành giá xăng dầu và doanh nghiệp chủ động, kịp thời trong việc nhập tạo nguồn hàng…

Trong phần trả lời báo chí về việc các doanh nghiệp chi thù lao đại lý tại một số thời điểm vượt cao hơn chi phí định mức, Thứ trưởng Vũ Thị Mai cho rằng: Hiện nay theo Thông tư 36 của Bộ Công Thương thì chi phí thù lao đại lý là theo thỏa thuận giữa các đầu mối với tổng đại lý, đại lý. Kết quả kiểm tra thực tế, có doanh nghiệp chi thù lao vượt trên mức 600 đồng/lít, thậm chí có lúc gần 1.000 đồng/lít. Trong điều kiện Nhà nước thực hiện chính sách bình ổn giá thì doanh nghiệp đầu mối và các tổng đại lý, đại lý phải có chính sách tiết giảm chi phí để cùng Nhà nước và người tiêu dùng thực hiện tốt Nghị quyết 11/CP. Vì vậy, cần thiết phải có quy định khống chế thù lao đại lý.

Trả lời về việc các doanh nghiệp chi vượt định mức chi phí là đúng hay sai, trong khi nhiều ý kiến cho rằng chi phí định mức 600 đồng/lít là quá thấp, quá lạc hậu vì định mức này xây dựng từ năm 2009, Thứ trưởng Vũ Thị Mai cho biết: Chi phí 600 đồng/lít xăng dầu còn có phù hợp hay không, đây là vấn đề mà 2 Bộ Tài chính và Công Thương cũng đang đặt ra. Tuy nhiên, cần có khảo sát để đưa ra mức chi phí phù hợp và để đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng nhưng doanh nghiệp cũng phải có lãi hợp lý.

Thứ trưởng không kết luận việc vượt chi phí định mức là đúng hay sai vì mục đích kiểm tra để rà soát giá vốn nhập khẩu, làm cơ sở hoàn thiện cơ chế chứ đây không phải cuộc thanh tra để xử lý sai phạm của DN, Bộ Tài chính không xử phạt nhưng các tổ kiểm tra chỉ ra những bất cập để doanh nghiệp phải tự rà soát và điều chỉnh .

Bà Vũ Thị Mai cũng cho biết, thời gian tới sẽ tiến hành rà soát chi phí ở từng vùng, miền khác nhau. Đối với vùng cao, vùng sâu, vùng xa, khó khăn chính sách cũng phải đảm bảo chi phí để doanh nghiệp có thể kinh doanh có lãi, bảo đảm nguồn hàng cho các vùng này.

Đối với khoản lỗ của doanh nghiệp do chênh lệch tỷ giá, bà Mai khẳng định không còn cơ chế bù lỗ cho doanh nghiệp nhưng Nhà nước sẽ thông qua các công cụ thuế nhập khẩu, quỹ bình ổn giá và điều hành giá để đảm bảo hài hòa 3 lợi ích của Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Trả lời câu hỏi việc doanh nghiệp chi thù lao và chi phí vượt định mức có ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng hay không, ông Nguyễn Tiến Thỏa- Cục trưởng Cục Quản lý Giá- khẳng định: Người tiêu dùng không phải chịu những chi phí vượt định mức của doanh nghiệp, vì trong cách tính giá cơ sở, chi phí luôn là 600 đồng/lít xăng dầu. Nhà nước không cấp bù cho doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp chi vượt định mức thì phải tự lo trang trải.

Thanh Hương