Khi nào được miễn trách nhiệm hình sự?

Chiều 12/1, Tòa án nhân dân TP. Hà Nội tuyên án đối với 38 bị cáo trong vụ án liên quan đến Công ty CP Công nghệ Việt Á, Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ và một số địa phương.

Cựu Giám đốc CDC Bình Dương Nguyễn Thành Danh được miễn trách nhiệm hình sự trong vụ Việt Á

Ông Nguyễn Thành Danh, cựu Giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Bình Dương, là người duy nhất được tòa sơ thẩm miễn trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.

Bản án sơ thẩm đánh giá ông Danh có cống hiến trong chống dịch, mặc dù đã đủ tuổi nghỉ hưu song vẫn tiếp tục bảo vệ sức khỏe của người dân. Bị cáo "dám nghĩ, dám làm" không vụ lợi, nhiều lần từ chối nhận quà của Phan Quốc Việt, Tổng giám đốc Công ty Việt Á.

Vậy từ sự việc này, hiểu thế nào là miễn trách nhiệm hình sự?

Trao đổi với Vuasanca , Luật sư Phạm Ba Đô - Công ty Luật TNHH SJKLAW (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho rằng, miễn trách nhiệm hình sự được quy định tại điều 29 Bộ Luật Hình sự. Người có hành vi vi phạm nhưng khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa. Nghĩa là người này có tội nhưng được miễn trách nhiệm, chứ không phải là người này bị oan sai.

Theo Luật sư Đô, miễn trách nhiệm hình sự là một trong những nội dung thể hiện chính sách khoan hồng nhân đạo của pháp luật đối người thực hiện hành vi phạm tội khắc phục hậu quả, sửa chữa lỗi lầm, giảm bớt thiệt hại cho xã hội.

Luật sư Phạm Ba Đô

Hậu quả pháp lý đối với việc miễn trách nhiệm hình sự là người đó không phải chịu hình phạt được quy định tại Bộ Luật Hình sự hoặc các biện pháp tư pháp thay thế cho hình phạt, và không được coi là có án tích. Cũng vì điều này, điều 29 Bộ Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định rất cụ thể các căn cứ để miễn trách nhiệm hình sự:

- Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa;

- Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử, người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội nữa;

- Người phạm tội tự thú, khai rõ sự việc, góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả của tội phạm và lập công lớn hoặc có cống hiến đặc biệt, được Nhà nước và xã hội thừa nhận.

"Đối chiếu với quy định trên, trường hợp cựu Giám đốc CDC tỉnh Bình Dương Nguyễn Thành Danh được miễn trách nhiệm hình sự có thể xuất phát từ căn cứ do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa, đồng thời, cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả của tội phạm và lập công lớn hoặc có cống hiến đặc biệt, được Nhà nước và xã hội thừa nhận", Luật sư Phạm Ba Đô cho hay.

Miễn trách nhiệm hình sự, có được bồi thường?

Nhiều người băn khoăn rằng, tính đến thời điểm đưa vụ án ra xét xử, cựu Giám đốc CDC Bình Dương Nguyễn Thành Danh đã bị tạm giam hơn 10 tháng. Với việc miễn trách nhiệm hình sự, liệu ông Danh có được bồi thường cho thời gian nêu trên?

Luật sư Phạm Ba Đô cho rằng, miễn trách nhiệm hình sự là việc một người đã có hành vi phạm tội, nhưng có căn cứ để miễn trách nhiệm hình sự cho người phạm tội đó.

"Về bản chất pháp lý, với hành vi của ông Nguyễn Thành Danh, cựu Giám đốc CDC Bình Dương thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội nên cơ quan điều tra đã khởi tố, tạm giam để tiến hành điều tra, truy tố, xét xử là có căn cứ. Tuy nhiên, trường hợp này, tòa án xác định hành vi của ông Danh vi phạm pháp luật, nhưng quyết định áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt là miễn trách nhiệm hình sự", Luật sư Đô phân tích.

Do đó, Luật sư Đô cho rằng, trường hợp của ông Danh không có quyền yêu cầu bồi thường oan, sai theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

Bên cạnh đó, việc Hội đồng xét xử miễn trách nhiệm hình sự đối với bị cáo Danh dựa trên tinh thần của Đảng và Nhà nước về đấu tranh phòng chống tham nhũng và bảo vệ cán bộ dám nghĩ dám làm theo các Nghị quyết của Đảng và Nghị định của Chính phủ. Đây là chính sách pháp Luật mới, là tình hình mới là căn cứ để áp dụng điều 29 Bộ Luật hình sự miễn trách nhiệm hình sự cho những cán bộ "vượt rào" gây thiệt hại nhưng "không tư lợi".