Cân đối quỹ hưu trí

Theo phân tích của ngành BHXH, tuổi nghỉ hưu ở nước ta thấp hơn nhiều so với quy định. Hiện tuổi nghỉ hưu bình quân năm 2012 chỉ là 54,17 tuổi, trong đó nam là 55,61 tuổi và nữ là 52,56 tuổi; tỷ lệ nghỉ hưu đúng tuổi chiếm khoảng 40,5%; số người nghỉ hưu sớm trước tuổi chiếm tỷ lệ cao, trên 50%. Trong khi đó, tuổi thọ bình quân của nước ta tăng lên (73 tuổi). Do đó, nếu thời gian bình quân đóng BHXH và tuổi nghỉ hưu vẫn giữ nguyên thì thời gian hưởng lương hưu kéo dài khoảng 20 năm. Như vậy, sẽ dẫn đến tình trạng mất cân đối quỹ BHXH.

Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho hay, quỹ BHXH là quỹ tài chính dài hạn với nguyên tắc cơ bản là đóng và hưởng, được hình thành chủ yếu từ đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và sự hỗ trợ của nhà nước trong một số trường hợp nhằm bảo đảm khả năng chi trả các chế độ BHXH cho người lao động và thân nhân của họ. Vì vậy, quỹ BHXH được nhà nước bảo hộ và ban hành các chính sách nhằm bảo toàn, tăng trưởng quỹ để bảo đảm an sinh xã hội bền vững.

Hiện đang có sự mất cân đối giữa mức đóng và mức hưởng của quỹ hưu trí, chủ yếu do tỷ lệ đóng là 22% tiền lương tháng, trong khi tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa là 75% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân của nam là 2,5% cho một năm đóng, của nữ là 3% cho một năm đóng là quá cao so với bình quân các nước trên thế giới (chỉ là 1,7%). Xu hướng chung của thế giới khi tuổi thọ bình quân tăng đều điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo hướng tăng tương ứng nhằm bảo đảm ổn định quỹ hưu trí.

Thực hiện theo lộ trình

Trước mắt, theo ông Liệu, tăng tuổi nghỉ hưu có thể thực hiện đối với một số nhóm đối tượng, sau đó mở rộng ra toàn bộ lực lượng lao động. Tuy nhiên phải theo hướng bảo đảm bình đẳng giới, phù hợp đặc thù nghề nghiệp, đặc điểm tâm sinh lý, điều kiện lao động, tận dụng nguồn lao động chất lượng cao và phải tính đến việc bố trí việc làm cho lao động trẻ.

Ngoài ra, theo tính toán của ngành BHXH, việc tăng tuổi nghỉ hưu cũng cần bổ sung quy định, khi đã đủ tuổi nghỉ hưu mà người lao động tiếp tục làm việc thì tiếp tục được đóng BHXH. Trong quá trình làm việc quá tuổi, nếu người lao động dừng làm việc tại bất kỳ thời điểm nào cũng đều được hưởng lương hưu mà không bị ràng buộc bởi điều kiện gì. “Điều này tạo tính cơ động, phù hợp với nền kinh tế thị trường; đồng thời cũng là quy định mở cho người sử dụng lao động nhằm tận dụng kinh nghiệm, tay nghề, trình độ chuyên môn của người lao động” - ông Liệu nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo ông Liệu, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là vấn đề nhạy cảm, tác động tới tất cả các mặt của đời sống xã hội. Do vậy, để tạo sự đồng thuận cao, cơ quan chủ trì phải tính toán khoa học, chặt chẽ; cần có sự chuẩn bị về tâm lý cho người lao động cũng như người sử dụng lao động và có lộ trình phù hợp. Đồng thời, phải lường trước những tác động của chính sách để khi ban hành phải mang lại những điều tốt hơn cho người lao động và bảo đảm lợi ích kinh tế và tài chính lâu dài cho đất nước.