“Đụng lợn Tết” là một phong tục đẹp của người mường Hòa Bình nói chung và người Mường Thàng (huyện Cao Phong), Mường Động (huyện Kim Bôi), Mường Bi (huyện Tân Lạc)… nói riêng. Ngày ăn đụng lợn là ngày vui vẻ, ấm áp trong sự sẻ chia, đoàn tụ của cả gia đình. Ngoài ra còn là dịp anh em, họ hàng, những người láng giềng, bạn bè thân thiết gặp nhau sau một năm vất vả với công việc.

Lợn để “đụng” ăn Tết là lợn đen bản địa hoặc lợn trắng do bà con người Mường tự nuôi dân dã

Theo tục lệ của người Mường Hòa Bình, khoảng từ ngày 26 đến ngày 30 Tết Âm lịch, gần như các gia đình đều lần lượt mổ lợn Tết mời anh em họ hàng, bạn bè và bà con hàng xóm đến ăn bữa cơm cuối năm. Đây là dịp để mọi người gặp mặt, chia sẻ niềm vui, kinh nghiệm làm ăn trong năm, chúc tụng những điều may mắn trong năm mới, giao lưu văn hóa thể hiện tinh thần đoàn kết trong cộng đồng các dân tộc.

Thịt lợn được chia ra từng phần để làm những món khác nhau trong dịp Tết

Thông thường, lợn để đụng ăn Tết là giống lợn đen bản địa hoặc lợn trắng của bà con tự nuôi dân dã. Đây là những con lợn vừa được nuôi nhốt vừa thả rông, không dùng cám tăng trọng, nên thịt lợn sạch, săn chắc, thơm ngon. Với những hộ không nuôi được thì sẽ tìm mua lợn sạch tại các thôn, bản vùng cao trong tỉnh để về thịt, phục vụ nhu cầu ngày Tết.

Những người đàn ông là những đầu bếp chính trong việc làm cỗ những ngày lễ, Tết của người Mường Hòa Bình

Anh Nguyễn Đức Trọng (tổ 1, phường Dân Chủ, TP. Hòa Bình) chia sẻ: “Tết năm nào nhà tôi cũng thịt lợn ăn đụng với họ hàng, làm mâm cơm tất niên mời anh em, bạn bè đến quây quần ăn bữa cơm đoàn viên. Phong tục này được gia đình tôi duy trì từ năm này qua năm khác, vừa để có thịt chế biến món ăn dâng lên bàn thờ tổ tiên, tiễn năm cũ, đón năm mới, vừa gắn kết tình cảm của các thành viên trong gia đình, họ mạc ngồi lại với nhau sau một năm làm việc vất vả”.

Theo anh Trọng, bình thường nếu thịt con lợn nhỏ khoảng 50 – 60kg thì 2 gia đình sẽ chung nhau, còn đối với những con to (hơn 1 tạ) thì 3 đến 4 gia đình cùng chung để ăn Tết. Truyền thống này người dân tộc Mường ở Hòa Bình còn gọi là “đụng” lợn Tết – một nét đẹp văn hoá cổ truyền từ bao đời của bà con xứ Mường.

Lợn khi “đụng” xong sẽ được chia ra cho các gia đình để mang về dự trữ làm thức ăn trong mấy ngày Tết

Anh Trọng cũng cho biết, lợn khi được mổ xong thì sẽ dùng một phần xương thịt để làm tiệc đãi khách. Phần còn lại được dùng để gói bánh chưng và được bảo quản để ngày Tết mang ra chế biến các món ăn khi anh em họ hàng đến chúc Tết. Nhiều gia đình còn để dành một phần thịt treo gác bếp làm món thịt lợn hun khói, thịt chua, thịt ướp… những đặc sản nổi tiếng của người dân Hòa Bình.

Còn bà Nguyễn Thị Lợi (tổ 1, phường Dân Chủ, TP. Hòa Bình) cho biết, việc thịt lợn ăn Tết không chỉ giúp gia đình chủ động được nguồn thực phẩm để chế biến món ăn trong dịp Tết mà còn giúp tăng tình đoàn kết, gắn bó giữa anh em họ hàng, bà con láng giềng, tạo không khí vui tươi, phấn khởi đón mừng năm mới, xuân về.

Sau khi “đụng” lợn Tết, nhiều gia đình sẽ lấy luôn thịt bắt tay vào gói bánh chưng

Bà Lợi thông tin, thịt lợn sẽ được chế biến thành nhiều món, trên mâm cỗ được bày biện những món ngon, hấp dẫn mang đậm hương vị truyền thống của đồng bào người Mường như: Thịt nướng, giò tai, chả chìa (sườn nướng), thịt lợn nhồi măng… Trước đây, nhiều nhà chưa có tủ lạnh tích trữ, người dân chế biến thịt lợn thành nhiều món như: Thịt chua, thịt gác bếp, lạp sườn, thịt ướp… để dành ăn mấy tháng sau Tết. Mỡ được rán, cất vào hũ sành ăn dần. Giờ cuộc sống bà con có điều kiện hơn, nhà nào cũng sắm tủ lạnh nên việc bảo quản thức ăn vô cùng thuận tiện.

Trong ngày 30 Tết Âm lịch, không khí đón khoảnh khắc Giao thừa của Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 đang gõ cửa từng nhà, mang theo hương sắc núi rừng và tình cảm của người dân miền núi Hoà Bình. Những phong tục tập quán đặc sắc ngày Tết như “đụng lợn Tết” của cha ông từ bao đời vẫn được các thế hệ con cháu gìn giữ, phát huy trong niềm vui và mong ước về một năm mới nhiều may mắn, an khang và hạnh phúc.