Luật Cạnh tranh 2018 được xây dựng trên cơ sở có sự kết hợp chặt chẽ giữa tư duy kinh tế và tư duy pháp lý trong đó nhấn mạnh mục tiêu tăng cường hiệu quả thực thi, có những điểm sửa đổi, bổ sung quan trọng như: (i) Mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; (ii) Sửa đổi và bổ sung hành vi cấm đối với cơ quan nhà nước; (iii) Hoàn thiện quy định kiểm soát thỏa thuận hạn chế cạnh tranh và bổ sung quy định về chính sách khoan hồng nhằm tăng cường hiệu quả thực thi; (iv) Bổ sung tiêu chí xác định sức mạnh thị trường đáng kể làm cơ sở xác định doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền; (v) Thay đổi căn bản cách tiếp cận để hoàn thiện các quy định kiểm soát tập trung kinh tế; (vi) Hoàn thiện quy định kiểm soát hành vi cạnh tranh không lành mạnh; (vii) Tổ chức lại cơ quan cạnh tranh để tăng cường hiệu quả thực thi; và (viii) Hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục trong tố tụng cạnh tranh.

Từ góc nhìn của cơ quan quản lý, qua 02 năm tổ chức thực thi Luật Cạnh tranh, những kết quả đạt được thể hiện như sau:

Thứ nhất, về hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn, thực thi Luật Cạnh tranh

Bộ Công Thương đã chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan xây dựng, trình Chính phủ ban hành 02 Nghị định hướng dẫn thực thi Luật Cạnh tranh 2018: (i) Ngày 26 tháng 9 năm 2019, Chính phủ ban hành Nghị định số 75/2019/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh; (ii) Ngày 24 tháng 3 năm 2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 35/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã báo cáo cấp có thẩm quyền trong việc hoàn thiện mô hình tổ chức của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia hướng tới xây dựng một cơ quan cạnh tranh đảm bảo vị thế độc lập, hiệu quả. Trên cơ sở đó, trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia.

Thứ hai, về công tác tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn pháp luật

Để Luật Cạnh tranh 2018 thực sự đi vào cuộc sống, đặc biệt là những điểm mới của luật được cơ quan, tổ chức, cộng đồng doanh nghiệp tuân thủ, thực thi, công tác tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn được đẩy mạnh và bằng nhiều hình thức khác nhau phù hợp với bối cảnh tình hình thực tế: hội thảo, khóa đào tạo, in tài liệu, sách hướng dẫn…

Thứ ba, tăng cường triển khai kiểm soát hoạt động tập trung kinh tế trên thị trường

Từ năm 2019 đến nay đã tiếp nhận và xử lý 125 hồ sơ thông báo tập trung kinh tế theo quy định của Luật Cạnh tranh 2018 với số lượng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế là 258 doanh nghiệp, trong đó, số lượng doanh nghiệp nước ngoài là 131(chiếm 51%) và số lượng doanh nghiệp Việt Nam là 127 (chiếm 49%); Chủ động nghiên cứu, rà soát các giao dịch mua bán, sáp nhập trên thị trường; Giám sát việc thực hiện quyết định xin hưởng miễn trừ tập trung kinh tế của doanh nghiệp.Thường xuyên rà soát các giao dịch tập trung kinh tế trên thị trường, cập nhật, thống kê và tổng hợp dữ liệu về tình hình mua bán, sáp nhập, hợp nhất, liên doanh của các doanh nghiệp trên phạm vi cả nước, các doanh nghiệp nước ngoài có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam.

Thứ tư, về quản lý hạn chế cạnh tranh: Chủ động tiến hành điều tra tiền tố tụng khoảng gần 100 vụ việc trên nhiều thị trường, lĩnh vực, ngành nghề để thu thập, xác minh các thông tin, dấu hiệu về các hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật cạnh tranh, trên cơ sở đó khởi xướng điều tra 5 vụ việc và đã có báo cáo Hội đồng cạnh tranh để xử lý đối với 4 vụ việc, trong đó có những vụ việc có tính thời sự và nhận được nhiều sự quan tâm như vụ việc lạm dụng vị trí thống lĩnh trên thị trường du lịch, vụ việc grab/uber.

Thứ năm, về điều tra và xử lý hành vi cạnh tranh không lành mạnh: trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2021, đã tiến hành điều tra theo thủ tục tố tụng cạnh tranh với 18 vụ việc có dấu hiệu vi phạm quy định về cạnh tranh không lành mạnh theo Luật Cạnh tranh 2004, thu về tổng số tiền phạt 1,621,000,000 đồng. Các hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị điều tra và xử lý tập trung chủ yếu vào các dạng hành vi: quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh, dèm pha doanh nghiệp khác, chỉ dẫn gây nhầm lẫn, bán hàng đa cấp bất chính (theo Luật Cạnh tranh 2004, bán hàng đa cấp bất chính được liệt kê là một trong các hành vi cạnh tranh không lành mạnh).

Với những kết quả đạt được, có thể nhận thấy, bước đầu Luật Cạnh tranh 2018 đã được triển khai thực hiện và dần đi vào cuộc sống, đặc biệt trong bối cảnh tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn ra trên thế giới, hoạt động mua bán, sáp nhập doanh nghiệp có xu hướng gia tăng, đặc biệt là xu hướng gia tăng các giao dịch mua bán, sáp nhập có vốn đầu tư nước ngoài.

Thực hiện tốt công tác giám sát thị trường, kiểm soát các hoạt động tập trung kinh tế trên cơ sở những quy định mới về điều kiện, quy trình, thủ tục… góp phần tạo lập môi trường kinh doanh công bằng, lành mạnh và một lần nữa khẳng định, phát huy vai trò, chính sách mới của Luật Cạnh tranh 2018 trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội.

Mặc dù vậy, sau 2 năm Luật Cạnh tranh 2018 có hiệu lực, việc triển khai tổ chức thực thi Luật Cạnh tranh 2018 còn gặp phải khó khăn do Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia chưa được thành lập nên công tác điều tra và xử lý các vụ việc vi phạm pháp luật cạnh tranh trong giai đoạn 2019-2021 không thể triển khai theo quy định.

Với mong muốn xây dựng mô hình cơ quan cạnh tranh có vị thế đủ mạnh, độc lập để thực hiện tốt vai trò là cơ quan tổ chức thực thi Luật Cạnh tranh nhằm duy trì, đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng, góp phần ổn định thị trường, phát triển kinh tế, xã hội, trong thời gian tới, Bộ Công Thương tiếp tục báo cáo Chính phủ sớm kiện toàn mô hình, tổ chức hoạt động hiệu lực, hiệu quả của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia./.