Thị trường vàng – giật mình vì bị từ chối

Thị trường vàng từ đầu năm đến tháng 6/2024 gần như điên loại. Người người, nhà nhà xếp hàng đi mua vàng. Hội chứng “đám đông” lại càng làm thị trường vàng tăng dựng đứng. Nhiều người muốn mua mà không được càng làm cho thị trường vàng “nóng rực”. Xếp hàng rồng rắn đi mua vàng. Những thông báo hết vàng miếng SJC, hay mỗi người chỉ được mua tối đa 5 chỉ, kèm theo đó phải ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước công dân dần trở lên quen thuộc. Nhiều người liên tưởng trở lại thời xếp mua hàng bằng tem phiếu.

Thị trường vàng (ảnh minh họa)

Biến động tăng giá vàng xảy ra có những thời điểm liên tiếp nhau. Thậm chí, có những ngày giá vàng leo dốc một cách thẳng đứng, biên độ thay đổi giá rất lớn qua mỗi lần tăng. Có thời điểm tăng 02 triệu, rồi giảm sốc 03 triệu/lượng; iá mua - giá bán cách nhau 3-4 triệu đồng/lượng, trong ngày mức giá thay đổi đến 20 lần.

Trong “cơn sốt” của thị trường vàng những ngày đầu tháng 3/2024, khoảng cách giữa giá trong nước và thế giới có lúc lên gần 18 triệu đồng/lượng. Chênh lệch so với giá thế giới có thời điểm lên đến hơn 20 triệu đồng/lượng. Bất chấp giá vàng lên cao nhất lịch sử, ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh xảy ra cảnh nhiều người đội nắng, xếp hàng chen chúc chờ mua vàng.

Thị trường vàng "nóng", Chính phủ yêu cầu Ngân hàng Nhà nước vào cuộc. Tuy nhiên, chính sách đấu thầu gần như mang lại hiệu quả ngược khi giá vàng đấu thầu bán ra còn cao hơn cả giá vàng đang được bán trên thị trường. Một phép cộng đơn giản đó là giá đấu thầu và các khoản chi phí thì đương nhiên giá vàng sẽ tiếp tục tăng. Trong nước, giá vàng SJC đã có lúc đạt đỉnh vào 10/05/2024 ở mức 92,4 triệu đồng/lượng. Đây là mức giá cao nhất trong lịch sử của thị trường vàng Việt Nam.

Việc này chỉ hạ nhiệt khi Ngân hàng Nhà nước triển khai phương pháp bình ổn thị trường vàng bằng cách bán vàng miếng SJC trực tiếp tới người dân thông qua 4 ngân hàng thương mại nhà nước và Công ty SJC bán ra thị trường theo giá Ngân hàng Nhà nước quy định, các ngân hàng không kiếm lời trong nghiệp vụ ủy thác này.

Mục tiêu giảm chênh lệch giá vàng miếng và thế giới của Ngân hàng Nhà nước có vẻ như đã có kết quả sau hàng loạt động thái bán can thiệp của Ngân hàng Nhà nước. Dù vậy, việc mua vàng miếng SJC trên thị trường không dễ dàng.

Tuy nhiên, khoảng 1-2 ngày trở lại đây, thông tin các cửa hàng SJC thông báo tạm ngưng mua vàng miếng SJC loại có số seri một chữ, vàng móp méo. Lý do SJC dừng thu mua vì lượng tồn kho đã lên cao nhưng chưa biết khi nào mới được Ngân hàng Nhà nước cho phép gia công. Thông tin này khiến nhiều người giật mình, bởi họ không bao giờ nghĩ đến vàng cũng bị từ chối.

Với nhiều người dân, việc mua vàng đôi khi là để tích trữ phòng khó khăn và để bớt đi những tác động của lạm phát, của sự mất giá của đồng tiền. Có nhiều người cứ tích dần, tích dần. Mỗi tháng, nửa năm, hay một năm, họ mua vào một chút. Thông tin tạm ngưng mua vàng miếng SJC loại có số seri một chữ, vàng móp méo khiến họ băn khoăn bởi vàng nào chẳng là vàng, cũng là hàng hóa, sao lại từ chối mua? Rồi nhiều người đi tra tìm lại vàng miếng SJC loại có số seri một chữ là gì?

Một số người đặt ngược lại vấn để, với loại vàng SJC hiện vẫn đang mua bán bình thường, liệu có một ngày nào đó, cũng sẽ nhận được thông báo tương tự. Nhiều người không khỏi hoang mang.

Phía doanh nghiệp SJC cho hay, trước đây khi thu đủ khoảng 1.000 lượng, công ty sẽ xin Ngân hàng Nhà nước gia công rồi sau đó cho giao dịch trở lại thị trường. Nhưng hiện nay, lượng tồn kho đã vượt 1.000 lượng mà chưa được cấp quota dập vàng nên công ty phải tạm dừng thu mua các loại này. Lượng vàng miếng tồn kho trên cũng không được bán ra thị trường. Do đó, khi nào xử lý hết số tồn kho trên, công ty mới có thể thu mua vàng từ người dân như thường lệ.

PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Trưởng bộ môn Thị trường tài chính Trường đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh – cho hay, vàng miếng SJC một chữ là những mẫu vàng miếng được SJC dập theo khuôn cũ có số seri gồm một chữ trước dãy số trên vàng miếng và được sản xuất từ trước năm 1996. Về chất lượng, vàng miếng một chữ không khác biệt so với vàng miếng hai chữ hiện tại. Xét về nguyên tắc, SJC phát hành ra vàng miếng thì phải thu mua, vì vàng là do chính SJC dập và bán ra. Hoạt động này khiến nhiều người nắm giữ vàng thời điểm trước hoang mang.

Đây cũng không phải lần đầu loại vàng miếng SJC loại một chữ bị các đơn vị từ chối mua. Trước đó, giai đoạn 2015-2016, thị trường vàng đã từng xảy ra trường hợp này. Thời điểm đó, SJC từ chối mua vào với lý do tương tự.

Cần những giải pháp căn cơ hơn

Vàng miếng SJC 1 chữ cái là những mẫu sản phẩm do Công ty SJC sản xuất giai đoạn từ năm 1992 đến năm 1996. Theo Luật về chất lượng sản phẩm, Công ty SJC phải chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm này. Vàng SJC 1 chữ cái và vàng 2 chữ cái cũng đã được Ngân hàng Nhà nước và Công ty SJC khẳng định là có chất lượng như nhau.

Nghị định 24/2012 ra đời, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định số 1623/QĐ-NHNN ngày 23/8/2012 về quản lý sản xuất vàng miếng. Quyết định nêu rõ, Công ty Vàng bạc Đá quý Sài Gòn SJC không được tiếp tục sản xuất vàng miếng mà chỉ được gia công vàng miếng SJC 99,99% cho Ngân hàng Nhà nước theo chỉ đạo về hạn mức, thời điểm sản xuất. Nguồn vàng nguyên liệu để tổ chức sản xuất vàng miếng và dưới sự quản lý, giám sát chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước.

Từ một doanh nghiệp sản xuất vàng miếng trước đó, Công ty SJC trở thành đơn vị gia công vàng miếng cho Ngân hàng Nhà nước. Và vàng miếng SJC cũng từ đó trở thành thương hiệu vàng miếng quốc gia. Theo một số liệu thống kê sơ bộ trước đó, có khoảng vài chục triệu lượng vàng SJC do Công ty SJC sản xuất trước khi Nhà nước quản lý.

Trong bối cảnh chính sách như hiện nay, khi người dân bán loại vàng này công ty vẫn mua vào nhưng khi bán ra lại rất khó khăn. Lượng hàng tồn kho lớn, gây mất cân đối vốn và có khả năng dẫn đến nhiều rủi ro. Vì vậy, SJC đã tạm ngưng mua vào, chờ được cấp phép gia công thêm từ Ngân hàng Nhà nước.

Doanh nghiệp thì chờ quyết định từ Ngân hàng Nhà nước. Người dân thì "ngóng cổ" chờ doanh nghiệp. “Đồng tiền đi liền khúc ruột”. Tiền được quy ra vàng để tích trữ nhưng lúc cần lại không thể bán. Câu chuyện thị trường vàng và Nghị định 24 một lần nữa lại cho thấy những hạn chế, bất cập đòi hỏi cần có những chính sách căn cơ hơn trong quản lý mặt hàng “đi liền với khúc ruột” của người dân như hiện nay.

Về trước mắt, các chuyên gia cho rằng, Ngân hàng Nhà nước cần mở hạn mức cho gia công lại vàng một chữ, dập vàng miếng theo khuôn hiện tại. Khi đó, SJC mới có thể giảm hàng tồn và tiếp tục bán vàng miếng ra thị trường. Về lâu dài, thủ tục cấp phép của nhà điều hành tiền tệ cần phải nhanh hơn, đơn giản hơn nhằm không làm gián đoạn việc thu mua vàng trên thị trường của các đơn vị.