Ông Nguyễn Văn Nam - Phó Chi cục trưởng Phụ trách Chi cục Kiểm lâm tỉnh Kon Tum

Với tầm nhìn chiến lược phát triển cây Sâm Ngọc Linh theo hướng bền vững, tỉnh Kon Tum đã đặt ra nhiều nhiệm vụ, mục tiêu cụ thể để bảo tồn, phát triển Sâm Ngọc Linh, đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ và xuất khẩu thời gian tới.

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, Vuasanca đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Nam - Phó Chi cục trưởng Phụ trách Chi cục Kiểm lâm tỉnh Kon Tum.

Thời gian qua, với vai trò là đơn vị tham mưu cho UBND tỉnh, theo đó, chương trình phát triển Sâm Ngọc Linh của Kon Tum đã được đề xuất thực hiện như thế nào; tầm nhìn chiến lược, định hướng phát triển ra sao, thưa ông?

Để phát triển Sâm Ngọc Linh trở thành hàng hoá chủ lực góp phần nâng cao đời sống của người dân, đóng góp ngày càng tăng vào tổng sản phẩm của tỉnh (GRDP) Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tham mưu UBND tỉnh trình Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XVI ban hành Nghị quyết số 14-NQ/TU ngày 19 tháng 5 năm 2022 về đầu tư, phát triển và chế biến dược liệu trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trên cơ sở đó Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham mưu UBND tỉnh đã ban hành đề án đầu tư, phát triển và chế biến dược liệu trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, theo đó xác định rõ định hướng: Phát triển bền vững Sâm Ngọc linh trên cơ sở sử dụng có hiệu quả tiềm năng, lợi thế đặc thù về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội để phát triển. Phát triển Sâm Ngọc Linh theo chuỗi liên kết, sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, gắn chế biến sâu với tiêu thụ sản phẩm. Phát triển Sâm Ngọc Linh gắn với đầu tư đồng bộ hạ tầng nông thôn miền núi, góp phần tăng dần tỷ trọng của ngành công nghiệp dược trong tổng sản phẩm quốc gia (GRDP) và gắn với phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Với tầm nhìn chiến lược phát triển cây Sâm Ngọc Linh (Sâm Việt Nam) theo hướng bền vững gắn với quản lý bảo vệ diện tích rừng tự nhiên; các sản phẩm chế biến từ sâm đạt thương hiệu sản phẩm Quốc gia Sâm Việt Nam; đưa ngành sản xuất và chế biến Sâm Việt Nam (Sâm Ngọc Linh) trở thành ngành kinh tế mũi nhọn quốc gia; tạo điều kiện thuận lợi cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi cao phát triển kinh tế bằng cây Sâm Việt Nam. Đến năm 2045, đưa Việt Nam trở thành nước sản xuất sâm có thể cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Mục tiêu đến năm 2025 trồng mới 4.500 ha Sâm Ngọc Linh, định hướng đến 2030 trồng mới 10.000 ha, phấn đấu đưa tỉnh Kon Tum thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia và trở thành trung tâm sản xuất dược liệu lớn của cả nước.

Sản phẩm Sâm củ Ngọc Linh của Công ty TNHH MTV lâm nghiệp Đăk Tô

Với đặc thù Sâm Ngọc Linh là loại dược liệu quý hiếm, Kon Tum đã có những biện pháp bảo tồn, phát triển để đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ và xuất khẩu thời gian tới?

Để bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ và xuất khẩu thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề ra các giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức và Nhân dân về Sâm Ngọc Linh, tăng cường thông tin, tuyên truyền về việc sử dụng dược liệu, thuốc, các sản phẩm từ dược liệu, y dược cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe, phòng bệnh, chữa bệnh; chú trọng công tác quảng bá, xây dựng thương hiệu Sâm Ngọc Linh và y dược cổ truyền, nhất là các sản phẩm đặc trưng của tỉnh Kon Tum.

Thứ hai, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước; phát huy vai trò của các đoàn thể chính trị - xã hội về Sâm Ngọc Linh. Quản lý chặt chẽ các nguồn giống dược liệu địa phương có giá trị, nhất là quản lý chặt chẽ các nguồn giống gốc Sâm Ngọc Linh. Tăng cường kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm trong việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm Sâm Ngọc Linh Kon Tum; xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Sâm Ngọc Linh, Tiêu chuẩn quốc gia về Sâm Ngọc Linh. Triển khai công tác đăng ký cấp giấy chứng nhận nguồn giống, giấy chứng nhận nguồn gốc xuất xứ đối với cây thuốc địa phương quý hiếm. Tăng cường thực hiện quản lý, giám sát chặt chẽ các dự án đầu tư, phát triển và chế biến dược liệu, nhất là các dự án có thuê rừng để trồng Sâm Ngọc Linh và các loại dược liệu dưới tán rừng; công tác phân phối, lưu thông dược liệu; ngăn chặn, xử lý hành vi buôn bán dược liệu trái phép, dược liệu giả và gian lận thương mại trong kinh doanh dược liệu.

Thứ ba, thực hiện cơ chế, chính sách về dược liệu đặc biệt là Luật Dược và các chính sách có liên quan. Nghiên cứu xây dựng và ban hành một số chính sách đặc thù hỗ trợ đầu tư, phát triển và chế biến Sâm Ngọc Linh của tỉnh Kon Tum, trong đó chú trọng chính sách hỗ trợ, hỗ trợ đầu tư cơ sở sản xuất, chế biến, hỗ trợ pháp lý về hành chính, đất đai...

Củ sâm 1,8 lạng của Công ty CP sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông Kon Tum được đấu giá thành công với mức 115 triệu đồng. Ảnh: Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông

Thứ tư, đầu tư phát triển Sâm Ngọc Linh gắn với chế biến và khoa học công nghệ, đầu tư phát triển mạnh các cơ sở bảo tồn và sản xuất giống Sâm Ngọc Linh nhằm phục vụ cho công tác bảo tồn, nghiên cứu khoa học và cung cấp giống đảm bảo nguồn gốc, chất lượng đáp ứng nhu cầu sản xuất; Xây dựng các chuỗi liên kết từ khâu trồng, thu hoạch, chế biến và phân phối Sâm Ngọc Linh. Đẩy mạnh mô hình liên kết sản xuất Sâm Ngọc Linh theo chuỗi;; đầu tư chế biến sâu, đa dạng hóa các sản phẩm Sâm Ngọc Linh Kon Tum từ thông thường đến cao cấp. Hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh Sâm Ngọc Linh Kon Tum công bố chất lượng, đăng ký mã số, mã vạch, kiểu dáng sản phẩm, tên thương mại… Đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh”, nhãn hiệu Sâm Ngọc Linh ra nước ngoài cho các sản phẩm Sâm Ngọc Linh xuất khẩu.

Cuối cùng, bố trí, huy động các nguồn lực đầu tư phát triển dược liệu. Bố trí, quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ đầu tư cho phát triển và chế biến Sâm Ngọc Linh. Đa dạng nguồn vốn huy động để triển khai thực hiện đầu tư và phát triển Sâm Ngọc Linh, bảo đảm huy động đầy đủ, kịp thời theo quy định. Tăng cường vận động, tạo cơ chế huy động các nguồn đầu tư, đóng góp hợp pháp của doanh nghiệp và vận động tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước vào Sâm Ngọc Linh.

Mới đây, Chính phủ vừa ban hành “Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng tới năm 2045”, điều này sẽ tạo động lực như thế nào cho việc phát triển Sâm Ngọc Linh tại Kon Tum?

Chương trình Sâm Việt Nam được Chính phủ ban hành tại Quyết định số 611/QĐ-TTg ngày 01 tháng 6 năm 2023 đã mở ra cơ hội rất lớn cho các tỉnh có đầu tư phát triển cây sâm Việt Nam nói chung và tỉnh Kon Tum nói riêng. Chương trình đã đề ra cơ chế chính sách thuận lợi để phát triển cây Sâm Ngọc Linh. Theo chương trình tỉnh Kon Tum sẽ tập trung vào 9 nhiệm vụ chính: Tăng cường công tác thông tin truyền thông; Bảo tồn gắn với phát triển vùng trồng Sâm Ngọc Linh; Nghiên cứu khoa học và quản lý chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh; Thúc đẩy chế biến, các sản phẩm Sâm Ngọc Linh bền vững theo chuỗi giá trị; Xây dựng phát triển thương hiệu, thị trường, xúc tiến thương mại; Tập trung nguồn lực đầu tư và xúc tiến đầu tư phát triển Sâm Ngọc Linh; Đầu tư cơ sở hạ tầng vùng trồng Sâm Ngọc Linh gắn với phát triển hạ tầng vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng miền núi; Rà soát đất đai cho vùng chuyên canh cây Sâm Ngọc Linh và cuối cùng là Tăng cường công tác quản lý nhà nước trong việc đầu tư phát triển, chế biến Sâm Ngọc Linh.

Khách hàng tham quan showroom Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5 (Ảnh: Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5)

Để Sâm Ngọc Linh tại phát triển mang tính bền vững, ông có đề xuất gì với địa phương cũng như cơ quan Trung ương để tháo gỡ những vướng mắc (nếu có), những vấn đề thực tế để góp phần tạo thương hiệu Sâm Việt Nam trong nước cũng như quốc tế?

Để Sâm Ngọc Linh tại Kon Tum phát triển bền vững, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Chính phủ cho tỉnh Kon Tum thực hiện thí điểm trồng sâm Ngọc Linh dưới tán rừng đặc dụng kết hợp với bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý bảo vệ rừng bền vững tài nguyên rừng đặc dụng. Đồng thời, ban hành cơ chế hỗ trợ phát triển dược liệu, nhất là cơ chế tiếp cận vốn vay ưu đãi để khuyến khích người dân, doanh nghiệp đầu tư mở rộng phát triển dược liệu nói chung và Sâm Ngọc Linh nói riêng và sớm có chính sách thuê môi trường rừng phòng hộ, đặc dụng để phát triển cây Sâm Ngọc Linh.

Kon Tum kiến nghị cho phép tỉnh được thực hiện thí điểm trồng sâm Ngọc Linh dưới tán rừng đặc dụng kết hợp với bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý bảo vệ rừng bền vững tài nguyên rừng đặc dụng. (Ảnh: Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5)

Ngoài ra, đơn vị cũng kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận cây Sâm Ngọc Linh là cây trồng chính để có cơ sở pháp lý quản lý giống cây trồng theo quy định của Luật trồng trọt.

Rất mong sự quan tâm của Chính phủ, các Bộ ngành Trung ương tạo điều kiện thuận lơi cho tỉnh Kon Tum phát triển cây Sâm Ngọc Linh.

Xin cảm ơn ông!