Ngành gỗ và lâm sản Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong nỗ lực đạt mục tiêu xuất khẩu 15,2 tỷ USD năm 2024. Những áp lực này đến từ chi phí vận tải biển tăng cao, sự chậm trễ trong hoàn thuế và các biến động kinh tế toàn cầu, cùng với những xung đột chính trị leo thang. Tất cả những yếu tố này đã được thảo luận chi tiết tại Hội nghị giao ban ngành chế biến gỗ và xuất khẩu gỗ và lâm sản quý III/2024, tổ chức tại Bình Dương.

Ngành gỗ và lâm sản Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong 7 tháng đầu năm 2024, với kim ngạch xuất khẩu lên đến 9,36 tỷ USD, tương đương với 61,5% kế hoạch năm. Tuy nhiên, mục tiêu đạt 15,2 tỷ USD xuất khẩu trong cả năm vẫn gặp nhiều khó khăn.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, những biến động kinh tế toàn cầu và các xung đột chính trị đang gia tăng đã tác động không nhỏ đến ngành gỗ. Ngoài ra, chi phí vận tải biển tăng cao và việc hoàn thuế chậm trễ cũng tạo thêm áp lực lên các doanh nghiệp trong ngành.

Dù vậy, vẫn có những tín hiệu lạc quan khi một số sản phẩm xuất khẩu chính của ngành gỗ tăng mạnh. Đặc biệt, xuất khẩu dăm gỗ đã tăng gần 38% và các sản phẩm từ gỗ tăng trên 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này cho thấy sự nỗ lực không ngừng của các hiệp hội và doanh nghiệp trong việc chủ động tìm kiếm thị trường mới và gia tăng giá trị xuất khẩu.

Ông Đỗ Xuân Lập - Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) - đã phân tích những khó khăn mà ngành gỗ đang phải đối mặt, đặc biệt là tại các thị trường xuất khẩu chính. Thị trường Hoa Kỳ, chiếm hơn 54% tổng giá trị xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam, đang chứng kiến nhiều thay đổi về chính sách thương mại. Các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ phải đối mặt với nhiều vụ kiện phòng vệ thương mại liên tiếp. Hoa Kỳ đã tiến hành 3 vụ kiện liên quan đến ngành gỗ, gây áp lực lớn lên chi phí và biên lợi nhuận của các doanh nghiệp.

Thêm vào đó, việc Hoa Kỳ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường khiến các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ tiếp tục bị phân biệt đối xử trong các cuộc điều tra chống bán phá giá. Điều này càng làm tăng thêm khó khăn cho các doanh nghiệp khi phải cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Để đạt được mục tiêu xuất khẩu 15,2 tỷ USD trong năm nay, ngành gỗ còn nhiều việc phải làm. Ảnh: daidoanket

Không chỉ ở Hoa Kỳ, tại thị trường EU, Quy chế Chống mất rừng (EUDR) của Liên minh châu Âu dự kiến sẽ có hiệu lực vào tháng 12/2024. Quy chế này đặt ra nhiều thách thức cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ khi phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về nguồn gốc sản phẩm và các yếu tố liên quan đến môi trường. Tại Đông Bắc Á, bao gồm Hàn Quốc và Nhật Bản, cũng đã áp dụng các biện pháp mới, làm tăng chi phí và rủi ro cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ.

Trước những khó khăn trên, ông Đỗ Xuân Lập nhấn mạnh rằng, ngành gỗ Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp dựa trên 5 trụ cột chính: kỹ thuật, công nghệ sản xuất, giảm phát thải, quản trị (chuyển đổi số), xúc tiến thương mại và xây dựng tiêu chuẩn giám sát nội bộ. Đây được xem là những yếu tố cốt lõi giúp các doanh nghiệp trong ngành gỗ thích ứng với biến động thị trường và duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu.

Ông Lập cũng đề nghị các cơ quan chức năng cần xây dựng chính sách hỗ trợ cho các hoạt động xúc tiến thương mại của ngành gỗ. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp có nhiều cơ hội hơn để giới thiệu và quảng bá hình ảnh gỗ Việt Nam tại các thị trường quốc tế. Ngoài ra, ông cũng khuyến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng chính sách để các tỉnh không khuyến khích các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đầu tư vào các dự án sản xuất sản phẩm gỗ mà nước đó đã bị áp thuế chống bán phá giá từ nước thứ ba.

Để tăng cường bảo vệ các nguồn lực rừng bền vững, Bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần có chính sách hỗ trợ phát triển các chương trình và dự án cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững trên phạm vi toàn quốc. Hiện nay, các chứng chỉ này thường chỉ được triển khai ở quy mô nhỏ, lẻ bởi các doanh nghiệp hoặc tổ chức. Việc mở rộng quy mô cấp chứng chỉ quản lý rừng sẽ giúp ngành gỗ Việt Nam nâng cao uy tín và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường quốc tế.

Ngoài ra, để nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, VIFOREST đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan hỗ trợ và hướng dẫn các doanh nghiệp trong việc ứng phó với các vụ điều tra phòng vệ thương mại từ Hoa Kỳ. Đồng thời, cần có cơ chế phối hợp để cập nhật thông tin thay đổi về chính sách tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm của ngành gỗ, cung cấp các dự báo, cảnh báo và các thông tin liên quan đến phòng vệ thương mại cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang có nhiều biến động và thách thức, ngành gỗ và lâm sản Việt Nam cần có những chiến lược linh hoạt và hiệu quả để đạt được mục tiêu xuất khẩu 15,2 tỷ USD trong năm 2024. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, hiệp hội và cơ quan chức năng sẽ là yếu tố then chốt giúp ngành gỗ Việt Nam vượt qua khó khăn, duy trì đà tăng trưởng và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.