Cũng chính vì lẽ đó mà ngay trong lễ khánh thành Nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bên liên quan đẩy nhanh quá trình thanh quyết toán cho công trình Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1, không để tình trạng một dự án đã hoàn thành bảy năm mà chưa quyết toán xong.

Khắc phục “bão giá” đưa nhà máy vào vận hành

Người lao động LILAMA thi công tại Nhiệt điện Vũng Áng 1

Dự án nhiệt điện Vũng Áng 1 do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) làm chủ đầu tư, Tổng thầu EPC là Tổng công ty Lắp máy Việt Nam-CTCP (LILAMA). Mặc dù nhà máy đã đi vào vận hành và bán điện thu được tiền, nhưng PVN vẫn chưa thể thanh toán số tiền mà Tổng thầu LILAMA đã bỏ ra để thực hiện các công việc có liên quan tại dự án này, ước tính khoảng 1.400 tỷ đồng do vướng mắc một số thủ tục cần được các bộ, ngành liên quan cho ý kiến để giải quyết.

Năm 2006, dự án nhiệt điện Vũng Áng 1 có quy mô công suất 1.200 MW, được Thủ tướng giao Tổng công ty Lắp máy Việt Nam (LILAMA) làm chủ đầu tư, tổng vốn đầu tư 19.996 tỉ đồng.

Song do khó khăn về thu xếp vốn nên LILAMA và Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) đã báo cáo Thủ tướng giao PVN làm chủ đầu tư, LILAMA làm tổng thầu EPC. Tổng giá trị hợp đồng trước thuế là 1,17 tỉ USD, theo phương thức hợp đồng EPC trọn gói.

Ngày 11/12/2009, PVN đã phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư lần 1 dự án là 1,5951 tỷ USD.

LILAMA cũng đã ký hợp đồng thầu phụ với 3 đơn vị trong nước là Tổng công ty Sông Hồng, Tổng công ty Xây dựng Bạch Đằng và Tổng công ty Xây lắp dầu khí Việt Nam cho toàn bộ các hạng mục xây dựng của Dự án, với tổng giá trị 3.198 tỷ đồng.

Sau khi ký hợp đồng, các đơn vị đã huy động tối đa nguồn lực để triển khai, đảm bảo đáp ứng các mốc tiến độ ban đầu của Dự án. Tuy nhiên, năm 2010-2013, nền kinh tế trong và ngoài nước biến động lớn, như đơn giá nhân công tăng ít nhất 1,5 lần, giá nhiên liệu như than tăng hơn 2 lần, dầu FO tăng 2,3 lần...

Trước những khó khăn này, chủ đầu tư và nhà thầu đã cùng kiến nghị lên Chính phủ đề nghị được tháo gỡ.

Trên cơ sở ý kiến của các bộ liên quan, Bộ Xây dựng đã có Văn bản 2060/BXD-KTXD, ngày 21/11/2012, “chấp thuận chủ trương giải quyết phát sinh chưa lường hết của nhà thầu thi công xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1 và giao Hội đồng thành viên PVN xem xét, quyết định giá trị thanh toán phát sinh chưa lường hết cho các nhà thầu trên cơ sở thiết kế bản vẽ thi công, khối lượng thực tế triển khai được chủ đầu tư phê duyệt, dự toán phát sinh được các đơn vị tư vấn có chức năng lập, thẩm tra với điều kiện không vượt quá giá trị tổng mức đầu tư dự án đã được phê duyệt”.

Tiếp đó, Hội đồng thành viên PVN đã có nghị quyết, trong đó chấp thuận chi phí phát sinh chưa lường hết và tạm ứng đối với các hạng mục xây dựng đã thi công được nghiệm thu để có nguồn kinh phí tiếp tục triển khai Dự án.

Theo kết quả dự án lập tại thời điểm tháng 9/2014 của PVN, tổng giá trị phát sinh chưa lường hết phần xây dựng là 1.176,76 tỷ đồng.

Để có cơ sở phê duyệt tổng mức đầu tư hiệu chỉnh và điều chỉnh Hợp đồng EPC, PVN đã báo cáo, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh lần 2 tổng mức đầu tư Dự án và Chính phủ đã giao Bộ Công Thương thẩm định vấn đề này.

Trên cơ sở báo cáo của PVN và báo cáo thẩm định của Bộ Công Thương, Thủ tướng Chính phủ có Văn bản 1823/TTg-KTN ngày 14/10/2015, đồng ý kiến nghị của Bộ Công Thương tại Báo cáo kết quả thẩm định tổng mức đầu tư điều chỉnh. Bộ Công Thương chịu trách nhiệm về kết quả thẩm định, chỉ đạo PVN thực hiện việc phê duyệt điều chỉnh hợp đồng EPC và tổng mức đầu tư điều chỉnh theo quy định.

PVN đã phê duyệt tại Quyết định số 1429/QĐ-DKVN ngày 14/3/2016 về tổng mức đầu tư hiệu chỉnh lần 2 của Dự án với giá trị là 33.576 tỷ đồng.

Tuy nhiên, vẫn còn các phát sinh chưa lường hết của Hợp đồng EPC, gồm phát sinh chưa lường hết của phần xây dựng là 1.176,76 tỷ đồng, phát sinh chưa lường hết phần lắp đặt là 520,11 tỷ đồng chưa được PVN và LILAMA ký hợp đồng EPC điều chỉnh.

Nhưng để Dự án được đi vào hoạt động đúng tiến độ, PVN cũng đã thực hiện tạm ứng cho các nhà thầu 1.108,46 tỷ đồng, gồm 865,64 tỷ đồng phần xây dựng và 242,82 tỷ đồng phần lắp đặt để nhà thầu có khả năng tiếp tục huy động nguồn lực thi công.

Nhờ đó, Dự án đã đi vào vận hành thương mại Tổ máy 1 từ ngày 31/12/2014 và Tổ máy 2 ngày 12/5/2015.

Trên thực tế, chi phí phát sinh phần xây dựng sau khi rà soát, chuẩn xác nhiều lần, chốt ở con số 980,95 tỷ đồng, thấp hơn giá trị trong tổng mức đầu tư hiệu chỉnh lần 1 được phê duyệt là 1.176,76 tỷ đồng.

Vẫn chưa thể thanh quyết toán

Trong quá trình hoàn thiện thủ tục để phê duyệt dự toán, Kiểm toán Nhà nước đã có ý kiến tại Văn bản 395/KTNN-TH ngày 5/9/2016. Theo đó, "phát sinh chưa lường hết phần lắp đặt và các hạng mục xây dựng còn lại (ngoài phạm vi Văn bản số 2060/BXD-KTXD của Bộ Xây dựng) chưa được cấp có thẩm quyền (Chính phủ) phê duyệt" và yêu cầu "PVN phê duyệt dự toán phát sinh khối lượng chưa lường hết theo quy định của Hợp đồng EPC và các quy định của pháp luật, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định việc điều chỉnh hợp đồng EPC". Đây được coi là vướng mắc lớn nhất làm chậm quá trình quyết toán của dự án.

Ngày 12/6/2022, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã có văn bản số 2505/DKVN-D&NLTT báo cáo xử lý tồn tại liên quan đến quyết toán Dự án Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1.

Theo đó, thứ nhất, PVN đề nghị Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét chấp thuận và giao PVN phê duyệt chi phí phát sinh chưa lường hết Hợp đồng EPC do các nhà thầu trong nước đã thực hiện tại Nhà máy Nhiệt điên Vũng Áng 1 theo nguyên tắc/phương pháp xác định đã được các đơn vị tư vấn lập, thẩm tra, PVN rà soát và Bộ Công Thương thẩm định, làm cơ sở triển khai các bước tiếp theo. Thứ hai là giao PVN chịu trách nhiệm điều chỉnh Hợp đồng EPC Dự án Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1, làm cơ sở quyết toán dự án theo nguyên tắc đảm bảo không vượt giá trị tương ứng trong tổng mức đầu tư hiệu chỉnh (lần 2) của Dự án.

Mới đây nhất, ngày 3/8/2022, tại công văn xin ý kiến các bộ ngành về phương án xử lý tồn tại liên quan đến quyết toán dự án nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1, Bộ Công Thương cho rằng: căn cứ pháp luật về xây dựng, đấu thầu, luật tổ chức Chính phủ và các quy định pháp luật hiện hành, không quy định Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quyết định việc điều chỉnh giá Hợp đồng EPC đã ký của các doanh nghiệp.

Các vấn đề PVN đề nghị cũng đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo nhiều lần bằng các văn bản, trong đó nêu rõ Hội đồng thành viên PVN căn cứ quy định pháp luật và Hợp đồng EPC đã ký để giải quyết. Đối chiếu với Bộ luật Dân sự và Hợp đồng EPC đã ký, PVN và LILAMA là hai chủ thể của hợp đồng EPC đã ký có trách nhiệm đàm phán, tự quyết định giải quyết những vướng mắc trong quá trình thực hiện, điều chỉnh, quyết toán hợp đồng theo đúng quy định của Hợp đồng EPC và quy định của pháp luật.