Công tác kiểm soát thuốc lá hiện nay đang trở thành tâm điểm của dư luận khi các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, gọi chung là thuốc lá thế hệ mới dù chưa được pháp luật cho phép nhưng vẫn được các cơ sở kinh doanh rao bán công khai như “mớ rau, con cá”. Trước nhu cầu có thực của thị trường trong nước, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trôi nổi, không rõ nguồn gốc xuất xứ vẫn được nhập về ồ ạt thông qua đường xách tay, buôn lậu, tỉ lệ thuận với các diễn biến phức tạp trong xã hội.

Các chuyên gia cho biết, để bảo vệ sức khỏe người dùng, tăng hiệu quả của chiến lược phòng, chống tác hại thuốc lá quốc gia, cần sớm có quy định kiểm soát mặt hàng này.

Các sản phẩm qua thẩm định khoa học cần được cung cấp hợp pháp

Đến nay, theo thống kê từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc lá làm nóng hiện diện ở 184/193 quốc gia là thành viên của tổ chức này. Theo đó, chính phủ các nước trên chỉ cấp phép cho những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã qua thẩm định khoa học, chứng minh được khả năng giảm tác hại. Được biết, không phải sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nào cũng có khả năng và phù hợp với sức khỏe cộng đồng. Chỉ có một số ít các sản phẩm thông qua được kiểm định khắt khe từ các cơ quan y tế quốc tế như Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Theo đó, bên cạnh vòng thẩm định về chất lượng, tổ chức này còn cân nhắc nhiều tiêu chí khác, như chứng minh được rằng sản phẩm ít thu hút thế hệ trẻ, và có tác động tích cực lên mục tiêu cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Theo báo cáo FDA Hoa Kỳ, cứ mỗi 1 triệu đơn đăng ký xét duyệt cho thuốc lá điện tử, FDA chỉ cấp phép kinh doanh cho 23 sản phẩm thuốc lá điện tử vì sử dụng tinh dầu có hương vị thuốc lá. Các sản phẩm không đủ điều kiện về chất lượng và có chứa tinh dầu hấp dẫn giới trẻ như hương kẹo, trái cây, socola, bắp rang… sẽ bị từ chối.

Trước đó, cũng đã có một số sản phẩm thuốc lá làm nóng từ một nhà sản xuất duy nhất được cấp phép kinh doanh với chỉ định “Điều chỉnh nguy cơ - Giảm thiểu phơi nhiễm”, vì cung cấp hồ sơ minh chứng được rằng hàm lượng các chất gây hại lên cơ thể thấp hơn đáng kể so với thuốc lá điếu cũng như mức độ thu hút giới trẻ là rất thấp, không đáng kể.

Không thể đánh đồng chất lượng giữa hàng lậu và hàng chính danh

Nói về khả năng giảm tác hại của thuốc lá làm nóng, PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi hội Hô hấp TP. Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng: “Giảm tác hại chính là giảm nồng độ các chất gây hại. Nếu triệt tiêu được thì càng tốt nhưng có thể giảm được 90% nồng độ chất độc hại trong khói thuốc lá cũng là điều rất đáng lưu ý” - BS Ngọc kết luận.

Tại TP. Hồ Chí Minh, một cửa hàng thuốc lá thế hệ mới lậu đã hoạt động ngang nhiên nhiều năm qua

Theo các chuyên gia, hệ lụy tiêu cực do hoạt động buôn lậu thuốc lá thế hệ mới gây ra trong xã hội cần được mạnh tay kiểm soát nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng trưởng thành, hạn chế sự tiếp cận của thế hệ trẻ. Đồng thời, những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới chính danh, được khoa học thẩm định giảm tác hại cần được cấp phép dưới sự quản lý của chính phủ nhằm đáp ứng nhu cầu tìm kiếm các sản phẩm giảm tác hại của những người hiện đang hút thuốc.

Tại tọa đàm sáng 18/4 do Báo Pháp luật TP. Hồ Chí Minh tổ chức, trao đổi về tiến trình quản lý thuốc lá thế hệ mới theo chỉ đạo của Chính phủ, ông Ngô Khải Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết: “Về tiến độ xây dựng: Tháng 10/2022 các cơ quan liên quan đã có cuộc làm việc chính thức để hoàn thiện hồ sơ dự thảo nghị đinh để thay thế Nghị định 67. Trong đó, có đề xuất chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới. Đối với quan điểm của Bộ Công Thương, chúng tôi căn cứ vào ý kiến của Bộ Tư pháp là cần đánh giá sự tương thích của thuốc lá thế hệ mới với định nghĩa của thuốc lá hiện nay, nếu có sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nào thuộc phạm trù thuốc lá thì đề xuất đưa định nghĩa thuốc lá thế hệ mới vào Nghị định 67. Dự kiến quý 2/2023 chúng tôi trình Chính phủ".

Ông Ngô Khải Hoàn cập nhật tiến độ xây dựng đề xuất quản lý thuốc là thế hệ mới (hình chụp tại tọa đàm do báo Pháp Luật TP. Hồ Chí Minh tổ chức)

Nhiều chuyên gia từ các bộ ngành đồng thuận việc Bộ Công thương dẫn dắt việc sửa đổi Nghị định 67 về kinh doanh thuốc lá, sớm trình Chính phủ phương án quản lý mặt hàng này để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Điều này không chỉ giải quyết các vấn đề ách tắc hiện tại mà còn tuân thủ theo đúng lời kêu gọi của WHO, đó là cần quản lý mọi sản phẩm thuốc lá để chống bình thường hóa việc sử dụng thuốc lá trên toàn cầu.