Những kỳ vọng to lớn

Báo cáo của Chính phủ cho thấy, EVFTA thực thi sẽ có những tác động tích cực đối với phát triển kinh tế đất nước. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19 đang tác động tiêu cực nặng nề đến nhiều mặt đời sống, kinh tế, xã hội… toàn cầu, trong đó có Việt Nam, EVFTA có hiệu lực sẽ góp phần giúp hồi phục nền kinh tế. Đối với cộng đồng doanh nghiệp, EVFTA sẽ mang đến một cứu cánh về cơ hội thị trường rộng mở, đa dạng hơn, từ đó có thể giúp các doanh nghiệp khôi phục sản xuất, kinh doanh, lấy lại đà tăng trưởng hậu dịch Covid-19.

Cho đến nay, EU vẫn là thị trường có qui mô nhập khẩu hàng hóa lớn thứ 2 trên thế giới, với tổng giá trị kim ngạch nhập khẩu khoảng 2.338 tỷ USD/năm, trong khi thị phần hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam của EU mới chiếm khoảng 2%. Hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào EU hiện mới chỉ có khoảng 42% giá trị kim ngạch được hưởng mức thuế nhập khẩu ưu đãi 0% theo Chương trình thuế quan phổ cập (GSP). Các doanh nghiệp Việt Nam vẫn phải chịu áp lực cạnh tranh rất lớn từ các các đối tác khác khi xuất khẩu vào EU, đặc biệt là sức ép từ hàng hóa của Trung Quốc.

Tuy nhiên, khi EVFTA có hiệu lực, với những cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ xóa bỏ thuế quan nhập khẩu lên tới gần 100% biểu thuế, cơ hội gia tăng xuất khẩu hàng hóa Việt Nam vào EU rất lớn, nhất là đối với những mặt hàng có lợi thế cạnh tranh như dệt may, da giày, nông - thủy sản, đồ gỗ… Các nghiên cứu đã được công bố cho thấy, EVFTA sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào EU tăng thêm khoảng 20% trong năm 2020; tăng thêm 42,7% năm 2025 và tăng thêm khoảng 44,37% vào năm 2030 so với không có EVFTA. Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu từ thị trường EU vào Việt Nam cũng sẽ tăng, nhưng mức độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu sẽ vẫn thấp hơn tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu.

Ở góc độ vĩ mô, dự báo EVFTA thực thi sẽ góp phần làm cho GDP của Việt Nam tăng thêm từ 2,18 - 3,25%/năm giai đoạn 2019 - 2023; tăng thêm 4,57 - 5,30%/năm giai đoạn 2024 - 2028; tăng thêm 7,07 - 7,72%/năm trong giai đoạn 2029 - 2033.

Giai đoạn hậu dịch Covid-19 cũng là lúc EVFTA có hiệu lực và thực thi, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có một lợi thế rất lớn để khai thác thị trường EU với qui mô GDP khoảng 18.000 tỷ USD/năm thông qua việc giảm/xóa bỏ hàng rào thuế quan. Khi nhập khẩu hàng hóa từ EU, doanh nghiệp Việt Nam cũng được hưởng lợi bởi nguồn hàng hóa, nguyên liệu chất lượng tốt, mức giá hợp lý hơn, đặc biệt là máy móc, thiết bị, công nghệ/kỹ thuật cao nhập khẩu từ EU sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm. Hàng hóa nhập khẩu từ EU vào Việt Nam cũng sẽ tạo ra sức ép thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam cải thiện năng lực cạnh tranh…

Đáng chú ý, thực thi EVFTA, chuỗi giá trị mới của Việt Nam với một đối tác quan trọng trên thế giới (EU) sẽ được hình thành, môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ thông thoáng, cởi mở và thuận lợi hơn… giúp cho việc thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) từ EU vào Việt Nam tiếp tục gia tăng, nhất là thu hút đầu tư vào các lĩnh vực dịch vụ, tài chính, ô tô, chế biến chế tạo, công nghệ thông tin, công nghệ cao, nông sản thực phẩm chế biến... Những yêu cầu đặt ra theo cam kết EVFTA về cải cách, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, chính sách pháp luật tại Việt Nam… theo hướng minh bạch, thuận lợi, phù hợp hơn so với thông lệ quốc tế cũng sẽ là những tiền đề quan trọng giúp cho Việt Nam tăng tốc phát triển. Ngoài ra, thực thi EVFTA cũng sẽ có những tác động tích cực đến bảo vệ môi trường, lao động, việc làm, an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông dân…

Bên cạnh tác động tích cực, EVFTA cũng sẽ có những tác động, thách thức nhất định đến một số ngành, lĩnh vực, trong đó một số ngành sản xuất có thể phải chịu sức ép cạnh tranh rất lớn, giảm việc làm… Tuy nhiên, xét tổng thể giữa lợi ích và thách thức đan xen, việc ký kết và thực thi EVFTA không chỉ là một xu thế tất yếu của quá trình phát triển và hội nhập quốc tế, mà cơ hội để Việt Nam thu được những thành tựu phát triển sẽ lớn hơn rất nhiều so với những khó khăn, thách thức cần phải vượt qua.

Kịp thời hiện thực hóa

Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV đang diễn ra, đánh giá tổng hợp ý kiến của các đại biểu Quốc hội thảo luận về EVFTA, Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng cho biết: Về cơ bản, đa số ý kiến của đại biểu Quốc hội thảo luận đều nhất trí với nội dung Tờ trình của Chủ tịch nước, Báo cáo thuyết minh của Chính phủ, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội về EVFTA, nhất trí với đánh giá EVFTA là một hiệp định có ý nghĩa rất quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước, tăng cường đối ngoại, hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu...

Lễ ký kết EVFTA tại Hà Nội

Nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội đề nghị Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện EVFTA cần nhanh chóng, kịp thời nội luật hóa các cam kết để thực thi hiệu quả EVFTA. Chú trọng quan tâm tới các chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, nâng cao tính công khai, minh bạch của môi trường đầu tư. Trong quá trình thực thi, cần tiếp tục đánh giá kỹ các tác động của EVFTA tới phát triển của Việt Nam, đồng thời xây dựng các biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển nguồn nhân lực, so sánh tác động của thị trường EU trong tương quan mối quan hệ giữa Việt Nam với các thị trường khác để bảo đảm tính độc lập của nền kinh tế, của thể chế chính trị. Đẩy mạnh và đổi mới về nội dung, hình thức công tác thông tin, tuyên truyền về EVFTA, trong đó tập trung vào các đối tượng doanh nghiệp, các cơ quan quản lý nhà nước, tạo điều kiện hỗ trợ, tư vấn cho doanh nghiệp thực thi hiệu quả EVFTA.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trong phần giải trình làm rõ thêm các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, đặt ra, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, Chính phủ trân trọng lắng nghe và sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến của đại biểu Quốc hội để Quốc hội có thêm cơ sở phê chuẩn EVFTA. Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định: Chính phủ rất quan tâm, đã xây dựng và sẽ ban hành Kế hoạch hành động thực hiện EVFTA ngay sau khi Quốc hội phê chuẩn và hiệp định có hiệu lực.

Theo vị “Tư lệnh” ngành Công Thương - cơ quan đầu mối về hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các FTA thế hệ mới, cụ thể là EVFTA, có nghĩa là Việt Nam đã bước vào sân chơi lớn, chấp nhận đương đầu với khó khăn, thách thức mới, cạnh tranh với các nước lớn để cùng phát triển. Nhằm thích ứng với bối cảnh này, trong Kế hoạch hành động thực hiện EVFTA, Chính phủ đã vạch ra các định hướng, kế hoạch và lộ trình cho các bộ, ngành, địa phương thực thi đúng, đầy đủ, kịp thời các cam kết, giúp hiện thực hóa các lợi ích EVFTA có thể mang lại cho người dân và doanh nghiệp, tập trung vào 5 nhóm giải pháp chính:

Thứ nhất, tăng cường phổ biến EVFTA cho các chủ thể liên quan dưới các hình thức sáng tạo, thông qua các phương tiện truyền thông, các ấn phẩm, tài liệu, các lớp tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết về nội dung cam kết cũng như các công việc cần triển khai để thực thi hiệu quả EVFTA; thiết lập và tăng cường liên kết đầu mối thực thi EVFTA tại các bộ, ngành và địa phương…

Thứ hai, rà soát hệ thống pháp luật để sửa đổi, bổ sung các văn bản qui phạm pháp luật trình các cấp có thẩm quyền ban hành theo đúng lộ trình cam kết thực thi EVFTA; xây dựng, hoàn thiện các thiết chế cần thiết để thực thi EVFTA như cơ chế thành lập nhóm hoặc các nhóm tư vấn bao gồm các tổ chức đại diện độc lập có sự cân bằng giữa các lĩnh vực kinh tế, xã hội, môi trường, lao động và doanh nghiệp…

Thứ ba, xây dựng các chương trình hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cho các ngành hàng, doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, nông dân… phù hợp với các cam kết quốc tế. Chuẩn bị những giải pháp ứng phó, hỗ trợ kịp thời, hiệu quả những ngành hàng, mặt hàng chịu áp lực lớn, trực tiếp từ việc thực thi EVFTA; hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu...

Thứ tư, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ lao động, tiêu chuẩn lao động phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như cam kết EVFTA; tham gia các công ước cơ bản còn lại của Tổ chức Lao động thế giới (ILO)…

Thứ năm, xây dựng và ban hành đồng bộ các chính sách về xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.