Sáng 6/5, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Hội thảo khởi động dự án “Tăng cường năng lực xuất khẩu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành hàng gia vị, rau quả Việt Nam” (gọi tắt SFV-Export).

Rau quả, gia vị chiếm chưa đến 1% thị phần tại thị trường EU

Phát biểu tại Hội thảo, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI cho hay, cơ cấu hàng rau quả xuất khẩu sang các châu lục trong năm 2021 cho thấy sự chuyển dịch rõ nét với tỷ trọng xuất hàng rau quả sang EU và châu Mỹ tăng trong khi tỷ trọng xuất khẩu sang châu Á giảm. Năm 2021, trị giá xuất khẩu hàng rau quả tới thị trường EU có tốc độ tăng trưởng cao, đạt 303 triệu USD, tăng 17,4% so với năm 2020. Đặc biệt, sau giai đoạn phong tỏa, giãn cách vì dịch Covid-19, nhu cầu tiêu thụ hàng hóa thực phẩm, đặc biệt là sản phẩm rau - củ - quả tại các quốc gia khu vực EU đang gia tăng.

Hội thảo khởi động dự án “Tăng cường năng lực xuất khẩu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành hàng gia vị, rau quả Việt Nam”

Tiềm năng thị trường, nhu cầu tiêu dùng rau quả nhiệt đới mới lạ tại EU tăng cao, trong đó rau quả tươi tăng từ 15-20%/năm, sản phẩm chế biến tươi tăng 30%. Tuy nhiên, mặt hàng rau quả của Việt Nam dù được đánh giá là có nhiều lợi thế song chưa tận dụng được cơ hội, nên thị phần tại khu vực EU vẫn hết sức mờ nhạt, con số này chỉ chiếm dưới 1% nhu cầu thị trường EU.

“Cơ cấu mặt hàng chưa cân đối, hiệu quả kinh tế chưa cao, sản lượng, chất lượng chưa ổn định, bên cạnh đó là rào cản về tiêu chuẩn kỹ thuật tại thị trường xuất khẩu đang là những khó khăn đối với rau quả Việt Nam tại thị trường EU”, ông Hoàng Quang Phòng nhận định.

Cũng theo ông Hoàng Quang Phòng, các doanh nghiệp rau quả và gia vị của Việt Nam đang gặp nhiều thách thức trong việc tiếp cận thị trường EU. Cụ thể, các doanh nghiệp Việt Nam thiếu thông tin và nguồn nhân lực để đáp ứng được các yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng của thị trường EU; các doanh nghiệp ít có cơ hội và thiếu khả năng tiếp cận thị trường này; rau quả và gia vị của Việt Nam thiếu các cơ chế hiệu quả để nâng cao năng lực toàn ngành và quảng bá cho các sản phẩm cho thị trường EU.

Tiếp sức cho doanh nghiệp trong ngành

Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA) đã mở rộng cơ hội xuất khẩu cho nông sản Việt Nam khi thuế nhập khẩu được bãi bỏ với hầu hết các mặt hàng, tạo lợi thế vượt trội về giá bán. Tổng giá trị xuất khẩu nông sản năm 2020 là 855 triệu Eur, tăng 8% so với năm 2019. Dù cơ hội xuất khẩu vào thị trường EU rất lớn, ngành hàng gia vị, rau quả Việt Nam hiện chiếm chưa đến 1% tổng giá trị nhập khẩu các mặt hàng này của EU.

Theo các chuyên gia, thách thức đối với các doanh nghiệp gia vị, rau quả khi muốn xuất khẩu sang EU có thể kể đến các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc; thiếu thông tin về nhu cầu, thị hiếu thị trường và kênh tiếp cận khách hàng EU. Bên cạnh đó, nhận diện thương hiệu các mặt hàng gia vị, rau quả tại Việt Nam tại thị trường EU chưa đủ sức cạnh tranh. Năng lực, tiếng nói chung của ngành hàng chưa mạnh.

Nhằm tăng cường năng lực xuất khẩu vào thị trường EU cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành hàng gia vị, rau quả, từ đó góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu, dự án “Tăng cường năng lực xuất khẩu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành hàng gia vị, rau quả Việt Nam” do EU tài trợ sẽ được triển khai trong hai năm 2022 – 2033.

Theo Tổ chức Oxfam tại Việt Nam, dự án SFV-Export hỗ trợ các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị ngành hàng gia vị, rau quả bao gồm các doanh nghiệp xuất khẩu, nhà cung cấp của các doanh nghiệp xuất khẩu và các doanh nghiệp khác trong ngành thông qua năm nhóm hoạt động chính gồm: Hỗ trợ kỹ thuật chuyên sâu giúp doanh nghiệp tuân thủ và được chứng nhận đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm do EU công nhận như IFS, BRC và chứng nhận Fairtrade.

Bên cạnh đó, hỗ trợ hoạt động marketing, phát triển thị trường, cung cấp thông tin về thị trường và kết nối doanh nghiệp với các đối tác tiềm năng từ thị trường EU; số hóa các hỗ trợ kỹ thuật và xúc tiến thương mại trên nền tảng số chuyên biệt; hỗ trợ cải thiện chính sách và thực hành tốt liên quan đến người lao động, bình đẳng giới và bảo vệ môi trường; thúc đẩy hợp tác đa bên để nâng cao năng lực ngành và quảng bá nông sản Việt Nam vào thị trường EU.

Đặc biệt, dự án sẽ xây dựng và vận hành một nền tảng số tiên tiến nhằm cung cấp đầy đủ, thường xuyên thông tin thị trường cập nhật, tạo cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam kết nối với khách hàng EU. Đồng thời, dự án cũng đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng, quản trị doanh nghiệp, marketing, thương mại.

Bà Vũ Thị Quỳnh Hoa – Giám đốc quốc gia Tổ chức Oxfam tại Việt Nam - chia sẻ, chúng tôi mong muốn ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam được công nhận đạt các tiêu chí chuẩn quốc tế về xuất khẩu.

Bên cạnh các tiêu chuẩn về phương pháp sản xuất và sản phẩm đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng, người sản xuất và hệ sinh thái tự nhiên, các tiêu chuẩn như Fairtrade yêu cầu khắt khe đối với các chính sách và thực hành của doanh nghiệp trong việc đảm bảo bình đẳng giới, môi trường bền vững, quyền lợi cho người lao động.

Hướng tới các tiêu chuẩn định hướng để đạt đến mục tiêu cao nhất là phát triển bền vững và đảm bảo quyền lợi cho người sản xuất. Bên cạnh việc hỗ trợ thực hành tiêu chuẩn trong các lĩnh vực trên, Oxfam sẽ kết nối đa bên từ các cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội ngành hàng, và các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu của ngành hàng gia vị, rau quả.

Bà Nguyễn Thị Lan Anh - Tổng Thư ký VCCI, Trưởng Nhóm tư vấn trong nước (DAG) Việt Nam trong Hiệp định EVFTA - nhấn mạnh, ngành rau quả, gia vị thuộc Top đầu ngành được hưởng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định EVFTA khi xuất khẩu sang EU. Ngoài việc đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm, ngành rau quả, gia vị cần quan tâm cải thiện thực hành bền vững để đảm bảo tuân thủ những quy định, khuyến nghị về Thương mại và Phát triển bền vững của Hiệp định nếu muốn xuất khẩu sang EU và hưởng lợi từ EVFTA.