Với sự tập trung chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp và sự đồng thuận của mọi tầng lớp nhân dân, đến nay, toàn tỉnh Thanh Hóa đã có 12 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới và thị xã Bỉm Sơn đang hoàn thiện hồ sơ thẩm tra trình Trung ương thẩm định hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; có 349 xã, 700 thôn bản miền núi đạt chuẩn nông thôn mới; 67 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 10 xã, 302 thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Ngoài ra, Thanh Hóa hiện có 5 xã nông thôn mới, 10 xã nâng cao, 02 xã kiểu mẫu đang được các sở, ngành đánh giá, thẩm định xét công nhận đạt chuẩn; có 317 sản phẩm OCOP.

Thanh Hóa đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” (ảnh Quỳnh Trâm - baodantoc.vn)

Xác định công tác lập quy hoạch trong thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới phải đi trước 1 bước, trên cơ sở quan điểm “kết hợp hài hoà giữa quá trình đô thị hoá, phát triển đô thị với công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng nông thôn mới...” theo Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 24/01/2022 của Bộ Chính trị, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã chỉ đạo các sở, ban, ngành, các huyện, thị xã, thành phố triển khai thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới trong quá trình đô thị hóa.

Đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Thanh Hóa có 23/23 huyện đã được UBND tỉnh phê duyệt Quy hoạch vùng huyện (đạt 100% kế hoạch đề ra).

Đã có 255/343 xã có quy hoạch chung xây dựng xã được duyệt. Số xã chưa được phê duyệt quy hoạch là 88 xã. Trong đó, có 61 xã thuộc 11 huyện miền núi và 27 xã miền xuôi. Đối với 90 xã nằm trong chương trình phát triển đô thị mới đã và đang được các huyện tổ chức lập và phê duyệt quy hoạch.

Tuy nhiên, công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới gắn với quá trình đô thị hóa trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa còn gặp khó khăn. Theo đó, đối với các xã nằm trong chương trình phát triển đô thị giai đoạn đến năm 2030 và sau năm 2030 nhưng vẫn đăng ký thực hiện nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, căn cứ Chương trình phát triển đô thị tỉnh Thanh Hóa được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 1252/QĐ-UBND ngày 11/4/2016 và các quy hoạch xây dựng vùng huyện được duyệt, UBND các huyện đã tổ chức lập quy hoạch chung đô thị tại các xã nằm trong chương trình phát triển đô thị giai đoạn đến năm 2030 và sau năm 2030; như vậy, giai đoạn 2021 - 2025 các xã phải thực hiện theo quy hoạch chung đô thị được duyệt.

Tuy nhiên, do tích chất đặc thù của khu vực nông thôn và khu vực phát triển đô thị và quy định hiện hành của pháp luật nên tính chất chức năng xã tại Quy hoạch xây dựng nông thôn (quy hoạch chung xây dựng xã được lập theo Luật Xây dựng) và quy hoạch chung đô thị (được lập theo Luật Đô thị) là khác nhau.

Vì vậy, dẫn đến khó khăn trong thực hiện quy hoạch đối với các xã xây dựng nông thôn mới, xã nông thôn mới nâng cao, xã nông thôn mới kiểu mẫu ở khu vực đô thị.

Tại Bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, chưa đưa ra các yêu cầu thực hiện tiêu chí quy hoạch đối với xã đã có quy hoạch đô thị được duyệt trong xây dựng nông thôn mới.

Đối với công tác quy hoạch nông thôn tại các xã thuộc thị xã, thành phố: Tại Khoản 6 Điều 2 Nghị định số 72/2019/NĐ-CP ngày 30/8/2019 của Chính phủ quy định: “Các xã phải được lập quy hoạch chung xây dựng để cụ thể hóa quy hoạch tỉnh, quy hoạch xây dựng vùng liên huyện, vùng huyện, quy hoạch chung thành phố, thị xã, làm cơ sở lập các quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư nông thôn và lập các dự án đầu tư xây dựng”.

Tuy nhiên, tại các xã thuộc thị xã, thành phố đã có quy hoạch chung đô thị (tỷ lệ 1/5000) và các quy hoạch phân khu (tỷ lệ 1/2000) phủ kín làm cơ sở lập các quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư nông thôn và lập các dự án đầu tư xây dựng, vì vậy việc các xã phải lập quy hoạch chung xây dựng xã (tỷ lệ 1/5000) tại khu vực thị xã, thành phố (theo Nghị định số 72/2019/NĐ-CP) dẫn đến chồng chéo, bất cập trong quy hoạch và lãng phí nguồn lực lập quy hoạch.

Thông tư số 02/2017/TT-BXD của Bộ Xây dựng đã có quy định về hồ sơ của quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư nông thôn, tuy nhiên, chưa có nội dung quy định về quy hoạch chi tiết đối với các khu chức năng khác tại nông thôn, khó khăn khi triển khai thực hiện.

Tại các hệ thống pháp luật quy hoạch nông thôn chưa có quy định về việc điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư nông thôn.

Một số đồ án quy hoạch nông thôn trong quá trình đô thị hóa chưa gắn kết được với mục tiêu, định hướng chuyển dịch dần cơ cấu sản xuất từ nông nghiệp hướng công nghiệp, thương mại dịch vụ, thúc đẩy sản xuất hàng hóa lớn phát triển; góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp, từng bước tạo điều kiện môi trường sử dụng tối đa lao động trên địa bàn; chưa thể hiện được sự liên kết bền vững, giữa các địa bàn các vùng: vùng núi, vùng đồng bằng, vùng ven biển, tạo điều kiện kết giao thương giữa các vùng; chưa liên kết được hệ thống cấp nước tưới tiêu, thoát nước lũ trong sản xuất nông nghiệp,…

Do đó, tỉnh Thanh Hóa cũng đề xuất điều chỉnh lại các quy định của pháp luật về việc lập Quy hoạch chung xây dựng xã tại khu vực thị xã, thành phố đảm bảo hiệu quả công tác lập thực hiện quy hoạch nông thôn và quy hoạch đô thị, tiết kiệm nguồn lực lập quy hoạch.

Bổ sung quy định về việc điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư nông thôn. Đồng thời đề nghị có hướng dẫn cụ thể về lập, phê duyệt và thực hiện quy hoạch trong xây dựng xã nông thôn mới, xã nông thôn mới nâng cao, xã nông thôn mới kiểu mẫu đối với các xã nằm trong chương trình phát triển đô thị.

Đề nghị quy định các yêu cầu thực hiện tiêu chí quy hoạch đô thị trong xây dựng xã nông thôn mới, xã nông thôn mới nâng cao, xã nông thôn mới kiểu mẫu trong các Bộ tiêu chí xã nông thôn mới các mức độ giai đoạn 2021 - 2025. Đồng thời, đề nghị Trung ương có cơ chế hỗ trợ kinh phí lập Quy hoạch chung cho các xã thuộc khu vực miền núi và các xã mới thoát nghèo thuộc các huyện đồng bằng.