Việt Nam đang có những bước tiến quan trọng trong việc phát triển điện gió ngoài khơi nhằm đạt được các mục tiêu chiến lược về năng lượng sạch và phát triển kinh tế biển. Tuy nhiên, lĩnh vực này còn gặp nhiều thách thức do chưa có dự án thực tiễn cũng như kinh nghiệm về mặt kỹ thuật, quản lý và pháp lý. Nhằm giải quyết những vướng mắc này, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đã đề xuất các cơ chế và chính sách cụ thể, góp phần thúc đẩy điện gió ngoài khơi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển bền vững.

Các chính sách thúc đẩy, tháo gỡ vướng mắc

Theo Bộ Công Thương, vì là lĩnh vực còn mới tại Việt Nam nên điện gió ngoài khơi chưa có công trình hoặc dự án nào được triển khai trên thực tế, dẫn đến sự thiếu hụt về kinh nghiệm, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Điều này đã đặt ra thách thức lớn trong việc xây dựng các chính sách và cơ chế phát triển. Với quy mô đầu tư lớn và đặc thù triển khai trên biển, các dự án điện gió ngoài khơi đòi hỏi khung pháp lý linh hoạt và quy định cụ thể về khảo sát, quy hoạch và quy trình đầu tư.

Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đã đề xuất các cơ chế và chính sách cụ thể, góp phần thúc đẩy điện gió ngoài khơi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.... Ảnh minh hoạ bởi: Linkedin

Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đưa ra định hướng phát triển năng lượng gió ngoài khơi gắn với Chiến lược biển Việt Nam. Trong Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi), Bộ Công Thương đã đưa ra các chính sách nhằm tháo gỡ vướng mắc, tạo điều kiện cho nhà đầu tư trong việc triển khai dự án điện gió ngoài khơi. Các chính sách hỗ trợ tập trung vào quy trình khảo sát, lập dự án, đầu tư xây dựng và các chính sách ưu đãi nhằm thu hút đầu tư và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.

Vừa qua, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) cũng đã đưa ra nhiều chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực điện gió ngoài khơi, bao gồm chính sách về thuế, đất đai và giá điện. Để hỗ trợ các dự án, Dự thảo Luật đề xuất cơ chế huy động sản lượng điện tối thiểu đối với nhà máy điện gió ngoài khơi để hỗ trợ thu xếp vốn vay, vì các dự án điện gió ngoài khơi nói chung sẽ có quy mô và vốn đầu tư lớn. Luật cũng đề xuất giao Chính phủ quy định chi tiết các chính sách hỗ trợ phù hợp với mục tiêu phát triển và thu hút đầu tư trong từng thời kỳ.

Ngoài ra, luật lần này cũng đã đưa ra các cơ chế đặc thù cho doanh nghiệp nhà nước tham gia vào các dự án điện gió ngoài khơi nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và quốc phòng tại những khu vực biển nhạy cảm. Điều này cho thấy sự ưu tiên phát triển lĩnh vực điện gió ngoài khơi trong chiến lược an ninh năng lượng và bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Quy hoạch không gian biển và giao khu vực biển

Theo Bộ Công Thương, một trong những thách thức lớn khi triển khai điện gió ngoài khơi là việc giao khu vực biển để khảo sát, nghiên cứu và phát triển dự án. Vấn đề này phức tạp do liên quan đến nhiều luật khác nhau về biển, tài nguyên môi trường biển và quy hoạch không gian biển quốc gia. Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đã quy định rõ ràng hơn về việc căn cứ vào quy hoạch không gian biển quốc gia và quy hoạch điện lực để xác định khu vực biển phục vụ phát triển điện gió ngoài khơi.

Theo đó, Dự thảo Luật quy định căn cứ quy hoạch không gian biển quốc gia và quy hoạch, kế hoạch về phát triển điện lực quốc gia đã được phê duyệt, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương liên quan đề xuất, trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận danh mục các khu vực thu hút đầu tư và cho phép khảo sát để nghiên cứu đầu tư dự án. Đây sẽ là căn cứ để cơ quan có thẩm quyền quyết định giao khu vực biển để khảo sát nghiên cứu phát triển dự án theo quy định.

Về lựa chọn đơn vị thực hiện khảo sát, sẽ giao Chính phủ quy định chi tiết để đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn phát triển trong từng thời kỳ. Đối với các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ nếu có đề xuất và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận sẽ được lựa chọn để giao khu vực biển thực hiện khảo sát.

Cơ chế đầu tư và điều chỉnh Luật Đầu tư

Để đảm bảo tính đồng bộ, Dự thảo Luật Điện lực vẫn quy định chấp thuận chủ trương đầu tư theo pháp luật hiện hành về đầu tư. Tuy nhiên, luật lần này có sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Đầu tư (Điều 31, 32) liên quan đến thẩm quyền quyết định của các cấp đối với các dự án điện gió ngoài khơi.

Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án đề nghị nhà nước giao hoặc cho thuê khu vực biển chưa xác định được địa giới hành chính hoặc thuộc địa giới hành chính của 2 tỉnh trở lên; dự án thuộc thẩm quyền giao khu vực biển của Thủ tướng Chính phủ; dự án đề nghị nhà nước giao hoặc cho thuê khu vực biển chưa xác định được thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư (trừ các dự án thực hiện theo Luật Dầu khí).

Thủ tướng Chính phủ cũng có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án nhà máy điện ngoài vùng biển 6 hải lý của đất liền, đồng thời sử dụng khu vực biển và có công trình lưới điện đấu nối sử dụng đất.

Việc bổ sung thẩm quyền quyết định đầu tư này giúp đẩy nhanh quá trình xét duyệt, tránh tình trạng chồng chéo và mất thời gian do thủ tục hành chính phức tạp. Đồng thời, UBND cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có đề nghị nhà nước giao hoặc cho thuê khu vực biển đồng thời sử dụng đất, trừ các dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ.

Giảm thiểu rủi ro chuyển nhượng cổ phần không kiểm soát

Một thực trạng tại Việt Nam là các dự án năng lượng tái tạo thường xuyên xảy ra tình trạng mua bán, chuyển nhượng cổ phần hoặc vốn góp mà không được kiểm soát chặt chẽ. Điều này dẫn đến nhiều dự án bị kéo dài hoặc không đảm bảo tiến độ cung cấp điện, gây ảnh hưởng tiêu cực đến ngành điện lực. Để giảm thiểu rủi ro này, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) quy định việc chuyển nhượng cổ phần trong các dự án điện gió ngoài khơi phải đáp ứng hai điều kiện: Dự án đã vận hành phát điện theo quy định và phải có sự thống nhất giao khu vực biển từ cơ quan có thẩm quyền.

Đối với các dự án có yếu tố nước ngoài, việc chuyển nhượng cổ phần phải được thông qua ý kiến thống nhất từ Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an nhằm đảm bảo an ninh quốc gia và chủ quyền biển đảo. Quy định này được kỳ vọng sẽ tạo nên một hệ thống kiểm soát chặt chẽ hơn, nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, an ninh quốc phòng của quốc gia.

Thẩm định và nghiệm thu dự án: Đề xuất về tiêu chuẩn quốc tế

Do thiếu kinh nghiệm và tiêu chuẩn kỹ thuật trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đã cho phép áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong trường hợp chưa có tiêu chuẩn tương đương tại Việt Nam. Đây là giải pháp cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho các công trình điện gió ngoài khơi, đặc biệt khi Việt Nam chưa có kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật cũng thực hiện chủ trương phân cấp và giảm thiểu thủ tục hành chính để đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án. Cụ thể, các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ tự thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi của các dự án do mình thực hiện; giao cho chủ đầu tư tự thẩm định, phê duyệt thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở; giao Bộ Công Thương là cơ quan thực hiện kiểm tra, chấp thuận đưa công trình vào khai thác sử dụng.

Hướng đến tương lai bền vững của ngành điện gió ngoài khơi

Việt Nam có tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi lớn nhờ vào dải bờ biển dài và gió mạnh ổn định. Tuy nhiên, để biến tiềm năng này thành hiện thực, cần có một khung pháp lý đồng bộ, quy định cụ thể và chính sách ưu đãi phù hợp. Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) với những điểm đột phá về cơ chế và chính sách sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy điện gió ngoài khơi phát triển, đồng thời góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và bảo vệ môi trường biển.

Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) với các chính sách hỗ trợ và ưu đãi hợp lý sẽ là nền tảng vững chắc, giúp ngành điện gió ngoài khơi phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới. Những đề xuất trong dự thảo không chỉ là giải pháp cho các thách thức hiện tại mà còn là bước đi chiến lược để Việt Nam hiện thực hóa tham vọng trở thành quốc gia đi đầu trong phát triển năng lượng tái tạo tại khu vực.