Cuộc thi Thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội là sự kiện hàng năm, được UBND thành phố Hà Nội giao Sở Công Thương chủ trì tổ chức nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân trên địa bàn thành phố phát huy những ý tưởng sáng tạo trong thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ để tạo ra những sản phẩm thủ công mỹ nghệ có thiết kế mới, sáng tạo, có giá trị kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật cao phù hợp thị hiếu khách hàng.

Trao giải khuyến khích cho các tổ chức, cá nhân đạt giải. Ảnh: N.H

Năm 2024, cuộc thi được phát động từ tháng 3 và nhận hồ sơ đăng ký dự thi đến 30/6. Từ 1/6 - 30/6, ban tổ chức tổ chức tư vấn, hướng dẫn, định hướng thiết kế cho nhóm các sản phẩm tham dự cuộc thi. Từ 1/7 đến 30/7, ban tổ chức nhận sản phẩm tham dự thi. Từ tháng tháng 8 đến tháng 9/2024, ban tổ chức chấm điểm sản phẩm dự thi.

Cuộc thi năm 2024 đã thu hút 183 tổ chức, cá nhân, nghệ nhân tham gia dự thi với tổng số 423 sản phẩm/bộ sản phẩm, trong đó, các sản phẩm tham dự được chia thành 6 nhóm gồm: 104 sản phẩm bộ sản phẩm gốm sứ, 43 sản phẩm bộ sản phẩm sơn mài; 47 sản phẩm/bộ sản phẩm mây tre, giang đan, guột tế; 80 sản phẩm bộ sản phẩm khảm trai, sừng, gỗ mỹ nghệ; 47 sản phẩm bộ sản phẩm thêu ren, lụa tơ tằm và 102 sản phẩm bộ sản phẩm đồng, đá và sản phẩm thủ công mỹ nghệ khác.

Ban tổ chức trao giải Ba cho các tổ chức, cá nhân đạt giải

Các sản phẩm được lựa chọn đều thể hiện rõ giá trị văn hóa truyền thống nghề Hà Nội. Sự sáng tạo ở mỗi sản phẩm được tạo ra trên nền tảng giá trị tinh hoa của mỗi nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống lâu đời. Những chất liệu mới đã được các nghệ nhân, thợ giỏi tích hợp hài hòa, tinh tế, độc đáo vào từng sản phẩm, sự kết hợp sáng tạo từ nhiều loại nguyên liệu trên cùng một sản phẩm, ứng dụng khoa học công nghệ vào thiết kế, chế tác đã tạo ra những mẫu sản phẩm, tác phẩm vừa mang “hơi thở" hiện đại, vừa có giá trị nghệ thuật, thẩm mỹ cao, những hoa văn, họa tiết, hình khối và màu sắc độc đáo tạo sự đa dạng phong phú, ứng dụng trong nhiều mục đích sử dụng.

Ban Giám khảo cuộc thi đã làm việc nghiêm túc, thống nhất kết quả, báo cáo Sở Công Thương trình UBND Thành phố công nhận 90 sản phẩm đạt giải Cuộc thi với 6 giải nhất, 18 giải nhì, 24 giải ba, 42 giải khuyến khích cho 6 nhóm sản phẩm thủ công mỹ nghệ.

Ban tổ chức trao giải Nhì cho các tổ chức, cá nhân đạt giải

Phát biểu tại lễ trao giải, ông Hoàng Minh Lâm - Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp (Sở Công Thương Hà Nội) - cho hay, Hà Nội hiện có 290 nghệ nhân được phong tặng tập trung chủ yếu ở các nghề như gốm sứ, dệt lụa, mây tre đan, vàng bạc đồng kim khí, đồ gỗ mỹ nghệ, hoa nghệ thuật, sơn mài, khảm trai, thêu ren; trong đó, có 13 nghệ nhân vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân” và 42 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú" và hàng nghìn thợ giỏi.

Các nghề thủ công mỹ nghệ của Hà Nội đã và đang phát huy những giá trị truyền thống to lớp tạo dựng bản sắc văn hóa riêng của Thăng Long - Hà Nội. Các sản phẩm hàng hóa thủ công mỹ nghệ thúc đẩy gia tăng tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, giải quyết và tạo nhiều việc làm cho lao động ngoại thành, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Tuy nhiên, theo đánh giá hiện nay, nghề thủ công mỹ nghệ của Hà Nội chưa phát huy hết tiềm năng, thế mạnh của mình, sản phẩm làm ra chưa đáp ứng tốt nhất yêu cầu của thị trường, chưa có tính cạnh tranh nội trội so với sản phẩm cùng loại của các nước trong khu vực như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines...

Có nhiều nguyên nhân của tình trạng này, một trong các nguyên nhân chính là việc mẫu mã sản phẩm chậm đổi mới như: Một số sản phẩm thiết kế mới thiếu tính sáng tạo, dập khuôn các mẫu có sẵn trên thị trường hoặc làm theo mẫu do khách hàng đặt, ý tưởng thiết kế chưa xuất phát từ nhu cầu của từng thị trường. Nhiều nghệ nhân, thợ giỏi sáng tác mẫu đẹp về mỹ thuật nhưng thiếu tính thương mại, không phù hợp với thị hiếu khách hàng hoặc khó sản xuất đáp ứng các đơn hàng lớn, còn có sản phẩm đơn giản giá trị thấp.

Do đó, việc hỗ trợ các tổ chức, cá nhân phát huy những ý tưởng sáng tạo, thiết kế ra những mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ mới, có giá trị kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật đáp ứng và phù hợp với nhu cầu, thị hiếu khách hàng. Thúc đẩy phong trào thiết kế, sáng tạo sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn ngành thủ công mỹ nghệ Hà Nội đa dạng hóa mẫu mã sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao khả năng cạnh tranh trong hội nhập kinh tế quốc tế rất quan trọng.

Ban tổ chức trao giải Nhất cho các tổ chức, cá nhân đạt giải

Thủ đô Hà Nội - cái nôi của hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, hội tụ 47/52 nghề trong tổng số nghề truyền thống của cả nước. Trong đó, có 334 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống được UBND Thành phố công nhận thuộc địa bàn 25 quận, huyện, thị xã.

Tổng doanh thu năm của 322 làng nghề, làng nghề truyền thống và các làng có nghề đạt trên đạt trên 22.000 tỷ đồng. Các làng nghề đã có sự tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và giá trị xuất khẩu qua các năm, trong đó, có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10-20 tỷ đồng/năm, gần 70 làng nghề đạt từ 20 đến 50 tỷ đồng/năm và khoảng 20 làng nghề đạt trên 50 tỷ đồng/năm, đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương.

Trong những năm gần đây mặc dù hoạt động sản xuất kinh doanh của các làng nghề thủ công mỹ nghệ với nhiều nỗ lực đã ngày càng phát triển nhưng đang gặp sự cạnh tranh trên thị trường. Nhất là thị trường thế giới ngày càng gay gắt.

Lễ trao giải cuộc thi sẽ là nơi ghi nhận và tôn vinh thành tích của các nghệ nhân, tổ chức và cá nhân đạt giải. Ban tổ chức kỳ vọng, việc tôn vinh các sản phẩm thủ công mỹ nghệ sẽ tạo sân chơi và khuyến khích các nghệ nhân, thợ giỏi phát huy ý tưởng mới, cho ra những tác phẩm phát huy giá trị văn hóa lịch sử của làng nghề, sản phẩm có tính sáng tạo, kỹ thuật, mỹ thuật, có tính ứng dụng cao và đáp ứng được nhu cầu thị trường trong nước và hội nhập quốc tế. Tạo môi trường để các tác giả tham gia giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, kết nối xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ, nâng cao giá trị sản phẩm.