CôngThương -  Có thể nói, WTO hiện đang gặp phải một cuộc khủng hoảng chưa từng có từ trước đến nay. Hơn một tuần trở lại đây, ông Lamy phải ra sức thúc đẩy đàm phán về tự do thương mại tại tổ chức này. Tổng giám đốc WTO đã rất có lý khi so sánh: “Vòng đàm phán Doha tiến triển chậm như bước đi của con la. Con la không đi giật lùi, nhưng vấn đề là ở chỗ nó luôn từ chối tiến lên”.

Vòng đàm phán Đoha không nhúc nhích thêm nữa và Pascal Lamy cũng không có trong tay cây gậy nào để có thể thúc giục “con la” này và dường như mọi nỗ lực thuyết phục của ông Pascal Lamy không còn hấp dẫn các thành viên WTO nữa. Tại trụ sở WTO ở Geneva (Thụy Sỹ), ông Pascal Lamy khẳng định có bất đồng lớn giữa các quốc gia thành viên về vấn đề giảm thuế quan đối với các mặt hàng nông nghiệp. Ông cũng đưa ra thời hạn cuối tháng 4 này để hòa giải những bất đồng chủ yếu giữa Mỹ, Trung Quốc và Braxin.

Ông Pascal Lamy cho biết, khoảng cách giữa các bên trong đàm phán còn quá lớn về một loạt lĩnh vực nên không thể ra được dự thảo văn bản đàm phán vào cuối tháng 4 như các nước thành viên đã nhất trí.

Ông thừa nhận sự bế tắc trong đàm phán ở lĩnh vực tiếp cận thị trường hàng phi nông nghiệp, thường được gọi tắt là NAMA, là cản trở lớn nhất đối với tiến trình. Lĩnh vực này đề cập đến các cam kết của các nền kinh tế lớn, trong đó có cả các nền kinh tế mới nổi, về cắt giảm thuế nhập khẩu khi mở cửa thị trường hàng phi nông sản.

Theo ông Remigi Winzap, trưởng phòng WTO thuộc Ủy ban Nhà nước Thụy Sĩ về kinh tế (SECO), WTO đã đặt cược cả uy tín của tổ chức này vào các hiệp định của vòng đàm phán Đôha. Ông phân tích: “Nếu các quốc gia thành viên WTO không kết thúc được vòng đàm phán Đôha, WTO sẽ tiếp tục vận hành trên cơ sở các hiệp định năm 1994. Theo đó, các tổ chức quốc tế này có nguy cơ đánh mất đi uy tín cũng như chức năng chính đáng của nó trong bối cảnh thế giới của thế kỷ 21”. “WTO cần phải đối phó với những thách thức mới, đặc biệt là về khí hậu, năng lượng hay đầu tư. Ngoài ra, các cường quốc kinh tế vẫn tiếp tục thông qua các luật lệ trái với các hiệp định của WTO vì các lý do chính sách đối nội của họ. Điều này sẽ dẫn tới ngày càng nhiều các tranh chấp thương mại phức tạp và khó giải quyết”.

Viễn cảnh trên đã tiếp sức cho ông Lamy tăng gấp đôi nỗ lực của mình nhằm thuyết phục các phái đoàn, các quốc gia cứng rắn nhất. Mặc dù vậy, vòng đàm phán Đôha vẫn có thể thất bại cay đắng và kéo theo đó là sự sụp đổ của WTO.

Chưa đầy một tuần nữa, 153 quốc gia thành viên WTO sẽ nhận được các văn bản mới của dự thảo hiệp định. Ông Lamy hy vọng sau kỳ nghỉ lễ Phục sinh, các thành viên sẽ có được cái nhìn tổng thể về những lĩnh vực đạt được đồng thuận cũng như những lĩnh vực còn bất đồng, để từ đó đưa ra những quyết định cho các giai đoạn tiếp theo của vòng đàm phán. Nhưng không ai có thể chắc rằng về tương lai của vòng đàm phán này.

Tuy nhiên, không ít đại diện cấp cao của nhiều cường quốc khẳng định quyết tâm đẩy nhanh đàm phán để có thể kết thúc vòng Doha trong năm 2011. Thậm chí, nhiều vị lãnh đạo các nước còn nói đến một thời hạn tham vọng hơn- kết thúc Vòng vào tháng 7 tới.

Động thái này lại một lần nữa nhen nhóm tia hy vọng cho vòng Doha, vòng đàm phán được khởi động cách nay đã 10 năm tại Qatar nhằm tiếp tục tự do hóa thương mại trong khuôn khổ WTO nhưng đã rơi vào bế tắc do những bất đồng triền miên giữa các quốc gia đang phát triển với các quốc gia phát triển và các nhóm về từng vấn đề khác.

Cho đến nay vẫn tồn tại những câu hỏi lớn liên quan đến ý đồ của Hoa Kỳ và một số thành viên lớn như Trung quốc, Ấn độ, Braxin. Do Hoa Kỳ chưa thực sự vào cuộc nên các nước đang phát triển chủ chốt như Trung quốc, Ấn độ, Bra-xin chưa muốn “ngả bài”. Bên cạnh đó, nhiều nước kém phát triển khu vực châu Phi bị Hoa Kỳ và EU lôi kéo đã đứng về phía các nước phát triển trong việc trì hoãn giảm thuế, duy trì các ưu đãi riêng cho các nước này, kêu gọi các thành viên WTO thực hiện “thu hoạch sớm” hay “phi hạn ngạch” hoặc “phi thuế’ cho các nước kém phát triển, khiến cục diện đàm phán càng khó khăn, phức tạp hơn. Ngoài ra, trong các lĩnh vực đàm phán quan trọng như NAMA, nông nghiệp và dịch vụ vẫn còn tồn tại khoảng cách lớn giữa các thành viên phát triển và đang phát triển. Những yếu tố như vậy đã khiến mục tiêu kết thúc vòng Đô-ha vào năm 2010 không còn hiện thực, bất chấp các cuộc tham vấn cấp cao vẫn diễn ra dồn dập trong thời gian qua.

Diễn biến ở Geneva cho thấy, nhóm các nước đang phát triển tiếp tục nhấn mạnh yếu tố phát triển trong vòng Đô-ha. Trong khi đó, Hoa Kỳ và một bộ phận EU vẫn cho rằng, vấn đề tiếp cận thị trường là trở ngại chính, việc kết thúc đàm phán chưa mang lại cơ hội xuất khẩu đồng đều cho các nước, hàm ý các nước đang phát triển chưa có nhân nhượng đáng kể về mở cửa thị trường.

Mặc dù vậy, một số chuyên gia thương mại quốc tế cho rằng, có lẽ vòng Doha vẫn sẽ kết thúc vào cuối năm nay dù rằng những cam kết tự do hóa đạt được còn “nham nhở”. Nhiều nước đã mệt mỏi với những cuộc đàm phán kéo dài vô thời hạn và có lẽ sẽ muốn kết thúc sớm. Những vấn đề còn bất đồng có thể sẽ được để lại, cho một vòng đàm phán mới chẳng hạn.

Tổng giám đốc Pascal Lamy cũng thông báo sẽ tham vấn các nước thành viên trong tháng 4 nhằm tìm hiểu rõ hơn khoảng cách trong đàm phán NAMA để từ đó ra những quyết định cho các bước tiếp theo. Ông nói, đã đến lúc phải suy nghĩ về hậu quả của thất bại này đối với hệ thống thương mại đa phương mà các nước thành viên đã xây dựng hơn 70 năm qua và nhấn mạnh tình trạng nghiêm trọng của tiến trình đàm phán Doha hiện nay.

Người đứng đầu tổ chức thương mại toàn cầu nhấn mạnh, nếu vòng đàm phán Doha thất bại, nền kinh tế thế giới sẽ bị đe dọa, đặc biệt là đối với các nước kém phát triển nhất và các nước nhỏ hơn phải phụ thuộc nhiều vào hệ thống thương mại toàn cầu.

Đắc Hanh