Toà nhà đá uy nghi tọa lạc xã Ninh Thắng, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình gần bến thuyền Tam Cốc thuộc vùng đệm quần thể di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới Tràng An - Tam Cốc - Bích Động.

Toàn cảnh toà nhà đá khổng lồ ở Ninh Bình

Những tác phẩm nghệ thuật bằng đá đặt tại khuôn viên toà nhà

Toà nhà đá nằm trên diện tích 3.000 m², gồm 4 tầng, cao 27 m, có mặt bằng 450 m², xây dựng toàn bằng đá có tổng trọng lượng 2.025 tấn, lắp ghép đá bằng ngõng, mộng được tính toán rất kỹ lưỡng, chỉ sử dụng thêm keo kết dính truyền thống là mật mía, vôi …, làm ròng rã trong 14 năm mới hoàn thành. Năm 2006 khởi công, năm 2020 khánh thành. Toà nhà đá quay hướng Bắc, nhìn sát đường đi Tam Cốc - Bích Động.

Toà nhà đá cao 4 tầng, kể cả tầng hầm

Có phiến đá nặng 30 tấn, lắp ghép đá bằng ngõng, mộng

Trong đó, tầng 1 của toà nhà đá là tầng hầm, diện tích 410 m², cao 2,65 m, âm sâu dưới đất 1 m, kết cấu gồm 2 lớp tường bằng đá khối và 4 trụ đá ở giữa có đường kính rộng 1,1 m để chịu lực chính. Lớp tường ngoài bằng đá dày 0,3 m, lớp tường trong bằng đá dày 0,4 m.

Hiên tầng 2 được lát đá có hình đồng tiền cổ thời Đinh

Điểm nhấn của toà nhà đá chính là tầng 2 có diện tích 410 m², cao 5 m. Tường bao quanh tầng 2 là sự kết hợp giữa 21 cột đá và vách bưng đá gồm 20 tấm đá. Cột đá có đường kính 0,5 m, cao 4,6 m. Mỗi tấm đá có diện tích 5,5 m², dày 0,35 m, cao 4,6 m, rộng 1,2 m. Bốn mặt tường có 18 cửa sổ, phào cửa sổ làm bằng đá trắng, các song cửa sổ cũng làm bằng đá trắng, tạo ra sự thông thoáng của tường vách và có tác dụng như những cột đỡ cho phần kết cấu trên. Xung quanh tầng 2 có lan can đá, cao 0,89 m. Chiều rộng của hiên là 1,54 m lát đá có hình đồng tiền cổ thời Đinh “Thái Bình Hưng Bảo”. Dựng trên dầm đá của lan can đá ở 4 xung quanh tầng 2 là 28 cột hiên cao 3,3 m, đường kính cột 0,3 m. Nếu tính cả đế và dầm đá, cột đá cao 4,5 m. Các dầm đá đều có phào, chỉ mài nhẵn. Dầm đá phía trên rộng và cao hơn để dựng lan can của tầng 3 trên đó.

Điểm nhấn của toà nhà đá chính là tầng 2

Cột đá lớn nguyên khối cao 3,8 m, đường kính 0,9 m

Điều đặc biệt ở tầng 2 là dựng 4 cột đá tròn lớn, cao 3 m, đường kính 0,9 m, chế tác theo truyền thống “thượng thu hạ thắt” để đỡ các dầm đá cong. 4 cột đá cao và to được mài nhẵn lỳ nổi lên vân đá màu vàng và đen bóng loáng có thể soi gương được, sờ vào mát rượi bàn tay. Đặc biệt, đầu 4 cột đá tròn được làm các dầm bằng đá cong gần như bán nguyệt tạo thành 8 vòm trần có 8 vòng tròn, trên đó vẽ các họa tiết hoa văn về lịch sử của Việt Nam từ thời Đông Sơn đến thời Nguyễn.

8 vòm có 8 vòng tròn, trên đó vẽ các họa tiết hoa văn về lịch sử của Việt Nam từ thời Đông Sơn đến thời Nguyễn

Cũng như tầng 2, tầng 3 của toà nhà đá có kiến trúc gồm 4 cột đá lớn nguyên khối cao 3,8 m, đường kính 0,9 m nằm 4 góc sát tường bao tầng. Tường của tầng 3 chỉ có 18 cột đá và vách bưng đá cũng giống như tầng 2. Điều độc đáo ở tầng 3 không có cửa ở phía Bắc như tầng 2, nhưng trên dầm đá phía Bắc ở giữa dựng một phù điêu đá lớn. Phù điêu đá cao 7,5 m, gồm bức phù điêu, 2 cột đá và mái phù điêu. Bức phù điêu này cao nhất, đứng ở chỗ quan trọng nhất, là mặt tiền của toà nhà đá, khẳng định Toà nhà Đá Việt.

Bộ đàn chế tác bằng đá được đặt trên tầng 4

Xây dựng xong tầng 3, mới tiến hành xây dựng tầng 4 là tầng cuối cùng của toà nhà đá, thi công vất vả hơn nhiều vì phải xây dựng ở độ cao trên 12 m, phải dùng cần cẩu cỡ lớn để chuyển nguyên vật liệu lên cao. Đây là tầng có chiều cao nhất là 14 m, tính đến đỉnh tháp khánh đá, tạo cho toà nhà có độ cao 27 m. Tầng 4 có Nghênh phong các xây toàn bằng đá cao 8,1 m và một tháp đá cao 14 m có 3 tầng xây toàn bằng các tấm đá lớn, trên tầng 3 của tháp đá treo khánh đá.

Có thể thấy, từ những phiến đá thô sơ, qua bàn tay tài hoa của người thợ đá Ninh Vân, tỉnh Ninh Bình đã chế tác thành các tác phẩm, gắn kết bền chặt với nhau tạo nên công trình toà lâu đài đá khổng lồ "độc nhất vô nhị" ở Ninh Bình. Có lẽ, đây là toà nhà đá duy nhất, độc đáo và lớn nhất Việt Nam mới có ở tỉnh Ninh Bình - quê hương của núi đá, có nghề chạm khắc đá lâu đời.

Được biết, chủ nhân của toà nhà đá là ông Lương Văn Quang hiện là Chủ tịch Hội làng nghề chế tác đá truyền thống Ninh Vân, nghệ nhân bàn tay vàng. Toà nhà đá được đưa vào hoạt động từ năm 2020, hiện là địa điểm thú vị cho du khách khi đến với Ninh Bình.

Công trình toà nhà đá như một di sản vô giá để lại cho đời sau

Sau khi thăm quan toà nhà đá với những vòm thiết kế hoa văn nổi bật về các thời kỳ lịch sử, nhà Sử học Lê Văn Lan đã nói: Tòa nhà này, tôi có thể đặt cho 3 chữ kỳ: “Kỳ công - Kỳ vỹ - Kỳ tích”. Phải nói rằng, công trình này như một di sản vô giá để lại cho đời sau. Tôi mong muốn đây sẽ trở thành một bảo tàng lịch sử để giới thiệu cho thế hệ trẻ và du khách nước ngoài về lịch sử Việt Nam, hiểu rõ hơn về mảnh đất, con người “dòng giống Tiên - Rồng”.