Cây cỏ bạc đầu còn có tên gọi khác là bạc đầu cánh, cỏ đầu tròn, thủy ngô công, cói bạc đầu lá ngắn, Nhá boóc đon (tiếng Thái)... tên khoa học là Kyllinga brevifolia Rottb thuộc họ khoa học là họ Cói (Cyperaceae).

Cỏ bạc đầu là một loại cây thân thảo sống lâu năm và được biết đến là một vị thuốc quý trong Đông y với nhiều tác dụng chữa bệnh.

Cây cỏ bạc đầu với đặc điểm hoa cỏ bạc đầu mọc thành cụm hình cầu ở ngọn. Ảnh minh họa

Dược liệu từ cỏ bạc đầu có thể được thu hái quanh năm. Sau khi thu hoạch về, người dân sẽ đem rửa cho sạch sẽ, sau đó sử dụng cây tươi hoặc phơi khô để bảo quản và dùng dần.

Cây cỏ bạc đầu có những đặc điểm nhận diện

Là loài cây thân thảo nhỏ, phần thân rễ mảnh, mọc bò, còn phần thân khí sinh mọc đơn độc thành bụi, chiều cao khoảng 10-40cm.

Lá cỏ bạc đầu mọc đặc trưng thành 2 dãy cách nhau, chiều dài thường ngắn nhưng cá biệt có thể dài bằng hoặc hơn thân cây. Phiến lá hình dải, đầu nhọn, gân chạy song song, màu sắc mặt dưới rất nhạt.

Hoa cỏ bạc đầu mọc thành cụm hình cầu ở ngọn, đường kính khoảng 8-12mm trên một cán dài ba cạnh, mỗi cụm bao gồm 1 đến 3 bông hình trụ. Hoa màu trắng, mang 3 đến 4 lá bắc dài, nằm ngang. Mỗi bông nhỏ trong cụm thường chứa một hoa riêng, ở trên có vảy nhẵn, hơi nhám, ở dưới có lông tơ mịn. Nhị hoa thuộc dạng nhị 3-2.

Quả bế dẹp, hình bầu dục hoặc trái xoan ngược, màu trắng vàng, đặc điểm đặc trưng là toàn cây cỏ bạc đầu phát ra mùi thơm đặc trưng do có chứa tinh dầu, đặc biệt là phần rễ.

Cỏ bạc đầu là loài cỏ mọc hoang, mọc thành cụm ở nhiều nơi. Ảnh minh họa

Bộ phận làm thuốc của cây cỏ bạc đầu

Bộ phận được sử dụng để làm thuốc trị bệnh là toàn bộ cây. Tác dụng của cây cỏ bạc đầu có được là nhờ vào số lượng lớn tinh dầu và một số hoạt chất khác.

Sau khi được thu hái về, người dân tiến hành rửa sạch toàn bộ cây bằng nước sạch để loại bỏ đất cát, bụi bẩn và tạp chất. Sau đó, tùy mục đích và bài thuốc mà có thể sử dụng dược liệu dạng tươi hoặc phơi khô. Nếu sử dụng ở dạng khô, người dân sẽ cắt cỏ bạc đầu thành từng đoạn nhỏ, dài khoảng 3-4cm, sau đó đem phơi hoặc sấy khô và bảo quản dùng dần.

Thành phần hóa học của vị thuốc cỏ bạc đầu

Thành phần hóa học của cây cỏ bạc đầu bao gồm 8.47% protein, 0.94% chất béo, 45% tinh bột.

Ngoài ra, cỏ bạc đầu còn chứa một số hoạt chất như ergosterol peroxide, beta-sitosterol, vitexin... Đặc biệt, mùi thơm đặc trưng của loài thực vật này xuất phát từ lượng tinh dầu, đặc biệt là ở phần rễ.

Tác dụng của cây cỏ bạc đầu

Theo Y học hiện đại, cỏ bạc đầu có những tác dụng sau:

Diệt khuẩn: Hoạt chất Vitexin trong cây có tác dụng ức chế sự phát triển của các loại vi trùng, hạ huyết áp, kháng viêm, giảm co thắt, hoạt tính chống ung thư, nước sắc từ cây cỏ bạc đầu còn có tác dụng lợi tiểu.

Cây cỏ bạc đầu có một số công dụng hữu ích đối với sức khỏe con người. Ảnh minh họa

Về mặt tính vị, cỏ bạc đầu có vị cay, tính bình, không chứa độc tố.

Tác dụng bao gồm chỉ thống, sát trùng, giải nhiệt, lợi tiểu, chỉ khái (giảm ho), tiêu thũng.

Chủ trị các chứng lở loét da, sát trùng vết thương, trị mụn nhọt, tiêu chảy, ho, viêm, sưng đau, bầm tím do té ngã hay chấn thương...

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ bạc đầu

Đái ra dưỡng chấp

Nguyên liệu: Cỏ bạc đầu và cùi nhân (long nhãn) mỗi vị 50g. Đem 2 vị thuốc trên sắc với một lượng nước vừa đủ để lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày chỉ uống 1 thang duy nhất và người bệnh cần kiên trì trong nhiều ngày liền mới mang lại hiệu quả.

Trị sốt rét

Nguyên liệu: Khoảng 60g cỏ bạc đầu. Tiến hành rửa sạch toàn bộ nguyên liệu đã chuẩn bị rồi đem sắc lấy nước uống, người bệnh cần uống nước thuốc khoảng 4 giờ trước khi có triệu chứng sốt.

Ho thông thường, ho gà, viêm khí quản

Nguyên liệu: 60g cây cỏ bạc đầu. Đem lượng cây trên rửa sạch để hoàn toàn không còn bụi bẩn hay tạp chất, sau đó, đem đi sắc với khoảng 750ml nước lọc, đun sôi cho đến khi lượng nước cô đặc còn lại khoảng 200ml thì ngưng. Người bệnh phân lượng nước còn lại thành 2 phần để uống hết trong ngày, nên dùng khi thuốc còn ấm.

Mụn nhọt, viêm mủ da, rắn cắn

Chuẩn bị khoảng 30 - 60g cỏ bạc đầu đã rửa sạch. Sau đó đem toàn bộ sắc với lượng nước vừa đủ để lấy nước thuốc uống một lần trong ngày.

Vàng da, viêm gan vi rút

Nguyên liệu: Cần chuẩn bị là khoảng 40 - 80g cỏ bạc đầu. Sau đó tiến hành sắc để lấy phần nước thuốc uống. Mỗi này có thể chia uống từ 2 - 3 lần đều được.

Viêm xoang

Bài thuốc số 1: Chuẩn bị khoảng 60g cỏ bạc đầu. Đem đi rửa sạch rồi sắc lấy nước uống, nên uống thuốc khi còn đủ ấm.

Bài thuốc số 2: Nguyên liệu bao gồm cây cỏ bạc đầu, mẫu kinh, rễ bồ hòn và lá cây dừa mỗi vị 15g ở dạng cây tươi. Đem tất cả nguyên liệu trên sắc với 750ml nước lọc, đun sôi đến khi cô đặc lại còn khoảng 200ml thì ngưng, người bệnh chắt lọc lấy phần nước cốt để uống mỗi ngày 1 thang.

Rong kinh

Chuẩn bị: Cỏ bạc đầu, ngải cứu và thảo hạc số lượng bằng nhau. Làm sạch toàn bộ nguyên liệu trên rồi cho vào cối và tiến hành giã nát, sau giã chắt lấy phần nước cốt để uống, có thể chia làm 2 phần và uống hết trong ngày.

Rôm sảy, mụn nhọt

Nguyên liệu: Một lượng cây cỏ bạc đầu đã rửa với nước sạch. Sau đó nấu với khoảng 2 lít nước lọc, người bị rôm sảy, mụn nhọt có thể sử dụng phần nước thuốc này để tắm hoặc ngâm rửa vùng da bị tổn thương.

Cây cỏ bạc đầu trị bệnh thận

Nguyên liệu: Cỏ bạc đầu và long nhãn mỗi vị khoảng 15g. Rửa sạch toàn bộ nguyên liệu đã chuẩn bị nhiều lần với nước sạch rồi đem sắc để lấy nước uống, nên sử dụng khi nước thuốc còn ấm

Bệnh suy nhược thần kinh

Nguyên liệu: Gồm cây cỏ bạc đầu và cỏ cứt lợn mỗi vị 15g, rau bợ và chua mỗi vị 12g. Rửa sạch toàn bộ dược liệu rồi đem sắc lấy nước uống, sử dụng trong 10 ngày sẽ thấy bệnh tình được cải thiện.

Một số lưu ý khi dùng dược liệu cỏ bạc đầu trong điều trị bệnh

+ Không dùng cây cỏ bạc đầu cho bệnh nhân bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của dược liệu.

+ Phụ nữ mang thai và cho con bú nên hạn chế sử dụng cây cỏ bạc đầu.

+ Nếu dùng cây cỏ bạc đầu ở dạng dược liệu tươi có thể gây kích ứng miệng, kích ứng đường tiêu hóa, cổ họng, kích ứng đường tiết niệu hoặc gây dị ứng da.

+ Không lạm dụng sử dụng cỏ bạc đầu.

+ Thận trọng khi dùng đồng thời cỏ bạc đầu với một số loại thuốc đặc trị.

Tuy nhiên, để tránh các tác dụng phụ, người bệnh chỉ nên sử dụng khi có sự tư vấn của bác sĩ.

Dù là dược liệu quý và cỏ bạc đầu có tác dụng đối với sức khỏe tốt. Tuy nhiên, khi sử dụng cần hiểu rõ hơn về cỏ bạc đầu có tác dụng gì đối với sức khoẻ. Để cỏ bạc đầu đem lại nhiều lợi ích cho sức khoẻ, cần lựa chọn các nhà thuốc nam hoặc nhà thuốc Đông y uy tín và tìm hiểu về sản phẩm trước khi mua.